Þjóðólfur - 20.10.1905, Blaðsíða 2

ÞJOÐÓ LFUR.
18S
vilji ala þjóðarböl, þá hefur stundum
hugurinn hvarflað til Ameríku. Þaðan
hafa hvað eptir annað ferðast menn um
landið, sem hafa verið að reyna til að fá
menn til að flytja af landi burt. Þar af
leiðandi er bert, að þeir menn eru skeyt-
ingarlausir um velferð landsins. Jafnframt
hef eg aldrei orðið þess var, að neinn
slfkur sendill hafi verið heimastjórnar-
maður.
Þegar svo er aðgætt, að ekkert getur
betur greitt götu þessara smala, en að
pólitisk óvild og flokkadráttur sé í land-
inu sjálfu — megn óánægja með þing
og stjórn — þá verður mér að geta margs
til um, hvaðan aldan er runnin.
Eg hef að þessu sinni ekki tekið til
athugunar sakargiptir þær, er stjórnféndur
bera á brýn stjórn vorri, en ef einhver
finnur að því, að eg hafi lítið rökstutt
þá skoðun, að við hefðum fengið góða
stjórn, og að ofsóknirnar gegn henni séu
óréttmætar, þá er eg fús á að fara út í
þá sálma sfðar.
Að þessu sinni var ekki hugmynd mín
önnur en sú, að vekja athygli á því, hvað
mikið þjóðarböl borgarastríð væri. Eg
segi borgarastríð, því eg álít að hér vanti
ekkert nema vopDÍn til að barist sé.
Vandræðaleg afsökun.
Þjóðræðisgeneralinn hefur séð sitt ó-
vænna, að halda lengi leyndu efni áskor-
unar þeirra um þingrof, er þjóðræðisliðið
hefur sent út, og getið var um í síðasta
blaði. Hann hefur vitað, að skjalið mundi
hvort sem er brátt komast í hendur ann-
ara en það var ætlað, enda er nú svo
komið. Umburðarbréf þetta er næstum
samhljóða greininni „Alvara og einurð"
1 síðasta blaði Isaf. 14. þ. m. Að minnsta
kosti er þar allur mergurinn málsins,
nema hin hlægilega afsökun fyrir því,
að engir Valtýingar ttér í bæ skrifuðu
undir áskorunina um frestun ritsímalag-
anna, en yfir þeim „svikum“ af ltálfu for-
göngumannanna voru undirskrifendur
heima í héruðum gramastir, og þóttust
hafa verið gabbaðir smánarlega, eins og
var. En nú segir veslings ísaf. ritstj.
aumur og hálfkjökrandi, að það hafi verið
alveg þýðingarlaust(ll), að þeir hérna
skrifuðu undir, það hefði komið svo lítið
af undirskriptum utan af iandinu, að það
hafi alveg verið hætt við að senda mann
með þennan hégóma á fund ráðherrans.
Þetta eru nú allar þakkirnar, sem smal-
arnir og hinir auðsveipnu undirskrifend-
ur fá hjá „generalnum" sínum. En nú
segir hann, að þeir eigi að herða sig bet-
ur(!I) svo að einhver mynd verði á þessu.
Skyldi sú skiþun þessa herra falla í mjög
góðan jarðveg eptir allt saman? Naumast.
Hann man víst ekkert eptir því, þessi
sami virðulegi þjóðræðisherra(l), hversu
hann gumaði mikið af því í málgagni
sínu, hvað mikið heiði orðið ágengt með
þessar undirskriptir, og hve sterkan þjóð-
arvilja þær sýndu. Þá kvað við annan
tón. En viku síðar er ekkert úr þeirn
gert, þá er hann þarf að fara að fóðra
það, hversvegna hann og aðrir þjóðræðis-
skrumarar hér í bænum skrifuðu ekki und-
ir þá áskorun, sem þeir sjálfir höfðu veitt
sveitamenn til að skrifa undir. En þeir
voru ekki ofgóðir til þess II
I stað þessarar vandræðalegu og
hlægilegu afsökunar hefði ritstj. átt að
segja hreint og beint, að þeir höfuðpaur-
arnir hefðu skammast sín fyrir, að geta
ekki fengið nema örfáar hræður hér í
bænum með sér á skjalið, þvf að sú hefði
orðið raunin á. Reykvíkingar gera nfl.
ekki annað en draga dár og gabb að
ærslum þjóðræðisliðsins. Það hefur nauða-
lítið fylgi hér í bæ, það mega sveitamenn
reiða sig á. Og trauðla munu bæjarbúar
flykkjast í hópum inn á skrifstofur Isaf.,
Fjk. og Ingólfs til að skrifa þar undir
nýjasta snepilinn — þingrofsáskorunina,
er síðar verður ef til vill minnst nánar á.
