Þjóðólfur - 13.10.1905, Blaðsíða 1

57. árg.
Reykjavík, föstudaginn 13. október 19 05.
J& 43.
Vetxirinn er í nánd.1
Verzlunin ,EDINB0RG‘ í Reykjavík
hefur nú fengið afarmiklar byrgðir af allskonar vefnaðaPVÖPUm, sér-
staklega ætlaðar í vetrarýatnað, svo sem: efni i yfirýrakka og kvennkápur,
þar á meðal ný tegund er nefnist selskinn, einkennilegt, hlýtt og ásjálegt.
Einnig tilbúnar kvennkápur »Boa« vetrarsjöl, herðasjól, vetrarhúfur,
rúmteppi, rekkjuvoðir', hvítar og mislitar, millipils og nærfatnað. — Regnkáp-
ur, karla, kvenna og barna.
Skólatöskur handa börnum o. fl. o. fl.
Ennfremur allmikið af ýmsum skrautvarningi. Silki af öllum teg-
undum, koma með næsta skipi.
Vörur þessar eru keyptar á hentugum tíma, valdar eptir nýjustu
tízku, og eru seldar óvanalega ódýrt.
Bezt að kaupa sem fyrst. Aðsóknin er afar-mikil.
Útlendar fréttir.
Kaupmannahöfn 28. sept.
Sviþjóð og Noregur.
Karlstaðar-samþykktin.
Eins og mönnum er kunnugt varð hlé
á fundinum f Karlstad snemma f þessum
mánuði, en 13. kom hin sænska og norska
sendinefnd aptur saman á sama stað og
samningarnir hófust á ný. Stórþingið
hafði gefið fulltrúum Noregs leyfi til, að
slaka nokkuð til við sænsku fulltrúana
og reyna þannig að halda friðnum.
Það leit þó mjög illa út um tíma, að
friður mundi geta haidist milli nágranna-
þjóðanna, því að sænska nefndin vildi
ekki vlkja hársbreidd frá kröfum þeim og
ákvæðum, sem »Urtima-ríkisdagurinn«
hafði sett í sumar. Annars vissu menn
lítið hvað gerðist í Karlstad. Allir fund-
ir fóru leynilega fram. Getgátunum um
hvernig fara mundi rigndi niður daglega.
Það voru ekki einungis blöð Og blaða-
menn hér á Norðurlöndum, er gengu
frækilega fram í að búa þær til, heldur
og þýzk, en þó sérstaklega ensk blöð.
Prófessorarnir Friðþjófur Nansen (fyrir
Noregs hönd) og Hjárne (fyrir Svíþjóðar)
hafa dvalið mestan hluta af þessum mán-
uði í London. Markmið þeirra hefur
verið, að hafa áhrif á ensk blöð og al-
menningsálitið á Englandi hver í sínu
lagi til gagns fyrir föðurland sitt. Ensk
blöð hafa og verið full af greinum eptir
þá og marga aðra um deilurnar milli
Noregs og Svíþjóðar.
Kurrinn og dylgjurnar virtust vaxa dag
frá degi milli ríkjanna eptir því sem Ieng-
ur drógst, að samkomulag kæmist á milli
hinna sænsku og norsku fulltrúa í Karl-
stad. Vér höfum sannfrétt af Norðmanni
einum, frv. stórþingismanni próf. Marius
Hægsted, er dvelur hér í borginni um
þessar mundir, að Norðmenn voru fylli-
lega við því búnir, að í stríði mundi
lenda milli þeirra og Svía og höfðu þeir
allan viðbúnað í frammi. Þeir hafa safn-
af saman ógrynni af korni og kolum inn
1 landið um undanfarin 10 ár. Sömu-
leiðis voru Norðmenn við því búnir, að
þeir yrðu að gefa upp Kristjaníu eptir
nokkurn tíma, ef að kæmi til ófriðar og
höfðu þeir útvalið stað langt upp í landi,
þar sem stjórnin gæti sezt aðt og allt fé-
mætt yrði flutt til. Prófessor Hægsted
kvað Noregeinnig vera mjög vel útbúinn
í fjárhagslegu tilliti og hefði 250 milj.
króna fyrirliggjandi, ef til ófriðar kæmi
við Svíþjóð. — Auðvitað höfðu Svfar og
mikinn viðbúnað og hersafnað til að hafa
til taks hvað sem í skærist.
En þann 17., einmitt þegar dylgjurnar
og spenningurinn milli landanna stóð sem
hæst, kom hraðskeyti frá Karlstad, þar
sem lýst var yfir, að samningar mundu
takast og allt enda á friðsamlegan hátt
viðvíkjandi uppleysing sambandsrfkisins.
