Þjóðólfur - 25.08.1905, Blaðsíða 2

ÞJOÐOLFUR.
156
28. Lög ura breyt. d l 7. júni 1902 wn
heimild til ad stofna hlutafélagsbanka
á íslandi (sbr. 31. blað Þjóðólfs þ. á.).
29. Lög um skyldu eiganda að láta af hendi
við bœjarstjórn Akureyrar eignarrétt og
önnur réttindi yfir Glerd og landi með-
fram henni.
Utlendar fréttir.
Jtanpmannahöfn 15. ágúst.
Svíþjóð og Jtoregur. Mönnum er víst
þegar fyrir löngu kunnugt um tillögur
nefndar þeirrar, er sænski rikisdagurinn
valdi til að koma fram með ákveðið frum-
varp viðvíkjandi stjórnarbyltingunni í Nor-
egi og aðskilnaði ríkjanna.
Nefndin kom fram með á 1 i t sitt 26.
f. m. og daginn eptir þann 27. var það
samþykkt í báðum málsstofum í einu
hljóði.
Eptir þessar aðgerðir ríkisdagsins sagði
ráðaneytið Ramstedt af sér völdum.
Liðu svo nokkrir dagar, að ekki var hægt
að koma sér saman um myndun nýs ráða-
neytis, en loks tókst þó Lundeberg,
fyrv. varaformanni efri málsstofu, að mynda
nýtt ráðaneyti 2. þ. m.
I þessu nýja sænska ráðaneyti sitja
menn úr öllum pólitiskum flokkum lands-
ins, en þó eru flestir þeirra hægrimenn.
Það er að eins myndað í þeim tilgangi,
að leiða deilumálin við Noreg og upp-
leysing »unionarinnar« til lykta.
Skilmálar sænska ríkisdagsins fyrir upp-
leysingu sambandsrlkisins mæltust mis-
jafnlega fyrir í Noregi, þó voru allir fús-
ir til allsherjar-atkvæðagreiðslu til þess að
þjóðarviljinn kæmi sem greinilegast í Ijós
og að Svíar fengju vissu fyrir, að stór-
þingið hefði verið í samræmi við vilja
allrar þjóðarinnar, er það ákvað að
slíta sambandinu við Svíþjóð og víkja
Óskar konungi frá völdum.
Þessi allsherjar-atkvæðagreiðsla fór því
frant í fyrradag 13. þ. m. um endilangan
Noreg. Arangurinn af henni varð sá, að
370,000 kjósendur greiddu atkvæði með
uppleysingu »unionarinnar«, en að eins
um 200 greiddu atkv. á móti henni eða
1 af hverjum 2000. [Marconi-skeyti 19.
þ. m. segir, að 368,200 hafi greitt at-
kvæði með en 184 á móti]. Það má
því segja, að allir Norðmenn sem einn
maður óski fullkomins aðskilnaðar ríkjanna.
Þessi dæmafáa eindrægni og samhalds-
semi við atkvæðagreiðsluna orsakast af
því, að minni hlutinn beygði sig undir
vilja meiri hlutans, og sýnir það Ijóst
póhtiskan þroska þjóðarinnar, en oss er
kunnugt um af viðtali við ýmsa norska
skólakennara, sem hér eru í borginni þessa
dagana, að það var ekki alllítill minni
hluti í Noregi, er gjarnan vildi halda
áfram bandalaginu við Svíþjóð.
Um hið annað höfuðatriði í skilmálum
Svfa nfl. niðurbrot víggirðinganna hefur
verið mikið rætt og ritað hér um öll
Norðurlönd.
Hið víðlesna danska blað »Politiken«
hefur eindregið haldið því fram, að það
væru engir afarkostir fyrir Norðmenn að
rffa niður víggirðingarnar og það mundi
bezt tryggja friðinn, en þessu hefur Björn-
stjerne Björnson svarað með allhörðum
greinum í sama blaði og segir hann, að
ekki komi til mála, að Noregur láti kúga
sig til að eyðileggja þau varnarvirki sln,
er hafi kostað svo mikla fyrirhöfn og
peninga. Yfirleitt munu hugir manna í
Noregi mjög mótfallnir því að rífa vígin
niður.
Undanfarna daga hefur stórþingið ann-
ars verið önnum kafið við að semja ný
tolllög, er ganga út á, að tollurinn á flest-
um áður tolluðum vörum hækkar tim x\3.
