Þjóðólfur - 04.08.1905, Page 1

57. árg.
Reykjavík, föstudaginn 4. ágúst
1905.
Æ32.
Verzlunin ,EDINB0RG‘ í Reykjavík
minnir hina heiðruðu ferðamenn, sem nú streyma til bæjarins, á sínar marg-
breyttu og ódýru
Vefnaðarvörur
er löngu hafa hlotið almenningslof. Einnig hinar v'ónduðu ög fjölbreyttu
Nýlenduvörur og Skötau.
Þa væri og sízt úr vegi að koma í Paltk;h.ÚSÍð, sem ætíð hefur
nægar birgðir af öllu því, er land- og sjávarbændm þarfnast, að gæðum og
verði eins og bezt er í Reykjavík.
Frá alþingi.
V.
Stofnun byggingasjóðs og bygging op-
inbcrra bygginga. Nefndin í því máli
(Þórh. Bj. (frs.), E. Þ., G. Bj., J. M., Tr. G.)
er öll sammála um að verja andvirði
Amarhólslóðarinnar o. fl. til opinberra
bygginga í landsins þarfir, og láta það í
því skyni renna í sérstakan byggingasjóð
og fellst á ákvæði frumv. því viðvíkjandi;
að því er snertir byggingar þær, sern heim-
ila skal að reisa nú þegar, fellst nefndin
á að láta bókasafnsbyggingu ganga fyrir
öllu öðru. Aptur á móti verði ráðherra-
bústaðurinn látinn sitja á hakanum að
þessu sinni, en með þvt að nauðsyn beri
þó til að hafa húsakynni þar, sem göfug-
um útlendum gestum gæti orðið veitt mót-
taka, leggur nefndin til að búa út risnu-
herbergi í alþingishúsinu til afnota fyrir
ráðherrann og sjálft þingið, því að þegar
landsbókasafnið og landsskjalasafnið verða
flutt þaðan, losnar þar mikið húsrúm. Þó
þyrfti að hafa eldhús, sem ekki verður
konnð íyrir í húsinu sjálfu, en þyrfti að
vera út frá bakdyrum eða einhversstaðar
í garðinum. Allan kostnaðinn við þessa
breytingu áætlar nefndin 50,000 kr. I þessu
atriði er þó einn nefndarm. (Tr. G) ósam-
þykkur hinum, vill ekki spilla útliti þing-
hússins og garðsins með útbyggingu, og
álítur landinu sæmilegra að byggja sér-
stakt hús til móttöku göfugra gesta og bú
staðar ráðherrans, sem ekki þurfi að vera
meir en helmingi dýrara en breyting þing-
hússins.
Kenníiraskóli. Nefndin í því máli (B.
M. Ól., J. Jak. (frs.) Sig. J., Sig. St., Þór.
J.) mælir fram með að hafa skólann held-
ur í Flensborg en í Reykjavík og hafa
hann i sambandi við gagnfræðaskólapn
þar. Fer hún um það meðal annars svo-
felldum orðum í nefndarálitinu:
„í Flensborg er og hefur verið um mörg
undanfarin ár álitlegur vísir til kennara-
skóla, vísir, sem er í vexti, eins og að-
sóknin að kennaradeild skólans ber með
sér, auk þess sem hlutverk gagnfræðaskól-
ans þar er svo skylt og nátengt keunara-
skólanum, að sá skóli virðist geta verið
góður forskóli undir kennaraskólann og
þannig gert hina 3. fyrirhuguðu ársdeild
kennaraskólans óþarfa. Við Flensborgar-
skólann eru einnig kennslukraptar, sem
um undanfarin ár hafa lagt stund á kenn-
arafræðslu og þvi hljóta, að öðru jöfnu,
að vera færari til þess starfa en þeir menn,
sem eigi hafa tamið sér hann, endabend-
ir hin sívaxandi aðsókn að skólanum og
hið ágæta samkomulag og samvinna milli
kennara og nemenda á það, að skóla
þessum muni vel vera trúandi fyrir auknu
verksviði; auk þess er staðurinn sjálfur
heilnæmari en Reykjavík og mjög lítið
um ýmsa sóttnæma sjúkdóma, svo sem
tæringu, er svo margan ungan neinand-
ann hefur veiklað eða í gröfina lagt á
námsstofnunum þeim, sem í Reykjavik
eru, að því ógleymdu, að Flensborgarskól-
inn er svo settur, að þar er miklu minni
hætta á, að ungir og óráðsettir menn leið-
ist út i hvers konar óreglu en i solli og
glaumi höfuðstaðarins, eu slíkur ávöxtur
af skólanámi verður að teljast hinn sorg-
legasti, eigi sízt þegar ttm þá menn erað
ræða, sem eiga að verða andlegir leiðtogar
barnanna og leiða ungar sálir fram á leið
til dáða, dyggða og velsæmis i hvivetna’
Að visu hefur Reykjavík þann kost yfir
Hafnarfjörð, að hún er aðalaðsetursstaður
hins íslenzka menntunarlífs og þar er
greiðari aðgangur að ýmsum menntunar-
skilyrðum en annarsstaðar á landinu, svo
sem fræðandi fyrirlestrum, söfnum o. s. frv.