Þessari fregn urðu allir mjög fegnir og
einkum létti þungum steini frá brjóstum
manna 1 Noregi. Það liðu þó allmargir
dagar frá því að fulltrúarnir 1 Karlstad
urðu sammála og þangað til fundinum
var slitið. Loks 25. þ. m. var Karlstad-
arfundarsamþykktin birt bæði frá Krist-
janíu og Stokkhólmi.
Helztu greinar hennar eru
þ es s a r:
1) Allar deilur milli ríkjanna Svíþjóðar
og Noregs eiga um 10 ára tfmabil að
leggjast undirúrskurðdómstóls-
ins í Haag. Undantekin því eru þó
þau mál, er snerta sjálfstæði landanna,
óskerðanleika (integritet) þeirra og lffs-
spursmál (vitale Interesser). Deilur, sem
kunna að koma upp viðvíkjandi uppleys-
ingu »unionarinnar« verður skotið undir
sérstakan gerðardóm, sem 3 menn hafa
sæti í. Hvort landið velur 1 dómara og
þau bæði í sameiningu þann 3., en ef
þeim ekki getur komið saman um valið,
þá á forseti Svisslands að útnefna hann.
2) Mjlli landanna á að vera hlutlaust
belti (neutral Zone) 30 kílómetra breitt
og mega á því svæði ekki vera eða við-
haldast vfggirðingar, herskip eða annar
herforði. Af þessu leiðir, að Norðmenn
verða að rífa niður allar hinar nýlegu
vfggirðingar sínar við Frederikssten, Ved-
en, Hjelmkollen, Örje, Kroksund og Ur-
skov, en hinn gamli kastali Kongsvinger
fær að standa.
3) Karlstaðar-samþykktin skal lögð satn-
tfmis fram í þingum beggja ríkjanna.
Eptir að hún er samþykkt í báðum skal
Noregur snúa sér á ný til sænska ríkis-
dagsins um að hann fyrir sitt leyti upp-
hefji »unionina« og heimili konungs, að
viðurkenna Noreg sem sjálfstætt ríki.
Síðan skal Svíaríki tilkynna stórveldunum
sem allra fyrst, að það hefur viðurkennt
Noreg sem sjálfstætt ríki.
Eins og áður er um getið urðu allir
því mjög fegnir, að ekki lenti í ófriði
milli »bræðraþjóðanna« svonefndu. En
eptir að samþykktin var kunngerð hefur
bólað á allmikilli óánægju í Noregi. Mörg
blöð þar fara hörðum orðum um stjórn-
ina og segja, að hún hafi farið oflangt í
tilhliðrunarsemi sinni viðvíkjandi kröfum
Svíaríkis. Einkum veldur eyðilegging víg-
girðinganna mikilli óánægju. Þó eru það
margir meðal hyggnari manna í Noregi,
er benda á, að Noregur hafi þó með
friðarsamþykktinni fengið hina stóru ósk
sfna uppfyllta og það er uppleysing sam-
bandsríkisins.
I Noregi er og mjög mikið talað og
ritað um, hvaða stjórnarfyrirkomulag land-
ið á að hafa í framtfðinni. Raddirnar
um að heppilegast væri, að það yrði lýð-
veldi verða alltaf hærri og hærri. Það
hefur verið stungið upp á af 10 stórþing-
ismönnum, að kallað yrði saman grund-
vallarlagaþing, er gerði út um stjórnar-
fyrirkomulag landsins. Allmargir eru og
þeir í Noregi, er vilja að allsherjarat-
kvæðagreiðsla ráði stjórnarfyrirkomulag-
inu. Það má þó víst fullyrða, að sá
flokkur sé einna fjölmennastur, er vill,
að Noregur haldi áfram að vera konungs-
rfki. Þess má geta, að Óskar konungur
hefur ekki enn svarað beiðni stórþingsins
um að fá sænskan prinz til konungs yfir
Noregi.
•Tapan. Allmiklar óeirðir hafa á ný átt
sér stað í Japan. í Jokohama hefur fólk-
ið ráðist á margar lögreglustöðvar og rif-
ið sumar niður eða brennt þær. Herlið
var strax sent lögreglunni til hjálpar og
tókst því að koma röð og reglu á.
Það er alltaf sama gremjan þar út af
friðargerðinni við Rússland. Mörg hundr-
uð þúsundir manna hafa skrifað undir
bænaskrár til Mikadósins um, að sam-
þykkja ekki friðargerðina.
Gremjan og hatrið á .Komura sem að-
alhöfundi friðarsamninganna er svo mikil
í Japan, að sagt er, að hann verði neydd-
ur til að fremja »harakiri« á sér. [Sjálfs-
morð þannig framið, að kviðurinn er rist-
ur sundur með sverði].