Friðarsamningar. 4. þ. m. komu þeir
sendiherrarnir Witte og Komura með
fylgdarm. sínum til Ameríku til að hefja
friðarsamninginn. TókRoosevelt for-
seti móti þeim með hinum mestu virkt-
um og allir Bandamenn yfirleitt. Strax
þegar Witte steig 1 land í Ameríku þusti
til hans hinn mesti fjöldi af blaðamönn-
um og fréttariturum, en til þess að losna
við nærgöngulsemi þeirra lét hann prenta
skjal og útbýta meðal þeirra. I skjalinu
stóð meðal annars þetta :
»Næstum alstaðar í Norðurálfu ogVest-
urheimi gera menn oflítið úr kröptum og
auðsuppsprettum Rússlands og herliði þess
og þessi villa á sér einnig stað meðal
sjálfrar rússnesku þjóðarinnar. Ósigrar
þeir, er Rússland hefur beðið, hafa alls
ekki hnekkt veldi því, er það hafði fyrir
stríðið, og Japan hefur ekki heldur á hinn
bóginn eflst svo mjög við sigra þá, er
það hefur unnið í stríðinu, að Rússland
verði að álíta Japan sem hættulegan óvin.
Óeirðirnar í sjálfu Rússl. geta ekki haft
nein áhrif á utanríkispólitík þess og enn
síður á það, hvort stríðinu verður haldið
áfram eða friður verður saminn«.
Það má segja um för Witte um Arner-
fku, að frá því hann steig á land og þar
til hann kom til fundarstaðarins, Ports-
mouth í ríkinu New Hampshire, hafi
fagnaðarviðtökunum ekki linnt. Enginn
útlendur maður, er heimsótt hefur Banda-
ríkin, hefur mætt þar jafnmikilli hylli og
hann síðan Lafayette kom þangað.
Alstaðar þar sem hann ók í vagni sínum
hljómuðu fagnaðaróp á móti honutn og
hvarvetna hefur honum verið sýndar meiri
virðingar en Komura sendiherra Japans.
9. þ. m. var fyrsti fundurinn meðal full-
trúanna á áðurnefndum stað, en fyrst þ.
12 lagði Komura ftiðarskilmálana fram.
[Þeirra var getið i síðasta blaði Þjóðólfs].
Heima fyrir í Rússlandi er sagt, að ó-
vinir Witte reyni að róa að því öllum ár-
um, að fá keisarann til að hætta við frið-
argerðina. Vonast þeir líka eptir sigri í
Mandsjúríinu, ef í orustu lendir, því
að Lenevitsh hefur nú 150,000 meira
herlið en Kuropatkin hafði í orustunni
við Mukden.
Engar orustur hafa orðið milli Rússa
og Japana upp á síðkastið og verða ekki
meðan á friðarsamningunum stendur.
Rússland. Miklar óeirðir og verk-
föll eiga sér daglega stað víðsvegar um
Rússland þessa dagana. Mest kveður þó
að óspektunum í Riga og hafa borgar-
búar þar sjálfir myndað félag sín á milli
til þess með vopn í höndum að verja líf
og eignir fyrir óspektum og ránutn stjórn-
leysingja.
Um stjórnarskrá eða stjórnarbætur í
Rússlandi heyrist ekkert talað um þess-
ar mundir.
Danmörk. Franska keisaraekkjan Ev-
genia var á ferðinni hér í Danmörku
fyrir skömmu. Hún er um 79 ára göm-
ul. Við dauða Napoleons sonar hennar
brást hennar síðasta von um að komast
aptur til valda, en hann féll 1879 f Af-
ríku í stríði, er Englendingar háðu við
Zulu-Kaffa. Evgenia lifir nú mest ein-
manalegu lífi í höll einni á Englandi, en
af og til bregður hún sér þó í ferðalag
með skemmtiskipi sínu.
Hinn 9. allsherjar-kenn ara fundu r
fyrir Norðurlönd var haldinn hér í borg-
inni frá 7.—11. þ. m. Hluttakendur hans
voru yfir 7000 alls. Frá Svíþjóð voru
tæp 2000, frá Noregi 900, frá Finnlandi
300 og Danmörku um 4000. Á fundi
þessum voru og 12 Islendingar.
Viðauki eptir Marconi-skeytum frd
19. og 2T. dgúst.
