Þjóðólfur - 13.10.1905, Blaðsíða 2

ÞJOÐOLFUR.
184
rýna dálítið í lög þessa hjálpræðishers til
þess að sjá að stjórn hans mundi koma
það betur að þurfa eigi að fara að vilja
þjóðarinnar, því í félaginu er stjórn þess
eða formanni veitt fullkomið einveldi, og
skal hér getið helztu atriða úr lögum
þeirra.
I stjórninni eru 5 menn : formaður, vara-
formaður, féhirðir og 2 meðstjórnendur.
Þrjá hina fyrstu kýs aðalfundur, en for-
m a ð ti r skipar meðstjórnendurna. Þann-
ig hefur formaður altaf meiri hluta stjórn-
arinnar í hendi sér. Það væri eins og
á þingi ættu 50 menn sæti, ráðherrann
kysi sjálfur 30, en þjóðin kysi 20. Hvað
mundu menn segja um það. Þá eru 4
sveitarforingjar í felaginu, sem formað-
ur skipar, en þeir skipa aptur eins marga
flokksforingja og margir tugir eru í félag-
inu (einn af hverjum tíu). Það er svo
sem auðvitað, að þegar formaður hefur
vald til að skipa sveitarforingjana, að
hann geti líka haft hönd í bagga með,
hverjir eru flokksforingjar. Ennfiemnr
kjósa flokksforingjar og sveitarforingjar
sér varamenn með ráði formanns.
»Rétt er þó, að félagsmenn kjósi flokks-
foringja ef þeir óska þess, hver fyrir sinn
flokk, en flokksforingjar sveiíarforingja«.
— Formaður fær flokksforingjum og
sveitarforingjum erindisbréf. H a n n setur
og féhirði reglur fyrir reikningshaldi hans«.
»Félagsmenn geta allir orðið, er stjórn
félagsins samþykkir eða sveitarforingjar í
h e n n a r umboði*.
Það er víst óþarfi að telja upp fleira
úr lögum þessum, því til sönnunar, að f
»þjóðræðisfélaginu« ræður formaður og
stjórnin öllu. En formaðurinn er Isafoldar-
ritstj., »þjóðarfrömuðurinn« hans séra Frið-
riks vestheimska. Það er ekki vilji með-
limanna, sem kemur í Ijós í gerðum fé-
lagsins, heldur vilji formannsins ög stjórn-
arinnar. Eptir sömu reglu ættu þeir að
vilja, að landstjórnin réði öllu, en ekki
fulltrúar þjóðarinnar — þingmennirnir —
og það mundu þeir kalla þjóðræði(!!)
Þjóðræðisnafnið á þessum samsteypu-
flokki er ekkert annað en falsnafn, hræmu-
legasta rangnefni sem hugsast getur. Það
er falsstimpill, sem þessir marg»stimpluðu«
póliti»kusar« hafa smellt á sjálfa sig, fá-
fróðri alþýðu til blekkingar, halda að fólk-
ið glæpist á þessu veglega nafni. Og
sú blekking getur'auðvitað heppnazt í b'ili.
En það er mjög hætt við, að gljáinn fari
af nafninu, þegar fólkið kemst að raun
um, hvernig um hnútana er búið í félagi
þessu, og hversu kjósendum er gert hátt
undir höfði eða hitt þó heldur, þar sem
þeir eru eingöngu skoðaðir sem viljalaus
verkferi og atkvæðafénaður (Stemmekvæg)
algerlega háðir valdboði og dutlungum
formannsins og klíku þeirri, er h a n n
skipar í stjórn með sér, auðvitað af sín-
um þekkustu þjónum. En skyldi bændum
getast að jafnógeðslegu harðstjðrnarein-
ræði reykvlkskrar klíku til lengdar. Skyldi
þeim finnast það dýrmætt þjóðræði?
Illa þekki eg þá íslenzka bændur, ef þeir
una því, að vera skoðaðir viljalausir leik-
soppar og skopparakringlur 1 höndum
þjóðræðisgeneralsins og ráðunauta þeirra,
er hann velur sér til að leggja við þá
þjóðræðisbeizlið svo kallaða og teyma þá
í gönur eptir eigin vild. Það er áreiðan-
legt, að þjóðræðisfalsnafnið hrekkur ekki
lengi til að styðja þetta spilahús, sem
tildrað hefur verið upp fyrir fordildarsak-
ir af einskonar ofmetnaðarbrjálsemi og í
algerðu ráðaþroti eptir margar sneypuleg-
ar pólitiskar kollhnísur og kútveltingar.