Bandalagið milli Japans og Englands
hefur nú í þessum mántiði verið endur-
nýjað og aukið þannig, að hvort ríkið er
skyldugt að hjálpa hinu, ef annað-
hvort lendir í ófriði við eitthvert 3. ríki
hvar í heimi sem er.
Ungverjaland. Þar í landi er allt 1
uppnámi um þessar mundir. Forsætis-
ráðherrann Fejervary kom fram með til-
lögu um, að almennum kosningarrétti yrði
komið á í Ungverjalandi, en stjórnin í
Vínarborg vildi ekki gefa þessu frumvarpi
samþykki sitt. Fejervary sagði þá af sér
og keisarinn varð að gefa honum lausn:
Hefur hann því eins og spáð var að eins
setið að völdum nokkra mánuði. Eptir
að ráðaneytið Fejetvary hafði lagt niður
völdin fóru foringjar meiri hlutans í ung-
verska ríkisdeginum með Kossuth í broddi
fylkingar á fund keisarans í Vín og buð-
ust til að mynda nýtt ráðaneyti. En
keisarinn setti þeim svo harða skilmála,
að ekkert varð úr því. Það er mjög
hætt við, að illa gangi að mynda nýtt
ráðaneyti á Ungverjalandi fyrst um sinn.
Hið mesta stjórnleysi og pólitiskar æs-
ingar eiga sér stað þar í landi.
3 frægir menn á Frakklandi hafa and-
ast í þessum mánuði, en það eru þeir
stjórnmálagarparnir: René Goblet,
Cavaignac og Pierre Savorgrande
de Brazza landfundamaður frægur í
Afríku og síðar nýlendustjóri í franska
Kongo.
Hinn frægi sænski stjórnmálamaður
Adolf Hedin andaðist 20. þ. m-
Hann var faðir hins þjóðfræga landkönn-
uðs Svend’s Hedins, sem fyrir nokkrum
árum ferðaðist um óbyggðir Asíu. Hed-
in barðist fyrir því fram í andlátið, að
friður héldist milli Svíðþjóðar og Noregs.
Látinn er og hinn nafnkunni enski
mannvinur dr. Barnardo, er kom á
fót hinum víðfrægu líknarstofnunum eða
heimilum fyrir munaðarlaus og vanrækt
börn í Lundúnum.
Stærsta skipí heimi er hið ný
byggða þýzka flutningaskip »Kaisarin
Augusta Victoria«. Það fleytirjafnmiklum
þunga og 21,000 járnbrautarvagnar og
hefur rúm fyrir 3450 farþega og skips-
höfnina, sem er 550 menn að tölu.
Þjóðræðisfalsnefni.
»Þingræði er skaðræði, þjóðræði er
hjálpræði«. A þessu stagast nýi hjálpræðis-
herinn, er skýrt hefur sig Þjóðræðisflokk.
Og hann leitast við að berja þá fjarstæðu
ósleitulega inn í almenning, að þjóðræði
sé allt annað en þingræði, meira að segja
alveg gagnstætt því. Norður og niður
með þingræðið segir hann, það ætti aldrei
að komast hér á, það er skaðræði, þvf
að meiri hlutinn á þingi er ekkert annað
en samvizkulaus leigutól 1 höndum stjórn-
arlnnar, og öll sú hersing til hópa fjand-
sarnleg þjóðinni, hér um bil landráðalýð-
ur, er ekki hugsar um annað en hanga
aptan í þessari heimsku og illgjörnu heima-
stjórnarómynd, er illu heilli komst hér að
í stað Hafnarstjórnarinnar sælu hans Val-
týs okkar. Skyldi það hafa verið munur
að hafa hann fyrir ráðherra, sitjandi f
Höfn hjá danskinum, sem þá hefði enga
bölvun getað gert oss, en ræður nú öllu
hjá íslenzku stjórninni, af því að hún er
svo langt í burtu frá Danmörku(!l).
Og þjóðræðisflokkurinn heldur að þess-
ar og aðrar eins vitleysur gangi f fólkið.
Og líka sú vitleysan, að þetta Þjóðræðis-
félag sé svo ákaflega frjálslynt, brennandi
af föðurlandsást og vilji láta öll mál liggja
í alþýðunnar(H) skauti. En allt þetta
þjóðræðisglamur og þjóðræðisgaspur er
alvörulaust fleipur og blekkingarvaðall.
I félagi þessu ríkir hið fyrirlitlegasta harð-
I stjórnareinræði og ófrelsiskúgun á sann-
' færingu manna, Það þarf ekki annað en