Þjóðólfur - 28.07.1905, Blaðsíða 3

ÞJÓÐOLFUR.
137
um góðæri saman, stundum fiskileysisár
saman og stundum góð fiskiár saman.
Nú er komið svo mikið los á landslýðinn,
að hann eltir þetta landshorna á milli,
hvar sem bezt gengur.
Komi rosasumur og harðir vetrar um
eitthvert árabil, og þá um leið aflaár við
sjóinn, þá streymir fólkið unnvörpum að
sjónum. En hvað svo með 2 ára eða dva.1-
arhreppsákvæðinu ef sjávaraflinn bregzt?
Stórkostleg vandræði á allri sjávarsíðunni.
Nú kunna menn að segja sem svo, að
hér sé engin hætta á ferðum, því útveg-
urinn sé 1 svo mikilli framför, að ekki
þurfi að gera ráð fyrir aflaleysisárum, því
altaf gangi fiskurinn einhversstaðar að
landinu, og að þilskipin nái til hans hvar
sem vera vill. Gott og vel, og óskandi
að svo reynist, því þá færu fjölskyldu-
flutningarnir að verða hverfandi frá sjón-
um til landsveitanna. En öldruðu fólki
frá Landsveitunum yrði hversu vel sem
gengi við sjóinn eptir sem áður fyrir-
munað að njóta þess, með því að leita
sér þar skjóls eðs hælis hjá vinum sínum
eða vandamönnum vegna sveitfestinnar,
ef dvalarhreppurinn væri takmarkið.
Sízt af öllu ætti löggjöfin sjálf að gefa
tilefni til sveitarþyngslanna, sem hún er
allt of lengi búin að gera, og sem menn
hafa allt of lítið veitt eptirtekt, og sem
milliþinganefndin hefur of htið bætt úr.
Eg var búinn að ásetja mér að hreyfa
þessum hugleiðingum mfnum á þing-
málafundirium hér í Reykjavík 19. f. m.,
en þegar til kom, var þetta málefni tekið
út af dagskrá af naumleika tímans, sem
er þó 1 raun og veru mjög áríðandi mál.
Breytingartillögur mínar við fátœkta-
tndlið eru pessar:
Að maður geti ekki með dvöl sinni á-
unnið sér rétt til framfærslu nema á ald-
ursskeiðinu 16 til 60 ára, og á þann hátt,
að maður hafi rétt til framfæris í þeim
hreppi eða bæjarfélagi, sem hann hefur
löglega dvalið lengst í á téðu aldursskeiði,
en þó eigi skemur en 10 ár samfleytt eða
ekki, og án þess að hafa þegið styrk af
fátækrafé. En hafi maður dvalið jafnlengi
i öðrum hreppi eða bæjarfélagi á þessu
aldursskeiði, þá hafi hann jafnan rétt til
framfæris í þeim báðum eða öllum, ef
fleiri eru.
Að endingu vil eg geta þess, að mér
eru í fersku minni þau dæmin, þegar var
verið að flytja aldrað og uppgefið fólk
hrepp af hreppi (t. d. frá Faxaflóa austur
í Skaptafellssýslu), sem var grátandi yfir
því, að fá ekki að hafa frið á sér í góð-
um samastað vegna sveitfestinnar, og
verða að hröklast á sveit sína til þess að
verða þar niðursetningur hjá Pétri eða
Páli.
Auðsætt er að slík tilfelli stafa frá lög-
gjöfínni sjálfri, og sýna það, hve nauðsyn-
legt er að slá föstu 60 ára aldurs ákvæð-
inu til sveitfestu, svo löggjöfin gefi ekki
hér eptir tilefni til slíkra hrakninga áum-
komulausu og fátæku fólki til meiri og
minni sveitarþyngsla.
Kirkjurán.
Nýlendusýningin stendur yfir nú og
dönsk blöð hafa minnzt á hana og ís-
lenzku deildina þar meðal annars.