Sllkt hrákasmíði h 1 ý t u r að hrynja, h versu
hraustlega sem höfuðsmiðirnir nú hrækja.
X’+Y.
Ný undirskriptasmölun.
Enn kvað valtýska samsteypan með
þjóðræðisfalsnafninu hafa sent út ný á-
skoranaskjöl þess efnis, að konungur láti
rjúfa þingið(H). Valtýingar þykjast held-
ur fáliðaðir á þinginu, skinnin þau arna,
og halda að þeir hafi nú ært svo þjóð-
ina, að hún glæpist á því, að senda ein-
hverja ofurlitla viðbót af því sauðahúsi
inn á þingið, ef kosningar færu nti þeg-
ar fram. Til lengdar treysta þeir sér
ekki til að halda rógnum og blekkingun-
um lifandi, og eru dauðhræddir um, að
búið verði að svipta alveg af þeim grím-
unni fyrir næstu reglulegu kosningar (1908).
En hvernig geta mennirnir verið svo fá-
vísir og grttnnhyggnir að fmynda sér, að
konungur fari að rjúfa þingið alveg út í
bláinn og gersamlega að ástæðulausu ?
Ætti það að vera til þess, að þingið nýja
kollvarpaði ritsímasamningnum, þegarbú-
ið er að samþykkja hann, staurarnir
komnir til landsins, og byrjað á lagning-
unni(II). Það er líklegast. Fyr má nú
vera flónska. Og undir þessa fásinnu
ætlast mennirnir, að ísl. kjósendur með
heilbrigðri skynsemi skrifi nöfn sín. Það
er sannarlega nokkttð mikið traust á ein-
feldni almennings, og því harla undarlegt,
ef valtýsku smölunum tækist enn að
smala nöfnum að nokkru ráði undirþessa
hlægilegu þingrofsáskorun til konungs.
Það er nægilega búið að fleka kjósendur
í mörgum héruðum með þessum undir-
skriptum, þótt enn sé ekki verið að þvæla
þeim út í nýja fásinnu. Kjósendur ættu
því að gera þessa valtýsku sendla heima
1 sveitunum háðulega apturreka með þessa
nýju snepla sína. Væntanlega tekst bráð-
um að ná í sjálft áskoranaskjalið eða bréf-
ið frá »generalnum«. Þau kvað hafa ver-
ið 140 að tölu, er send voru nú út um
land með póstunum og fyrir nýár kvað
smöluninni eiga.að vera lokið.
Hvaðanæfa
úr ýmsum héruðum landsins hafa Þjóð-
ólfi borizt greinar um Þjóðræðisliðið og
skýrslur um hinar síðustu undirskriptarsafn-
anir, allt ritað af b æ n d u m og í Iítt hlýj-
um tón til þessa félagsskapar og athafna
hans heirna í sveitunum. Sumt af þessu
er þannig lagað, að það getur ekki birzt
enn sem komið er, og biðjum vér höf. vel-
virðingar á því. Gremjan sem lýsir sér
hjá sumum greinarhöfundunum sýnir, að
það er farin að rísa þung og fyrirferðar-
mikil alda meðal almennings út um landið
gegn þessu undirskriptarfargani og öðrum
aðförum þjóðræðisliðsins. Og sú alda mun
fara vaxandi en ekki minnkandi.
Bezta sönnunin.
Ef einhverjir kynnu að efast um, að það
væri ekki rétt til getið í síðasta tölublaði
Þjóðólfs, að fjöldi nianna, sem skrifuðu und-
ir áskorunina til ráðherrans um að fresta
að samþykkja lögin um ritsíma og talsíma
o. fl., hafi ekki vitað hvað þeir skrifuðu
undir, þá þurfa þeir ekki annað en að líta
í bréfkaflann úr Þingeyjarsýslu í síðasta
tölubl. „Fjallkonunnar" (6. okt.). Þar segir
svo:
„„Þjóðólf" og „Reykjavík" telur bréfrit-
arinn flytja beztar og óhlutdræg-
astar greinar um ritsímamálið og segir
„marga hafa sannfærst um kostnaðarspurs-
málið í því máli við grein Ó. F. Davíðsson-
ar“. Hér veður hann enn reyk, nema því
að eins að hann meini það, að vér Þingey-
ingar, margir eða ef till vill allur fjöldinn,
séum orðnir sannfærðir um, að
kostnaðurinn viðritsímann verðí
oss óbærileg byrði. Bezta sönnunin
fyrir þessu er það, að fyrirfarandi daga mun
Qöldi Þingeyinga hafa skrifað undir
áskorun til ráðherrans um að fá konung
til þess að staðfesta ekki að sinni
ritsímalögin".
