Þjóðólfur - 07.07.1905, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÚLFUR.
57. árg.
Reykjavlk, föstudaginn 7. júlí 1905.
JVs 28.
Verzlunin ,EDINB0RG‘ í Reykjavík
minnir hina heiðruðu ferðamenn, sem nú streyma til bæjarins, á sínar marg-
hreyttu og ódýru
Vefnaðarvörur
er löngu hafa hlotið almenningslof. Einnig hinar v'ónduðu og fjölbreyttu
Nýlenduvörur og Skötau.
Þá væri og sízt úr vegi að koma í Pakkhúsið, sem ætíð hefur
nægar birgðir af öllu því, er tand- og sjávarbændur þarfnast, að gæðum og
verði eins og bezt er í Reykjavík.
Frá alþingi.
i.
Konungsboðskapur til þingsins.
Alþingi var sett i. þ. m. og voru þá
allir þingmenn komnir, nema Olafur Thor-
lasius i. þm. Sunnmýlinga (hann kom ekki
fyr en með Hólum 4. þ. m.). Séra Árni
prófastur Jónsson prédikaði í kirkjunni.
Því næst söfnuðust allir þingmenn saman
í þingsal neðri deildar. Ráðherrann Ias
upp konungsbréf um samkomu alþingis
og lýsti þvínæst þingið sett. Tóku þing-
mcnn undir það með níföldu húrra fyrir
konungi. Að því búnu mælti ráðherrann
á þessa leið:
„Hans hátign koiumgurinn fól mér að
skilnaði, er eg hafði borið upp fyrir hon-
um frumvörp þau, sem ( ráði er að leggja
fyrir þetta þing af stjórnarinnar hálfu, að
bera fram við þetta tækifæri kveðju hans
til íslendinga og Alþingis, og skalegleyfa
mér að lesa upp ummæli h. h., eins og
þau voru bókuð í gerðabók ríkisráðsins,
í ísl. þýðing.
Konungurinn mælti svo:
„Um leið og eg óska yður lieilla og
gengis til þess að koma fram lagafrum-
vörpum þessum ölliim, sem þér liaflð lior-
ið upp á þessum og sfðasta ríklsráðsfundi,
vil eg biðja yður bera íslendingum hjart-
fólgna kveðju inína og heillaósk til hins
fyrsta þings, er ráðherra ísiands niæiir
á Aiþingi.
Hin nýja skipnn heflrf för með sér mikla
breyting á alíri stöðu Alþingis og leggur
því á herðar aukna ábyrgð, nú er niáia-
meðferð ríkisþingsins hefnr ekki lengnr
nein áhrif á ákvörðun mína um það, hvort
ráðherraskipti eigi að verða á íslandi,
eins og þegar er fram komið við ráða-
neytisskiptin f byrjun þessa árs.
Það er von mfn, að Alþingi skilji þessa
nýju ábyrgð sina, og að það ásaint yðnr
vinni í eindrægni og gætni að hagsælil
íslands".
Frumritið af gerðabókareptirritinu mun
verða lagt við þingskjölin."
Þingmenn hlustuðu á boðskap þennan
standandi.
Þvínæst gekk aldursforseti (Tr. Gunnars-
son) til forsetasætis^il að gangast fyrir kosn-
ingu forseta sameinaðs þings og hlaut
kosningu Eiríkur Briem með 24 atkv.
(Ól. Briem fékk 11). Varaforseti var kos-
inn Lárus H. Bjarnason með 22 atkv.,
<Ó1. Ól. 11.) en skrifarar Hannes Þor-
steinsson með 21 atkv. og Guðm. Björns-
son með 17 atkv.
Kosning allra nýkosinna þingmanna
var tekin gild mótmælalaust; það varð
alls ekkert úr því högginu, sem svo hátt
var reitt af Jóni Jenssyni ura ógilding
kosningarinnar hér í Reykjavík. Valtý-
ingar hreyfðu því alls ekki.
Þriggja manna nefnd (Lárus H. Bjarna-
son, Jón Magnússon og Guðl. Guömunds-
son) var skipuð til að rannsaka hina gömlu
kosningarkæru úr Suður-Múlasýslu frá 1903.
Til efri deildar voru kosnir Sigurður
Stefánsson með 24 atkv. og Jóhannes Jó-
hannesson með 23 atkv.
Því næst skildu deildirnar. Forseti í
n e ð r i d e i 1 d var kosinn M a g n ú s
Stephensen með 15 atkv. (Guðl. Guð-
mundsson fékk 7 atkv.), varaforseti Magn-
ús Andrésson og skrifarar Jón Magnús-
son og Árni Jónsson.
Forseti í e f r i d e i I d var valinn J ú 1 í u s
Havsteen (8 atkv.) varaforseti Jón Jak-
obsson, skrifarar Björn M. Ólsen og Jón
Ólafsson.