Menn segja, að þær séu enn einu sinni
farnar að hallast til muna klyfjarnar á
gamla Valtýs-Brún, svo að þær munijafn-
vel snarast undir kvið von bráðar, og all-
ur garnall landvarnarvínandi og nýr
þjóðræðis„strammari“ renna niður í sand-
inn og hverfa, verða að engu. Svona er
að binda allt í einar klyfjar, og snara öllu
ekki á hinn „þarfasta" — heldur óþarfasta
„þjóninn" hans Valtýs.
Verðlaun úr Ræktunarsióðnum
hafa verið úthlutuð 52 búendum af 79,
sem sóttu, alls 3400 kr., og éru þessir
sem verðlaunin hafa hlotið:
Rangárvallasýsla: F.ggert Pálsson
prestur á Breiðabólstað 200,00, Einar
Hildibrandsson Berjanesi 75,00, Eyjólfur
Ketilsson Miðskála 75,00, Jón Jónsson
Dufþekju 75,00, Jón Nikulásson Álfhól-
um 75,00, Albert Ág. Eyvindsson Skipa-
gerði 50,00, Guðmundur Pálsson Skeiði
50,00, Ólafur Magnússon Dufþekju 50,00,
Tómas Jónsson Arnarhóli 50,00, Þórður
Erlendsson Krossi 50,00.
Árnessýsla: Bjarni Halldórsson
Fljótshólum 75,00, Guðmundur Erlends-
son Skipholti 75,00, Ásmundur Eiríks-
son Apavatni 50,00, Ásmundur Þorleifs-
son Efstadal 50,00, Friðfinnur Þorláksson
Galtastöðum 50,00, Gfsli Pálsson Kakkar-
hjáleigu 50,00, Grímur Einarsson Syðri-
Reykjum 50,00, Guðmundur Jónsson Efra-
Seli 50,00, Guðmundur Jónsson Hörgs-
holti 50,00, Halldór Stígsson Öndverðar-
nesi 50,00, Hannes Magnússon Hólurn
50,00, Snorri Sveinbjarnarson Hærings-
stöðum 50,00, Þórður Eiríksson Mýrum
50,00.
Gttllbringu- og Kjósarsýsla:
Árni Björnsson Móum 50,00.
Mýrasýsla: Rósa Jónsdóttir Eski-
holti 50,00.
Snæfellsnes- og Hnappadalss.:
Hjörleifur Björnsson Hofsstöðum 75,00,
Jón Sigurðsson Hrísum 50,00, Stefán
Guðmundsson Borg 50,00.
D a 1 a s ý s 1 a : Bogi Sigurðsson Búðar-
dal 100,00, Benedikt B. Kristjánsson Hóli
50,00, Hildiþór Hjálmtýrsson Harastöð-
um 50,00, Jón Klemensson Neðri-Hunda-
dal 50,00.
Húnavatnssýsla: BrynjólfurBjarna-
son Þverárdal 50,00.
Skagafjarðarsýsla: Sigurjón Jóns-
son Óslandi 150,00, Pálmi Pétursson
Sjávarborg 125,00, Guðmundur Davíðs-
son Hraunum 50,00, Pétur Sigurðsson
Borgargerði 50,00.
Suður-Þingeyjarsýsla: Þórður
Gunnarsson Höfða 125,00, Jóhann Bessa-
son Skarði 50,00, Jóhannes Jónatansson
Sigluvfk 50,00.
Norður-Þingeyjarsýsla: Vilhjálm-
ur Guðmundsson Ytri-Brekkum 50,00.
Norður-Múlasýsla: ErlendurFil-
ippusson Brúnavík 50,00.
Suður-Múlasýsla: Sigurður Ant-
oníusson Berunesi 125,00, Magnús Bl.
Jónsson prestur f Vallanesi 100,00, Ari
Brynjólfsson Þverhamri 75,00, Páll H.
Gíslason Fáskrúðsfirði 75,00, Árni Jóns-
son Gilsárstekk 50,00, Jón Árnason Múla
50,00, Jón Halldórsson Hóli 50,00, Sæ-
björg Jónsdóttir Seljateigi 50,00.
Austur-Skaptafellssýsla: Ingi-
björg Ólafsdóttir Þórisdal 50,00, Jón Guð-
mundsson Hoffelli 50.00.
Höggið það. sem hátt er reitt
hæfir stundum lttið.
Ritstjóri Fjallkonunnar virðist ekki hafa
treyst sér til áð mótmæla grein minni frá
9. sept, en eitthvað þykist hann þurfa að
hefna sín, og komist hefur hann í geðs-
hræringu, annars er ólíklegt, að hann hefði
ráðist jafn persónulega og ósanngjarnt á
sfra Stórjóhann, mann, sem er alfarinn af
íslandi, og hvorki sér né skilur blað hans.