Ef Þingeyingar hafa skrifað undir áskor-
unina um að synja staðfestingar á lögunum
um ritsímaeínkarétt landsins, þá má sann-
arlega segja, að þeir hafi ekki vitað undir
hvað þeir létu nöfn sín, en þá væri Þing-
eyingum farið að förlast, þar sem þeirjafn-
an hafa verið taldir meðal hinna þroskuð-
ustu kjósenda í pólitiskum efnum, enda mun
líka allur þorri þeirra hafa verið svo skyn-
samur, að láta ekki ginna sig til að skrifa
undir áskorun þessa.
Nýr dr. phll.
Frá Höfn er ritað 28. f. m.:
»1 gær (27.) varði magister Björn
Bjarnason frá Viðfirði doktorsritgerð
sína um »Ieikfimi og íþróttir Norðurlanda-
búa í fornöld«.
Vörnin fór fram fyrir fullum áheyrenda-
sal og stóð hinn nýi doktor sig mjög vel
og varðist fimlega fyrir allhörðum árásum
og krítik af hendi prófessoranna Stenstrups
og Finns Jónssonar. Heimspekingurinn
prófessor Kroman talaði og við þetta
tækifæri »ex auditorio« og hældi mjög
»doktorandinum«,en »kritiseraði« þóskarp-
lega skoðun hans á bogskoti f fornöld,
og hvernig skytturnar hefðu handleikið
bogana. Kom prófessorinn með 2 boga
í hendi fram á sjónarsviðið og sýndi
svart á hvftu, hvernig skotið væri og hefði
verið í fornöld. Hann er sjálfur mikil
bogskytta og Iþróttamaður að öðru leyti.
Lfka talaði docent Valtýr Guðmunds-
son »ex auditorio« og gerði einkum marg-
ar athugasemdir viðvíkjandi skoðun Björns
á knattleikum í fornöld og hvernig þeir
hefðu farið fram. Flestum þótti dr. Valtý
segjast mjög ilia og óáheyrilega, og varð
hann að taka aptur sumt af því sem hann
sagði«.
Mannalát.
Hinn 27. f. m. andaðist að Hofi í Hörg-
árdal séra Davíð Guðmundsson r. af
dbr. fyrrum prestur að Möðruvallaklaustri, á
72. aldursári. Hann var fæddur að Vind-
hæli á Skagaströnd 15. júní 1834, og
voru foreldrar hans Guðmundur hreppstj.
Ólafsson og f. k. hans Ingibjörg Árna-
dóttir prests að Hofi á Skagaströnd 111-
hugasonar. Séra Davlð lærði undir skóla
hjá móðurbróður sínum Jóni stúdent Árna-
syni þjóðsagnasafnara, fór í skóla 1848,
útskrifaður 1855 með 1 einkunn, og af
prestaskólanum 1857 með 1. einkunn, var
svo skrifari hjá Eggert Briem sýslumanni
á Espihóli, fékk Kvíabekk 9. jan. 1860,
og prestvígður 20. maí s. á., en flutti
þangað ekki, heldur fékk að hata brauða-
skipti við séra Stefán Árnason í Felli í
Sléttuhllð og flutti þangað, en fékk Möðru-
vallaklaustur 17. júní 1873, bjó þar fyrst
að Reistará og sfðar á Hofi. Hann var
skipaður prófastur í Eyjafirði 1876, en
sagði því embætti af sér 1898, og lét af
prestskap næstl. vor. Hann var kvænt-
ur Sigrlði dóttur Ólafs Gunnlaugssonar
Briems timburmeistara á Grund, systur séra
Valdimars á Stóra-Núpi og þeirra systkina.
Böm þeirra voru: Ólafur cand. phil., er
drukknaði í Hörgá 1903, Guðmundur
bóndi á Hraunum f Fljótum og Ragn-
heiður kona Stefáns aiþm. Stefánssonar í
Fagraskógi. — Séra Davíð var mesti
merkisklerkur og sæmdarmaður í hvfvetna,
stilltur og gætinn og mjög vel látinn.
Eptir hann er prentuð íslenzk þýðing á
hinni nafnkunnu ensku skáldsögu »The
Vicar of Wakefield« (»IJresturinn á Vöku-
völlum*).
Ishafsfari
og skipstjóri Óle Nessö frá Tromsö
kom hingað með »Ceres« síðast. Hann
er hingað komipn í þeim erindum að tala
við stjórnarráðið um lánveitingu þá, er
alþingi hefur veitt honum til að stunda
íshafsveiðar héðan frá íslandi, og flytja
lifandi moskusnaut hingað til lands.