Það eina, sem vakið hefur eptirtekt
manna í þeirri deild, er Vídalínssafnið
(»Den Vidalinske Samling«). Með því að
hygg, að almenningi hér sé ekki kunn-
ugt um, hvað safn þetta hefur að geyma,
þá ætla eg stuttlega að skýra frá hverjir
munir þar eru merkastir. Fylgja ætla eg
skýrslu þeirri, sem eigandi safnsins, frú
Helga Vídalín, hefur gefið dönskum blaða-
mönntim. Hún segir svo: »Eg hef bú-
ið 14 sumur á íslandi og safnað afmesta
kappi allan þann tíma. Eg hef komist
yfir um 150 gripi og eru þeir sýndir. Þar
er útskorin altaristafla frá kirkju, sem nú
er lögð niður í nánd við Sauðárkrók, göm-
ul altaristafla úr kirkju á Suðurlandi. Frá
Þingeyrum á eg þrjár fagrar ljósakrónur
og mjög haglega útskornar rnyndir af
Kristi og postulunum. Svo á eg stórt
safn af altariskaleikum og þar á rneðal
einn frá 1487. A fætinum, sem settur er
gimsteinum, eru sýnd ýms atriði úr pín-
ingarsögunni. Það er gjöf frá páfa til
Grundarkirkju í Eyjafirði. Mesta fjölda
á eg af tóbaksdósum og baukum. Enn-
fremur á eg silfurbúinn staf, sem átt hef-
ur Jón biskup Vídalín. En prédikunar-
stóllinn, sem eg á, mun þó vera fágætasti
gripurinn af því öllu. Hann hefur Guðbr.
biskup Þorláksson skorið út árið 1594.
Biblfu hans á eg líka. Hún er kjörgrip-
ur«. Þannig segist frúnni frá.
Ekki er að hallmæla henni eða öðrum
útlendingum, þó þeir sækist eptir fornum
dýrgripum vorum og fái þá. Maður verð-
ur jafnvel að fyrirgefa fáráðlingunum, sem
selja. Þeir gera þetta flestir af aulaskap
og eru fegnir að fá nokkra aura fyrir.
Það er lands- og kirkjustjórnin, sem hér
á sök að mestu.
Það er hvorttveggja, að vér eigum Iít-
il og ónóg lagaákvæði um verndun forn-
menja, og að því, sem til er, hefur ekki
verið beitt eða hlýtt. Það sem eg á hér
við er kanceilibréf frá 19. apríl 1817 til
allra amtmanna landsins. Þar stendur:
»að engir gaiulir skrautgripir
t. d. myndir, altaristöflur, leg-
steinar og fleira, er sé kirkna-
eign,megi seljast ánleyfis stipt-
amtmanns e ða biskups«. Það er
enginn vafi á því, að þessi fyrirmæli hafa
verið brotin hvað eptir annað. Lands-
höfðingi eða biskup hafa ekki gefið leyfi
til, að kirknagripir þeir, er frú Vídalín
hefur komist yfir, væru seldir út úr land-
inu. Þeir hafa auðvitað allir verið seldir
í heimildarleysi. Spurningin er þá þessi:
Má ekki gera gripina upptæka? En ef
stjórnin ekki vill eða getur farið þessa
leið, þá ættu einstakir menn, sem bæði
unna landinu og gripunum og mega sín
mikils hjá frú Vídalín að gera hvað f
þeirra valdi stendur til þess að hamla
því, að gripir þessir glatist landinu. Meina
eg þetta sérstaklega til forngripavarðar
vors hr. Jóns alþtn. Jakobssonar, sem auð-
vitað lætur sér annara en nokkur annar
um forngripi vora og vill hlynna að safn-
inu eins og auðið verður. Þessi maður
er mágur frú Vídalín og fengi því eigi
alllitlu áorkað þar sem hann legðist á.
Safn þetta er stærst safn íslenzkra forn-
gripa í eign einstaks manns.
Alla daga síðan Danir ráku katólsku
trúna úr landi hér hafa kirkjur verið rænd-
ar og stolnar dýrgripum sínum, en þeir
síðan seldir úr landinu. Það er því auð-
vitað mjög lítið eptir ennþá af slfku. Það
gæti þó borgað sig að reyna að halda f
það, sem eptir er. Það þykir reyndar
hér á landi vanvirða að vera íhaldsmað-
ur, hvað dæmin sanna.
Vér þurfum að fá lög um verndun forn-
menja. Það tekur ekki langan tít^a að
setja slíkt saman. Það ætti að skipa
menn, sem hefðu gætur á, að eignum
kirkna vær^ ekki kastað í útlendinga.
Sóknarnefndirnar væru réttar til þess að
hafa þetta eptirlit, hvort sem kirkjan væri
heldur almenningseign eða einstaks manns.
Það hefur sýnt sig, að kirkjuhöldurunum
sjálfum er ómögulega trúandi fyrir þessu.
Er það mín ósk, að yfirvöldin gefi máli
þessu framvegis meiri gaum en hingað til.
B. Þ. M.
Samsöng fyrir alþýðu
ætla þau Sigfús Einarssonog ung-
frú Hellemann að halda í Báruhús-
inu á sunnudagskveldið kemur kl. 9. Verð-
ur inngangseyrir hafður mjög lágur, svo
að þeir, sem ekki hafa haft efni á að
hlýða á samsöngva þeirra áður, gefst nú
kostur á því. En með því að þetta er
einungis gert fyrir efnalitla menn, er auð-
vitað ætlast til, að aðrir noti sér ekki
at því.