Önnur eins árás dæmir sig sjálf, og mundi
verða fslenzkri blaðamennsku lftt til sóma,
ef hún kæmi fyrir almennings augu í Nor-
egi. Síra Stórjóhann er almennt talinn
meðal áhugasömustu, starfsömustu og merk-
ustu presta í Noregi,1 og það af mörgum
þeirra, sem ekki aðhyllast allar biblfuskýr-
ingar hans, og því verður það í augum allra
kunnugra hálfbroslegt, þegar E. H. þykist
varla geta talið hann með siðuðum mönnum.
Þá reiðir E. H. kylfuna að mér, en eg
geng óhræddur undir höggið. Mér er eng-
in launung á „aðförum“ mínum erlendis, og
mér þykir að vissu leyti vænt um að þessi
öfgafulla árás kom opinberlega í ljós, því
að henni má þó fremur svara en lygasög-
um þeim, sem einhverjir myrkraþjónar hafa
reynt að breiða út í pukri.
Eg hefi síðastliðið vor og árið 1901 flutt
fjölmarga fyiirlestra um Island í Danmörku
og Noregi, bæði í missionshúsum, við lýð-
háskóla og hjá fyrirlestrafélögum, stundum
gegn ákveðnu endurgjaldi og stundum ekki.
— Eg hefi þá leitast við að laga rangar
hugmyndir tilheyrendanna um hagi vor fs-
lendinga2 og vekja áhuga hjá þeim á, að
kynnast betur landi voru og þjóð. — —
Það eru örg ósannindi, að eg hafi sagt
erlendis, að íslendingar væru djúpt sokknir f
spillingu, þvert á móti hefi eg gert mér far
um að bera þeim þar eins vel söguna, eins
og eg hefi frekast getað, ekki sízt vegna
þess, að eg hefi hvað eptir annað orðið var
við ytra svo ósanngjarna sleggjudóma um
oss í þeim efnum, einkum þó um náms-
menn vora, og get eg þar nefnt greinilegt
dæmi.
Þegar það kom til orða, að eg yrði hús-
kennari á dönsku prestsheimili árið 1900,
spurðu sumir kunningjar hiutaðeigandi prests
hann, hvað hann hugsaði, að ætla að taka
íslenzkan kandídat á heimili sitt; — hvort
hann vissi ekki, hvaða orð færi af íslenzk-
um námsmönnum í Höfn. — — Hefði síra
Jón Helgason ekki gefið mér þá mjög á-
kveðin meðmæli til þessa prests, hefði hann
líklega ekki þorað að taka mig, og eg al-
drei komist í kynni við heimatrúboðið
danska. — — Eg hefi reynt eptir föngum
að útrýma þessari tortryggni, og er það al-
veg óvfst, hvort E. H. hefir starfað meira f
þá átt.
Annars vill svo vel til, að eg get fært
sönnur á mál mitt. Sfra Halldór P. Bjarne-
sen, prestur í Gudum við Lemvík, ritstjóri
Heimatrúboðstíðindanna dönsku, sem er
allra manna kunnugastur dvöl minni og
ferðum ytra, — eg var hjá honum 8 mán-
uði, — getur þess í blaði sínu 6. marz
1904, að hann hafi hitt íslending, sem hafi
verið hálfhræddur um, að eg hafi borið fs-
lendingum illa söguna í siðferðilegum efn-
um, en svo bætír sfra Bjarnesen við: „hvil-
ket er saa langtfra að være Tilfældet, at
1) Eitt af útbreiddustu kristilegu blöðum
Norðmanna flutti mjög hlýja grein um hann,
þegar hann fór til íslands í sumar. Og
fjöldi Norðmanna unna »föður sjómanna-
missionar Norðurlanda«.
2) Á einhverjum frægasta skóla Dana,
þar sem eg hélt fyrirlestur vorið 1901, kom
einn kennaranna til mín á eptir, og spurði;
hvort hann hefði tekið rétt eptir þvf, að ís-
lendingar befðu kúarækt. — Jú, eg hélt
það. — „Svo", svaraði hann. „Þá hefði eg
ekki átt að tvístryka það sem villu, þegar
einn piltanna skrifaði í ritgjörð um daginn
að kýr væru á íslandi".
Svipuðum vitleysum hefi eg opt mætt og
þykist ekki eiga skammir skilið, þótt eg hafi
reynt að Ieiðrétta það.
Gislason tvertimod var meget öm over sin
Landsmands Ære„ („sem er svo fjarri sanni,
að Gíslason var þvert á móti mjög við-
kvæmur gagnvart heiðri landa sinna").