En hins vegar ber þess vel að gæta, að
íjarlægðin milli Hafnarfjarðar og Reykja-
víkur er eigi meirt en svo, að nemendur
mundu geta notið margs af því, þótt skól-
inn væri í Flensborg, með því að heim-
sækja höfuðstaðinn nokkrum sinnum á
vetri, og að því er aðalbókasafn landsins
snertir, þá er i lófa lagið, með lítilvægri
breytingu á reglugerð þess, að opna þeim
nálega jafngreiðan aðgang að því sem
bæjarmönnum. I sambandi við þetta má
geta þess, að Flensborgarskólinn á bóka-
safn, sem auka mætti eptir þörfum, auk
annars dálítils bókasafns, sem nemendur
eiga.
Sé nú mál þetta hins vegar skoðað frá
fjárhagslegri hlið, þá verða kostirnir við
veru skólans í Flensborg ennþá augljós-
ari. Þar hefur nú um ailmörg ár verið
gagnfræðaskóli með kennaradeild að mestu
leyti kostaður af landsjóði; skóli þessi er
nú í mjög miklum vexti og viðgangi, og
nýtur hins fyllsta trausts hjá almenningi,
eins og sjá má af því, að aðsóknin til
hans er orðin svo mikil, að á slðastliðnu
ári hefur orðið að neita 12 umsækjendum
viðtöku, sökum rúmleysis, útlit fyrir hið
saina framvegis. Að svipta skóla þenn-
an öllum landsjóðsstyrk framvegis, svo að
stjórnarnefndin neyðist til að leggja hann
niður, virðist naumast geta komið til mála,
né heldur að rýra styrkinn til hans fram
yfir þá upphæð, er telja mætti, að kenn-
aradeildin kostaði, þótt kennaraskóli væri
settur á stofn f Reykjavík. Munurinn yrði
því sá, að ef tekið væri tilboði stjórnar-
nefndarinnar f Hafnarfirði og nýtt kennslu-
hús og leikfimishús byggt fyrir báða skólana
með uni3o heimavistirfyrirnemendur í hinu
gamlaskólahúsi, þáfæriallurbyggingar-, við-
gerðar og áhaldakostnaður eigi tram úr
33,000 kr., kaup 4 kennara og útgjöld til
tímakennslu mundi eigi verða meira en
7—8 þús. kr., og 1 annan kostnað við
rekstur skólans 9—10 þús. krónur. Með
þessu fyrirkomulagi mætti því reka bæði
gagnfræða- og kennaraskólann,
með um 30 heimavistum, fyrir 9—10
þús. krónur, eða því sem nær sömu upp-
hæð, sem kennaraskólann einn
með 1 hæsta lagi 20 heimavistum
samkvæmt frumvarpi stjórnarinnar, auk
þess sem byggingarkostnaður við
hinn sameinaða skóla erýoookr. minni
en við skóla stjórnarfrumvarpsins. Hér
er munurinn svo gífurlega stórvægilegur
og hagurinn svo auðsær við að hafa skól-
ann í Flensborg, að ekkert nema knýj-
audi ástæður og hin brýnasta nauð-
s y n ætti að geta vegið þar upp á móti,
en sú nauðsyn er að vorri hyggju ekki
til“.
Tollmál. Jón Qlafsson o. fl. flytja frv.
um sölutoll d bitterum og patentlyfjum (1
kr. af hverjum pela eða jafnstóru rúmi).
Nefnd: J. Ól., Ág. Flyg., Jóh. Jóh. — Jón
Ólafsson og Ág. Flygenring flytja einnig
frv. um tollgeymslu og tollgreidslufrest. Kaup-
menn eiga að fá frest á tollgreiðslu, ef
þeir leggja til húsnæði, er tollheimtumenn
innsigla, til að geyma í hinn tollskylda
varning. Vísað til sömu nefndar. — M.
J. Kristjánsson og Guðl. Guðmundsson
flytja frv. um útflutningsgjald af sjávaraf
urdum. Er það samdráttur af öllum gild-
andi lögum um það efni.
Þjóðhátíð Reykjavíkur
var haldin 2. ágúst, svo sem venja hefur
verið til undanfarin ár. Hversu miklar
sem deilurnar hafa verið í pólittkinni,
hafa menn þó ávallt getað orðið sammála
um, að halda þann dag hátlðlegan í sam-
einingu, því að það hefur verið skoðun
manna, að sá dagur ætti að sameina, en
ekki að sundurdreifa. En í ár hefur í
fyrsta sinn verið gerð tilraun til þess að
breyta þessn, þar sem »Fj.konan« skoraði
á alla flokksbræður sína að mæta ekki á
þjóðhátíð þessari, og í bréfum þeim, er
send voru upp um sveitirnar til liðssmöl-
unarinnar, var gert ráð fyrir að stjórnar-
andstæðingar mundtt halda sér alveg fyrir
utan hana. En eins og allar aðrar ráða-
gerðir þeirra félaga um þessar mundir, fór
þessi ráðstöfun í »hundana«. Allur þorr-
inn af flokksbræðrum þeirra mátu hana
að engu, og þjóðhátíðin hefur sjaldan
verið fjölmennari en í þetta sinn, ef hún
hefur verið það nokkru sinni. Veður var
hið bezta, sólskin og þurviðri, en nokkuð
hvasst, svo að moldryk var mikið niðri 1
bænum, en þess gætliekki uppi á Landa-
kotstúninu, þar sem aðalháttðin tbr l'ram.