Karl Ktichler,
er áður hefur verið getið um hér í
blaðinu, fór héðan með »Botnia« 23.
þ. m. Tveim dögum áður höfðu nokkrir
kunningjar hans hér í bæ (20—30) haldið
honum heiðurssamsæti í Iðnaðarmanna-
húsinu, og mælti Indriði Einarsson fyrir
minni heiðursgestsins. Hr. Kiichler er í
fremstu röð þeirra menntamanna með
Þjóðverjum, er á sfðari árum hafa lagt
rækt við bókmenntir vorar, og óhætt má
segja, að enginn hafi verið velviljaðri í
vorn garð en hann. Fylgja honum því
héðan frá Fróni hinar beztu óskir.
Með „Botnia"
fór einnig Indriði Einarsson fulltrúi á
bindindisþing, sem halda á í Belfast á ír-
landi.
Mareoni-skeyti 2I/7 kl. n.4o.
Hitinn í Ameríku hefur komist á hæsta
stig á miðvikudaginn, en þrumuveður dró
úr hitanum.
Neðri málstofan (í Lundúnum) hefur sam-
þykkt frumvarpið um að banna útlending-
um landsvist.
Lögreglan braust inn á (zemstwo)-þingið í
Moskva og skipaði því að hafa sig á brott.
Þegar því var neitað, ritaði hún hjá sér nöfn
fulltrúanna. Þingið úrskurðaði, að frumvarp
Bulygins (innanríkisráðgjafa) um þjóðþing
væri gersamlega ónógt, en ályktaði þó að
taka þátt í því með því áformi, að fá frek-
ari tilslakanir.
Varalandstjórinn á Finnlandi var særður
með sprengikúlu, er hann var að fara burt
úr stjórnarráðinu. Sá sem sprengikúlunni
kastaði fékk forðað sér.
Ungur maður nokkur ætlaði að skjóta
Pobedonostzeff, er hann var að fara niður
úr iárnbrautarlestinni í Pétursborg, en var
höndlaður áður en hann skaut.
24/7 kl. 10.40 síðd.
Hraðskeyti frá New-York segir að amer-
ískur fallbyssubátur hafi sprungið í lopt upp
og farist fullir 5 tugir manna.
Fullt þúsund verkamanna er iðjulaust í
Liverpool sakir verkfalls við skipakví þar.
Mr. Balfour brá sér í ferðalag á laugar-
daginn, í dag lýsti hann yfir því neðri
málstofunni, að stjórnin mundi ekki leggja
niður völdin.
Þýzkalandskéisari hefur haldið skipi sínu
Hohenzollern frá Rússlandi til Svíþjóðar.
Þeir rússakeisari hittust í Borgo á Finn-
landi og átu dögurð saman á skútunni, og'
er margs tilgetið, hvað undir búi. Er það
grunur manna, að Zarinn hafi óttast upp-
reisn í Pétursborg og því tekist sjóferðina á
hendur, enda var búist við róstum þar á
laugaidaginn; þá voru sex mánuðir liðnir
frá blóðsunnudeginum, 22. janúar. —
Uppþot nokkurt varð á fundi í sönghöll við
Gestroruz nálægt Pétursborg ; nokkrir ræðu-
menn kvöddu söngflokk til þess að syngja
útfararsálm; vakti það mikinn ótta og voru
hermenn sendir til þess að eyða uppþotinu.
Nokkrar þúsundir ribbaldaskríls hafa borg-
ina Nisjni Novgorod með öllu á valdi sínu.
Veita þeir árásir og banatilræði hverjum
manni, sem sæmilega er búinn og brjótast
inn í hús með oddi og egg til þess að
fremja illvirki á mönnum.
Stjórn Bandaríkjanna hefur ákveðið, að
störfum við Panamaskurðinn skuli haldið
áfram fyrst um sinn undir umsjón her-
stjórnar.
Miss Monroe, dóttir hins alkunna banka-
stjóra, yndisleg stúlka, fyrirfór sér við South
Michigan, með því að kveikja í fötum slnum,
er hún hafði bleytt þau í olíu, af því að
hún fékk eigi að giptast enskum aðals-
manni. Fólk hennar sá eldslogana, en vissi
ekki af hverju þeir stöfuðu.
Veðnráttufar í Rvík í júnímán. 1905.
Meðalhiti á hádegi . 10 C.(í fyrra io.é).
—»— ' nóttu . + 5.5 „ (í „„ 6.4)
Mestur hiti - hádegi . + 13 „ (12).
Minnstur — - — • + 7 „ (n).