Frá friðarsamning’unnm segir svo:
19. ágr Friðarfundurinn hefur nú
útkljáð öll þau atriði, sem engri alvar-
legri mótspyrnu hafa sætt á hvoruga hlið,
þar á meðal stöðu Kór/suríkis, setn á að
verða skjólstæðjngur Japana, Rússar og
Japanar ásáttir um að verða á brott úr
Mandsjúríinu hvorirtveggja, Rússar sleppa
öllum réttindum þar og selja af hendi
járnbrautina suður frá Harbin á vald Kín-
verjum, Rússar láta einnig uppi leigurétt
sinn að Port'Arthur og Dalny. Það sem
lokið er hefur gengið fljótara en við var
búist. En hræddir eru menn um, að upp
úr slitni þá og þá út úr hernaðarbótun-
um og eynni Sjakhalín. Þrátt fyrir þótt
óvænlega þyki horfa vona menn, að ein-
hver miðlun komist á með tilslökun á
báðar hliðar. Fundurinn ræddi í gær
skaðabótamálið, en tókst ekki að koma á
samkomulagi.
Roosevelt forseti hefur gefist upp við
að koma á vopnahlé.
Blöðin f Japan halda áfram að mæla
á móti friði, ef Rússar geri ekki hæfileg-
ar tilslakanir.
21. ág. Japanar aftóku á laugardag-
inn (19.), að breyta því, sem þeir höfðu
farið fram á um Sjakhalín og hernaðar-
skaðabæturnar, og var þá friðarfundinum
frestað til þriðjudags. Rosen var heila
kl.stund hjá Roosevelt forseta, en aftók
að segja neitt af því hvað þeim fór í
milli. Kunnugt er, að áður en forsetinn
bauð Rosen til sín hafði hann tryggt sér
eindregið fylgi Bretlands hins mikla,
Frakklands ogÞýzkalands og einnig skiptst
á skeytum við Japanskeisara. Mikilvæg-
ur ráðgjafafundur var haldinn í Tokio á
sunnudaginn (20.) og átti forsætisráðgjafinn
langt tal við brezka sendiherrann, Times
segir, að hraðskeyti hafi komið til Ports-
mouth (í Amer.) á sunnudagskveldið, þar
sem þess var getið, að Rússakeisari hafi
haldið ráðstefnu þann dag og að þar hafi
verið afráðið til fullnaðar, hvaða frekari
tilslakanir mætti gera.
Rússland. Rússastjórn heptir útflutning
korns frá Rússlandi vegna vondrar upp-
skeru. Þar liggur við hallæri.
Enn bryddir á óeirðum á Rússlandi
hingað og þangað. Hundrað Gyðingar
voru brytjaðir niður í Bisdostok. Em-
bættismenn í Pétursborg segja, að endur-
nýjun óeirðanna sé að kenna vaxandi
byltingarhreyfing meðal Gyðinga.
Þeim hefur verið vikið frá embættum :
Kriiger admírál, yfirforingja Svartahafs-
flotans, og þeim, sem honum gengur næst-
ur að völdum, svo og höfuðsmönnunttm
báðum á skipum þeim, er gert höfðu
samblástur.
Lambsdorf greifi (utanríkisráðherra)
hefur sagt af sér.
Rússneska stjórnarskrárfrumvarp-
ið hefur vakið mikla óánægju í Pól-
landi, með því að það tekur ekkert til-
lit til réttinda Pólverja og skipar þeim á
bekk með hinum ósiðuðu þjóðflokkum
ríkisins.
Vegna vonbrigða yfir boðskap keisara
hófst almennt verkfallí Varsjá í
dag (21.). Mikil upphlaup hafa orðið
í Kúrlandi; herstjórn hefur verið sett
þar á fót og Bekman hershöfðingja
fepgið alræðisvald í hendur.
Marokkú. Þýzkir bankar í félagi hafa
útvegað Marokkó-soldáni peningalán. Þetta
hefur gert Frökkum gramt í geði. Þeim
þykir það vera prettir við sig, með því
að til stendur ríkjafundur um Marokkó-
málið.
í nýlendum Þjúðverja f Austur-Af-
r í k u er ntí hafin uppreisn eins og í eign-
um þeirra í Suðvestur-Afrlku ogerumenn
mjög áhyggjufullir út af því í Berlin.
Þýzku blöðin eru harla önug og segja,
að þjóðin sé orðin leið á þessu sífellda
nýlendubasli.