Skrifstofustjóri alþingis er dr. Jón Þor-
kelsson landskjalavörður.
Þingnefndir.
Enn sem komið er hefur lítið gerst á
þingi nema nefndaskipanir og eru þessar
hinar helztu:
Fjárlög (N.d.): Tr. Gunnarsson (form.),
Pétur Jónsson (skrif.), Lárus Bjarnason,
Jón Jónsson frá Múla, Þórh. Bjarnarson,
Skúli Thoroddsen, Stefán Stefánsson
(Skagf.).
Landsreikningar (Nd): Ól. Briem, Guðl.
Guðm., Magnús Kristjánsson.
SveAtarstjót narlög (Nd): Jón Magnússon,
Árni Jónsson, Jóhannes Ólafsson, Eggert
Pálsson.
Til þeirrar nefndar vísað frv. um gjald
til landsjóðs frá sýslufélögum.
Stofnungedvetkrahœlis (Nd): Guðm. Björns-
son, Ól. Thorlacius, Ól. Ólafsson
Byggingarsjóðut (Nd): Tr. Gunnarsson,
Guðm. Björnsson, Þórhallur Bjarnarson,
Jón Magnússon, Einar Þórðarson.
Fátœkralög (Ed): Sig. Stefánsson, Guð-
jón Guðlaugsson, Guttormur Vigfússon,
Eiríkur Briern, Þorgrfmur Þórðarson.
Hefð (Ed): Jóh. Jóhannesson, Guðjón
Guðlaugsson, Jón Ólafsson.
Fyrning skulda (Ed): vísað til sömu
nefndar.
Barnafrœðsla (Ed): Sig. Stefánsson,
Björn Ólsen, Jón Jakobsson, Sig. Jensson,
Þórarinn Jónsson.
Kennaraskóliifd) vtsað til sömunefndar.
Landsdómur (Ed): Valtýr Guðmundsson,
Eiríkur Briem, Jóh. Jóhannesson.
Kosningalög (kjördæmaskipting) (Nd):
Hannes Þorsteinsson, Herm. Jónasson,
Lárus Bjarnason, Guðl. Guðmundsson,
Árni Jónsson, Ólafur Thorl. Stef. Stef. Eyf.
Breytíng á pingsk'ófum (Nd): Þórh.Bjarnar-
son, Magnús Andrésson, Björn Bjarnarson.
Ástandið á Rússlandi.
Bréf til Þjóðólfs.
[Bréf það, sem hér fer á eptir, er frá rúss-
neskum manni og er ritað á esperantó,
heimsmálinu, sem áður hefur verið getið
um í Þjóðólfi, snemma f júní í þeim til-
gangi, að það yrði birt í Þjóðólfi á íslenzku,
en af auðskilinni varlcárni vill höf. ekki
láta nafns sfns getið. Hann hefur meira að
segja verið svo varkár, að hann hefur sent
bréfið nafnlaust, ef svo færi, að það félli í
hendur rússneskra valdhafa, er ekki mundu
taka mjúkum höndum á höf.. ef þeir vissu
hver hann væri. En af bréfaskiptum við
manninn áður vitum vér hver hann er. Lát-
um vér nægja að geta þess, að hann er
lærður maður og býr í einni af stærstu borg-
unum á Suður-Rússlandi. Ófriður Rússa
við Japana og tíðindi þau, sem gerzt hafa
á sfðustu tíinum hafa vakið atliygli alls
heimsins á ástandinu í hinu mikla rússneska
ríki, Hyggjum vér þvf, að lesendum vorum
þyki fróðlegt að lesa þetta eptirtektarverða
og einkennilega bréf og sjá, hvernig rnennt-
aðir Rússar, sem bezt þekkja hvernig ástatt
er, lfta á hag lands síns. Er það nýlunda
eigi alllítil, að íslenzkt blað flytji ritgerð
ritaða af innlendum manni rússneskúnr, bú
settum þar í landi, og beinlfnis ætlaða til
prentunar í blaðinu].
Allur heimurinn og þar á meðal sjálf
rússneska stjórnin furðar sig á innanlands
ástandinu í Rússlandi. Ut um heiminn
furða menn sig vegna þess, að þeir hafa
aldrei þekkt land vort; menn hafa ein-
ungis þekkt rússneska rfkið, svo sem það
birtist 1 opinberum skýrslum og skilríkj-
um. Rússneska stjórnin furðar sig vegna
þess, að hún hefur einungis — ef svo
mætti að orði kveða — þekkt land sút
frá rándýrsins sjónarmiði, en hefur ekki
getað eða viljað skilja, að það er ekki
bara ætilegt hræ, heidur getur það líka
sýnt lífsinörk af sér og nokkurn sjálf-
stæðan vilja.