Kl. um morguninn hófust fþróttir
á Melunum. Var fyrst fótboltaleik-
ur. Var foringi annars flokksins Pétur
Jónsson skólapiltur, en Þorsteinn bróðir
hans foringi hins. Svo lauk, að hvorug-
ur vann á öðrum, og fær því hver sinn
helminginn af verðlaununum (25 kr.). Kl.
974 hófust kappreiðar. Verðlaun féllu
þannig, að fyrir stökk fékk 1. verðlaun
(50 kr.) grár hestur, eign Lúðv. Andersen
skraddara í Rvík, 2. verðl. (30 kr.) grár
hestur, eign Guðjóns Helgasonar tré-
smiðs í Rvík, og 3. verðl. (20 kr.) rauður
hestur, eign Þorbjarnar Ólafssonar úrsntiðs
í Rvík. Fyrir skeið hlaut 1. verðl. (50
kr.) brúnn hestur, eign Ásgeirs Þor-
valdssonar verzlttnarm. á Blönduósi, 2.
verðl. (30 kr.) grár hestur, eign Vilh.
Bernhöft’s tannlæknis í Rvík og 3. verðl.
(20 kr.) bleikur hestur, eign Ásgeirs Þor-
valdssonar verzlunarnt. á Blönduósi. Að
kuppreiðunum loknum hófust hjólreið-
a r, og hlaut Gísli Jónsson skólapiltur 1.
verðl, (15 kr.), en 2. verðl. (10 kr.) hlaut
Hafliði Hjartarson trésmiður í Rvík. Skeið-
ið var 150 faðmar og rann Gísli það á
enda á sek., en Hafliði á 18 sek.
Auk verðlaunanna hlaut Gísli silfurbikar,
er hér eptir á að fylgja fyrstu hjólreiða-
verðlaununum á þjóðhátíð Reykjavíkur.
Hann reið á íslenzku reiðhjóli, er »Stíg-
andi« nefnist, frá Þorkeli Clementz véla-
fræðingi.
Kl. ii’/z söfnuðust menn saman hjá
prestaskólanum og gengu í skrúðgöngu
uppáLandakotstún. Þarvar hátíðin settum
kl. 12 af Klemens Jónssyni landritara, og
þvf næst sttngið »Ó, guð vors lands«.
Fyrir minni konungs mælti Guðm.
Björnsson héraðslæknir og var á eptir
leikið á lúðra »Kong Christian«. Þá mælti
Guðl. Guðmundsson fyrir minni íslands,
og var sungið á eptir »Ó, fögur er vor
fósturjörð«. Þá varð hlé á ræðuhöldum
þangað til kl. 4, að Jón Jónsson alþm.
mælti fyrir minni Reykjavíkur, og var
þar á eptir sungið kvæði eptir Guðm.
Magnússon. Loks talaði Halldór Jónsson
bankaféhirðir fyrir minni Islendinga
erlendis, og að þvl búnu söng allur
þingheimur berhöfðaður fyrsta og síðasta
erindið af »Eldgamla ísafold«.
Kl. 6 voru haldnar glímur. 1. verðl.
(30 kr.) hlaut Jónatan Þorsteinsson kaupm.
í Reykjavík, 2. verðl. (20 kr.) Guðmundur
Erlendsson á Hlíðarenda 1 Fljótshlfð og
3. verðl. (15 kr.) Þórhallur Bjarnarson
prentari 1 Rvík.
Ýitisar skeunntanir voru öðru hvoru,
söngur og lúðraþytur, ræðuhöld og
dans og einnig tombóla til ágóða
fyrir barnahæli, sem nokkrar konur
hér í Reykjavík hafa stofnað ný-
lega. Veitingar voru hingað og þangað
á túninu, tn áfengir drykkir fengust hvergi,
enda fór hátlðin vel fram og siðsamlega.
Um kl. 11 voru flugeldar, og voru
þeir nteð langbezta móti, er hér hafa sést,
en veður var þá orðið mjög hvasst, og
lá nærri að tjón yrði að, því eldsneisti
komst í kassa þann, er sprengiefnin voru
geymd í, og blossaði þá allt upp með
miklum hvell, en eldhnettirnir fltigu f all-
ar áttir, en þó sakaði engan, enda stóð
fólk nógu fjarri. En það var svipmikið
að horfa á þetta.
Um kl. 12 var hátfðinni lokið, og þótt-
ust flestir hafa skemmt sér mjög vel.