Ritsjóri Hjemlandspostens í Horten. f
Noregi átti við mig fréttaviðtal í vor sem
leið, og skrifaði hann þá eptir mér í blað
sitt meðal annars: Forresten vil jeg gerne
tilföje at Islænderne staar höjt i almindelig
menneskilig moral; der er lidet af de Ung-
doms Forvildelser paa Island, som man i
andre Lande kan blive Vidne til. Afholds-
sagen har saaledes mange Forkæmpere".—
(„Annars er mér ljúft að bæta því við, að
íslendingar standa á háu stigi, að því er
snertir almennt borgaralegt siðferði; það er
lítið um þau æskumannaafglöp, sem sjá má
í öðrum löndum. Forvígismenn bindindis-
málsins eru þannig margir").
Eg get ekki ábyigst þótt einhver frétta-
smali hafi misskilið eða ranghermt eitthvað
af orðum mínum. en viti E. H. eða nokkur
annar um eitthvert útlent blað, sem ber
mig fyrir nokkrum spillingarsögum um Is-
lendinga, þá skora eg á þann mann að
benda mér á það, og mun eg þá leiðrétta
slíkt mishermi..
Á hinn bóginn hefi eg sagt frá því, að
kirkjulffið og trúarlífið hér á landi væri æði-
ólíkt því, sem það er í nágrannalöndunum,
sérstaklega þar sem hér hefði engin heima-
trúboðsstarfsemi verið til skamms tíma, og
það lítið, sem reynt hefði verið að vinna að
þvf starfi síðustu árin, hefði mætt talsverðri
mótspyrnu og tortryggni, — — Það vita
allir kunnugir að þetta er satt, og sé E. H.
samkvæmur sjálfum sér, þykir honum þetta
fremur Iof en last.
Um „sníkjurnar", sem E. H. er að fárast
um, er það að segja: Eg hefi sjálfur fast
kaup og hefi því engu safnað handa mér,
nema ef telja skyldi nokkur kristileg blöð
og smárit, sem eg gef aptur. Aptur safnaði
eg samskotum mánaðartíma í vor, sem leið,
fyrir heimatrúboðið danska, svo lítilsháttar
fyrir norskt sjómannatrúboð, — sem eg*
hvatti til að hefja starf á Norðmannastöðv-
um hér við land, — og loks til væntanlegs
bænahúss hér í Reykjavík.
Slík samskot eru allt of almenn erlendis
til þess að þau hneyksli nokkurn þarlendan
mann. Hitt get eg skilið, að einhverjum
landa þyki leiðinlegt, að maður skuli þurfa
að sækja útlent fé til að byggja bænahús
hér, því mér þykir það og. En telji nokk-
ur það hneyksli, get eg minnt hann á, að
þá má sama segja um unglingafélagshúsið
holdsveikrahælið1 o. fl., og eins á hitt að
ríkari þjóðir en vér, telja sér enga vanvirðu
að slfkum gjöfum. Finnar söfnuðu fé á
Þýzkalandi og Englandi til að koma upp
stórhýsi fyrir heimatrúboðið í höfuðborg
sinni, og unglingafélagshúsið í Pétursborg
er reist fyrir ameríska peninga.
Það er ofurskiljanlegt, að þeim, sem er
illa við ákveðinn kristindóm, og þá sérstak-
lega heimatrúboðið, sé lítið gefið um að eg
komist f kynni við trúaða málsmetandi
menn erlendis, og reyni því að varpa eins
mörgum steinum í götu mína og þeir geta.
En vegsemd E. H. og hans sinna verður
ekki meiri, þótt þeir reyni að leggja öll mín
störf út á versta veg. Og sVo hyggnir ættu
þeir að vera, að þá grunaði, að ósann-
gjarnar blaðaárásir á heimatrúboðið hér á
landi, eru beztu meðmæli í augum þeirra,
sem styðja það erlendis.
E. H. þykist loks hræddur um að heima-
trúboðið muni spilla þjóð vorri; eg er
hræddur um að andasæringar hans mundu
gera það fremur, ef þær ryddu sér til
rúms.
Sagan sker einhvern tíma úr, hvor stefn-
an sé hollari.
A. A. Gíslason.
1) Það var ekki ofvel lýst þrifnaðinum
okkar í bænaskránni, sem send var um
Danmörku til að safna til holdsveikrahælis-
ins. Hvar var E. H. og vinir hans þá?
Gufuskipið „Moseov"
(frá sam. gufuskipafél.) kom hingað frá út-
löndum í gær með ritsímastaurana til Suð-
urlandsins (norður að Holtavörðuheiði). —
Utl. blöð frá 3.—9. þ. m. herma engin stór-
tíðindi.