Hr. Nessö er eptir sögn mjög duglegur
íshafsfari, hann var sá fyrsti, er fyrir 5
árum byrjaði að sigla frá Noregi til veiða
við strendur Grænlands, og hafa margir
síðan tekið það eptir honum. Hinn
sænski ísnafsfsfari prófessor Nathorst hitti
hann á Grænlandi árið 1900 og talar um
hann í bók sinni og hælir honum mjög.
Hann hyggur héðan gott til íshafsveiða,
vegurinn margfalt styttri, og mun hann
ætla sér að setjast hér að, því honum
lízt mjög vel á hér til búsetu.
Vetrarsetumenn býst hann við að setja
á land á Grænlandi í haust, sem eiga að
skjóta bjarndýr, úlfa, refi, moskusnaut
o. fl., segir hann þar vera gnægð veiði-
fanga, og heimskautalandadýrafeldir í
mjög háu verði.
Mannkynssögu
handa unglingum hefur Þ o r 1 e i f u r
H. Bjarnason skólakennari gefið út.
Er hún sniðin eftir söguágripi eftirjohan
Ottosen, að nokkru leyti þýdd og nokkru
frumsamin og þriðjungi lengri en bók
Ottosens. Sögunámsbækur Ottosens hafa
getið ser almannalof í Danmörku og má
því telja vel til fallið, að þær hafa verið
teknar hér til fyrirmyndar. Þeir kaflar
eða innskot, sem þýðandinn hefur aukið
við eru og liðlega ritaðir og auka gildi
bókarinnar. Má ganga að þvf vísu, að
þetta kver nái hylli almennings, enda
virðist það mjög hentugt til afnota við
kennslu, þar sem öllu óþörfu er slept,
svo sem vopnaviðskiptum og litt merk-
um konungum og ártölum, en aftur
á móti meira gert að þvf að taka fram
þau atriði, er lysa menningu og öllum
lífsháttum liðinna tfma. — Bókin er 160
síður og kostar einungis 1 kr. 50 aur.
„Ceres“
kom frá útlöndum norðan og vestan
um land 8. þ. m. með nokkra farþega,
þar á meðal landritarann (Kl. Jónsson),
er í ferðinni hafði vígt brýrnar á Lagar-
fljóti og Jökulsá í Axarfirði. — »Ceres«
fór aptur vestur og norður um land í
gærkveldi.
„Laura“
kom hingað frá útlöndum aðfaranótt-
ina 9. þ. m. með fátt farþega, þar ámeð-
al var hinn nýi doktor Björn Bjarnason
og frk. Ásta Thorsteinsson frá Bíldudal.
Ásgrímur málari
heldur þessa dagana í Goodtemplara-
húsinu sýningu á málverkum eptir sig.
Eru þar ýmsar myndir úr þjóðsögum vor-
um (Nátttröllið, Una áltkona, Galdramað-
urinn í Vestmanneyjum, Kirkjugarðsdraug-
urinn, Skessa á steinnökkva o. fl.). Hafa
margar þessara mynda tekizt vel og lýsa
einkennilegu og fjörugu ímyndunarafli mál-
arans. Hann sýnir og allmargar lands-
lagsmyndir, þar á meðal stórt málverk
frá Þingvöllum mjög snoturt, og annað
frá Vestmanneyjum. Það er enginn efi
á, að Ásgrímur er efni f listamann, en
væntanlega á hann enn eptir að taka
meiri framförum. Reykjavíkurbúar ættu
að vera svo hugulsamir við þennan unga
efnilega málara, að kaupa eitthvað af
málverkum hans.
FirOritunarnámsstyrkinn,
sem heitið er á fjárlögunum handa
4 mönnum, hefur stjórnarráðið nú veitt
þessum mönnum : Benedikt Sigtryggssyni
frá Kasthvammi 1 Þingeyjarsýslu, Gísla
Jónssyni (ritstjóra Ólafssonar), Halldóri
Skaptasyni (ritstjóra Jósepssonar) frá Seyð-
isfirði og Magnúsi Thorberg ritara í stjórn-
arráðinu.
Dáinn
er 2. sept. þ. á. Ariifinnur bóndi á Eyri
í Kollafirði í Barðastrandarsýslu, Björns-
son, hreppstjóra á Klett, Arnfinnssonar
f. 24. janúar 1830; kvæntist 30. sept. 1856
Önnu Finnsdóttur, systur Ara bónda á