Mestur — - nóttu . + 8 „
Minnstur — - — . + 3 „ (10).
Hefur yfirleitt verið kalsatíð í þessum
mánuði, optast verið við útsuður (Sv.) með
dumbungi og opt með regni, en fagurt veð-
ur á milli.
V?—’ 05.
J. Jónassen.
Hið bættaseyði. Hér með vott-
ast, að sá Elixír, sem nú er farið að
búa til, er löluvert sterkari, og þó að
eg væri vel ánægður með hina fyrri
vöt u yðar, vildi eg samt heldur borgá
hina nýju tvöföldu verði, með því að
lækningakraptur hennar hefur langtum
fljótari áhrif og eg var eptir fáa daga
eins og nýr rnaður.
Svenstrup, Skáni.
V. Eggertson.
Meltingarörðugleikar. Þó að
eg hafi ávalt verið sérstaklega ánægður
með yðar alkunna Elixír, verð eg samt
að kunngjöra yður, að eg tek hið
bætta seyði fram yfir, með því að
það hefur mikið fljótari áhrif við melt-
ingarörðugleika og virðist langtum
nytsamara. Eg hef reynt margs
konar bittera og lyf við magaveiki,
en þekkti ekkert meðal, sem hefur
jafn-mikiL áhrif og þægileg og kann
því þeim, sem hefur fundið það upp, ,
mínar beztu þakkir.
Fodbyskóla, Virðingarfyllst
J. Jensen kennari.
KÍNA-LÍFS-ELIXÍR er því að eins
ekta, að á einkunnarmiðanum standi
vörumerkið: Kínverji með glas í hendi
og nafn verksmiðjueigandans: Valde-
mar Petersen, Fredreikshavn —
Köbenhavn, og sömul. innsiglið V'FP'
í grænu lakki á flöskustútnum. Hafið
ávalt eina flösku við hendina, bæði
innan og utan heimilis. Fæst hvar-
vetna fyrir 2 kr. flaskan.
Charles Lipman
Köbenhavn V. Telegramadr.: „Manlip"
Modtager saltet Lammeköd, Fisk, Laks,
Rogn og Ryper, som betales med
meget höje Priser. Reference: Den
danske I.andmandsbank, Vesterbro
Afdeling i Köbenhavn.
Hesti þeim, sem fyrir skömmu var aug-
lýst, að tapast hefði frá húsi Arna pósts og
beðið að halda til skila að Ólafsvöllum á
Skeiðum, er vinsamlegast beðið að halda
til skila til Arna pósts í Reykjavtk.
Ólafsvöllum 23. júlí 1905.
Jóhann Magnússon.
Snemmbær kýr, ung og mjólk-
urhá, sem á að bera viku af vetri, er til
sölu. Semja má við Sigurð Árnason Bræðra-
borgarstíg 11.
Auglýsing.
Hér með auglýsast, samkvæmt ákvæð-
um í 9. gr. fjallskilareglugerðar Vestur-
Skaptafellssýslu, nýupptekin fjármörk ept-
irfylgjandi manna :
1. Björgvins sýslumanns Vigfússonar,
Höfðabrekku: stýft hægra, stúfrifað
vinstra. Sama: geirstýft bæði eyru.
2. Guðrúnar Sigurðardóttur, Háu-Kotey:
tvístýft framan hægra, hamarskorið
vinstra.
3. Bjarna Pálssonar, Sauðhúsnesi: ham-
arskorið hægra, standfjöður apt., ham-
arskorið v.
4. Jóbannesar Guðmundssonar, Söndum:
hamarskorið hægra, stýft vinstra.
5. Jóhannesar B. Jónssonar, Þykkvabæ:
gagnbitað hægra, blaðstýft apt. v.
6. Magnúsar Kristins Einars Sigurfinns-
sonar, Lágu-Kotey: hálftaf apt. hægra,
sýlt vinstra biti fr.
7. Runólfs Kjartanssonar, Holti: tví-
stýft apt. hægra.
Skrifstofa Skaptafellssýslu, 15. júll 1903.
Björgvin Vigfússon.
Umsöknir
um styrk þann, er í fjárlögunum 1904
til 1905 er veittur Iðnaðarmannafélag-
inu í Reykjavík, „til þess að styrkja
efnilega iðnaðarmenn til utanfarar til
að fullkomna sig í iðn sinni" verða
að vera komnar til félagsstjórnarinnar
fyrir 24. ágúst næstkomandi.
Umsóknarbréfunum verða að fylgja
meðmæli frá þeim, sem hlutaðeigend-
ur hafa lært iðn sína hjá.
Yngri piltar en 18 ára geta eigi
orðið aðnjótandi þessa styrks.