Saga Rússlands er dapurleg og hrylli-
leg. Stjórnin í Pétursborg hefur öll trú-
m á 1 í hendi sér og prestarnir fylgja í
blindni pólitík hennar og sýna henni
þrælslega auðsveipni. Klerkarnir kerma,
að trú rússnesku kirkjunnar sé hin eina
sanna trú, að katólskir, iúterskir o. s. frv.
séu hreinustu villutrúarmenn og að Pól-
verjar, Gyðingar, Kákasusbúar og ýmsir
aðrir samlandar vorir séu Kristsféndur,
sem ekki eigi betra skilið en að vera
rændir, meiddir og drepnir. — Mennt-
unin er því nær engin. Að örfáum
undanskildum kunna bændurnir ekki að
lesa; þeir fáu alþýðuskólar, sem til eru,
eru flestir í höndum klerkanna, sem mest
er umhugað um, að halda lýðnum niðri
í fáfræðinni; hinir skólarnir verða að sæta
mjög þungum kjömm af stjórninni. Mest-
ur hluti bændalýðsins, (sem er meir en
80% af Rússum), heldur, að Kristur hafi
verið rétttrúaður í rússneskum sið, að
Rússar séu hans útvalin þjóð, og að hann
elski því ekki aðra en Rússa. — Efna-
h a g u r i n n er meir en hræðilegur. Eg
ímynda mér, að Rússar einir kunni þá
list, að blanda saman mjöli og trjáberki
til þess að seðja með hungur sitt og að
þeir einir tíðki þann sið, að hátta af
hungri. Þegar uppskerubrestur verður,
sem opt vill bera við, þá heldur almenn-
ingur úti á landsbýggðinni sér inni í
rúmum sínum til þess að forðast alla
hreyfingu, því að menn skynja það ósjálf-
rátt, að hreyfingin er eyðsia á kröptum,
sem krefst uppbótar ( fæðunni. — Hei l-
brigðisástandið er eptir þessu. ÖIl
fjölskylda bændanna hefst við á nóttunni
í lítilli kytru, á veturna innan um kálf-
ana og grísina o. s. frv. I mörgum hér-
uðum er þriðjungur íbúanna sýktur af
bóluveiki, fransós og öðrum þvflíkum
hryllilegum veikindum. I austurhéruðun-
um má finna heil þorp, sem orðin eru
gersamlega mannauð áf drepsóttum. —
Siðferðisástandið er sárgrætilegt.
Vegna þess að konan er úti á landsbyggð-
inni því nær eingöngu skoðuð sem virmu-
dýr, flýta menn sér að gipta drengina,
opt Ojf tíðum mjög rosknum stúlkum, og
ef »eiginmaðurinn« hefur ekki nægilegan
kynferðisþroska, þá uppfyllir faðir hans
hjúskaparskyldur hans (á rússnesku er til
sérstakt nafn á slíkum föður »s n oh vatsj«;
orðrétt þýðing á því er tengdadætrungur
þ. e. maður tengdadóttur sinnar). Þegar
hinn ungi eiginmaður er orðinn fullþroska
er konan hans orðin gömul, en hann
huggar sig þá aptur með því, að gerast
»snohvatsj«. Skrítlan um manninn, sem
varð bróðir sonar sfns, mágur konunnar
sinnar, faðir sonarsonar síns o. s. frv.
reynist alveg sönn f þessu tilfelli. I
Táríu (Krímskaganum við Svartahaf) vinna
næstum alstaðar bændástúlkur á tóbaks-
ekrunum, af því að þær eru kaupódýrar,
fá einungis 20—30 kópeka1) í daglaun,
en sérhver af þessum stúlkum verður líka
að fullnægja losta plantekrueigandans og
þjóna hans; þetta er alkunnug staðreynd,
sem menn sætta sig við.
Lög, sem vernda velsæmið og réttinn
til að hugsa og láta í ljósi hugsanir sín-
ar, eru alls ekki til. Landshöfðingjarnir
og löggæzluriddararnir hafa fullveldi nið-
ur á við og gerðum þeirra verður ekki
áfrýjað, allt er gert að pólitiskum glæp-
um og þá er farið með »sökudólgana«
rétt eins og þeir væru skepnur en ekki
menn.
En eg verð að fara fljótt yfir sögu og
snúa mér nú að þeirri þjóðlífshreyfingu,
sem nú er uppi á teningnum. Hið ó-
þolandi ástand einveldisins hefur þegar
fyrir löngu skapað umbrot, sem hafa ver-
ið niðurbæld með dæmalausri grimmd og
harðfengi af valdhöfunum. En — það er
athugavert, að þó að hvergi séu lagðar
jafn ægilegar refsingar við »óspektum« sem
hjá oss, trúarvilla hvergi eins ofsótt, hvergi
kosti uppreisnir jafnmikið blóð og hvergi
1) Hér um bil 40—60 aurar.