Svo er sagt, að Yeneznela hafi pantað
frá Norðurálfu tundurbáta, fallbyssur og
skotfæri fyrir 25 milj. dollara. Banda-
ríkjamaður, sem nýkominn er frá Cara-
cas segir, að Castro forseti hafi lýst
því yfir, að hann ætli að herja á Banda-
menn.
í New-Orleansgeysarsífelltgula drep-
sóttin. Síðastliðna viku kornu fyrir
50—60 ný tilfelli daglega. Þó virðist
sýkin vera dálítið að réna.
Undarleg samkvæmni.
Skollaleikur.
Það mundi fáa grunað hafa, að Valtý-
ingar mundu greiða atkvæði með stór-
kostlegum fjárframlögum úr landsjóði tií
ritsímalagningar á þessu þingi, eptir þvf
hversu þeir hafa farið mörgum og hörð-
um orðum um þann feiknavoða, sem
landinu væri búinn af ritsímanum. En
þessi býsn urðu þó í efri deild 1 gær-
kveldi við 3. umr. fjárlaganna þar. Þá
greiddu Valtýingar allir í einum hóp(Jóh.
Jóh., Sig. Jenss., Sig. Stef.j Valtýr og
Þorgr.) atkvæði með 125,000 kr. fjárfram-
lagi úr landsjóðí ^907 til ritsímaálmu frá
Stað í Hrútafirði til ísafjarðarkaupstaðar.
leið sem er alveg ókönnuð og naumast heppi-
lega valin. Vitanlega er þetta gert til að
reyna að koma glundroða í málið ogfleyga
það, og það unnið til að ganga þvert ofan í
sjálfa sig og láta í orði kveðnu mótspyrn-
una gegn málinu niður falla. Þetta er
að sjálfsögðu ekki annað en skotlaleikur,
en óneitanlega hálfóviðkunnanlegur frá
þeirra sjónarmiði. Og í þetta brall fengu
þeir með sér þá Guðjón Guðlaugsson,
Ágúst Flygenring og Þórarinn Jónsson,
svo að lagning Isafjarðarálmunnar var
samþykkt með 8 atkv. gegn 5. Þetta var
því óþarfara og fjarstæðara, sem ákvæði
í fjárlagafrv. n. d. um þessa álmu og
álmuna frá Reykjavík austur að Ægis-
sfðu í sambandi við beina yfirlýsing fjár-
laganefndar n. d. setti næga trýggingu
fyrir því, að þessar álmur gengju á und-
an öllum öðrum á næsta þingi og yrðu
eingöngu kostaðar af landsjóði, þá er
landsfmi væri kominn til Reykjavíkur.
Um það hefur enginn ágreiningur verið.
En svo er þetta, að því er Isafjörð snertir
knúð fram nú þegar á þennan hátt. Af-
leiðingin af því verður sú, að láti n. d.
þessa fjárveitingu standa, hljóta aðrir
þingmenn, sem hafa jafnbrýnar kröfur í
þessu efni fyrir sfn kjördæmi, að taka
höndum saman og heimta þetta sama
fyrir þau. Og þá fá Valtýingar væntan-
lega nógu háar tölur til að vitna í, nógu
álitlegan tekjuhalla í fjárlögunum til að
veifa framan í þjóðina, og til þess er
auðvitað leikurinn gerður. Það er því
hrein og bein skylda meiri hlutans f
neðri deild að hleypa ekki málinu öllu á
ringulreið eða stofna því í beina hættu á
þennan hátt, stryka þessa veitingu til
Isafjarðarálmunnar út, en taka það hins
vegar skýrt fram, t. d. með þingsályktun,
að þessi álma og álman austur að Ægis-
síðu skuli ganga fyrir öllum öðrum næst
á eptir aðalsambandinu milli Reykjavíkur
og Seyðisfj., og leggjast eingöngu á land-
sjóðs kostnað. Samkvæmt því gætu svo
sýslufélögin tekið lán og byrjað sjálf á
lagningunni sumarið 1907 eða jafnvel
1906, ef þau vildu. En eins og efri deild
hefur skilizt við málið, er því teflt í all-
inikið tvísýni, ef neðri deild fer ekki
skynsamlegar að ráði slnu.
Edisor, um loptskeyti.
Það mun öllum þykja allmerkilegt að
heyra álit hins nafnfræga Edisons, eins