Þjóðólfur - 17.11.1905, Blaðsíða 2

204
ÞJOÐOLFUR.
Kennaraháskólinn í Kaupm.höfn.
Einhver hinn merkasti skóli 1 Dan-
mörku er kennaraháskólinn í Kaupmanna-
höfn. A hann hefur aldrei verið minnst
í íslenzkum blöðum, og er það þó mak-
legt, því að bæði er skóli sá ágætur og
margir Islendingar hafa þegar notið góðs
af honum.
Skóli þessi á upphaf sitt að telja til
þess að Monrad biskup og kennslumála-
ráðgjafi kom á fót kennslu í nokkrum
fræðigreinum handa kennurum fyrir hér
um bil hálfri öld. Fyrir tíu árum var
kennsla sú aukin og umbætt á ýmsan
hátt, og var hún þá nefnd kennatakennsla
rikisins (Statens Lcererkursus). Maður sá,
er nú stendur fyrir kennaraliáskólanum,
sagnaritari, prófessor, dr. phil. Hans Olnk,
var þá skipaður fyrir hana, og hefur hann
lagt mikla alúð á að umbæta hana ár frá
ári. I hitt e) fyrra var kennarakennslan
enn aukin að mun, og þá var reist mikið
og fagurt skólahús; var þá kennslustofn-
un þessi nefnd kennaraháskóli tíkisins
(Statens Lœret höjskole).
Mönnum er ávallt hætt við því, að
standa í stað eða fara aptur. Dagleg
skólavinna sljófgar. Þessvegna þarf við
og við að hleypa nýju tjöri í kennarana,
til þess að verk þeirra beri sem beztan
ávöxt. Þá er menn eru orðnir fullþrosk-
aðir og hafa kennt í nokkur ár og fengið
verklega reynslu, þá hafa þeir fengið góð
skilyrði til þess að hafa einstaklega mikið
gagn af kennslunni, ekki sízt er þeir
setjast aptur á skólabekkina af fúsum
vilja. Takmark kennaraháskólans er að
veita kennurunum meiri þekkingu og ör-
uggari dug 1 þeim greinum, sem þeir
þurfa á að halda, og auðga anda þeirra
og víðsýni; hann á að hefja kennarastétt-
ina á fullkomnara stig.
Forstöðumanni kennaraskólans hefur
tekizt að gera skóla þennan að fyrir-
myndarskóla. Aðrar þjóðir hér í álfu hafa
eigi átt slíkan skóla fyrir reynda kennara.
Við kennaraháskólann eru undir^okenn-
arar, og eru fiestir þeirra sérfræðingar í
þeim fræðigreinum, sem þeir kenna.
Sumir þeirra eru orðlagðir kennarar.
Kennslugreinarnar eru þessar:
Kennslufræði, hljóðfræði (Fonetik),
danska, sænska, þýzka, enska, frakkneska,
bókmenntasaga, saga, kirkjusaga, lista-
saga, stjórnarskipunarréttur Dana og
stjórnarframkvæmdm, almenn þjóðfélags-
fræði og þjóðhagsiræði, landafræði, dýra-
fræði, grasafræði, jarðfræði, efnafræði,
eðlisfræði, stjörnufræði, stærðafræði, upp-
dráttarlist, einkum til skýringar við
kennslu, leikfimi, bæði fræðígrein og verk-
leg, sund, söngur og hljóðfærasláttur, org-
elspil og harmonifræði, heilbrigðisfræði,
bókfærsla, garðyrkja og afnot garðávaxta
og geymska þeirra, landbúnaður, matreiðsla
og efnafræði 1 sambandi við matreiðsluna.
Þetta er nóg til þess að sýna, að á
kennaraháskólanum má fá kennsiu í mörg-
um greinum. Enginn kennari tekur þátt
í þeim ölium, heldur velja þeir þær fræði-
greinir eptir eigin vild og þörfum. Þeir
kjósa venjulega þær fræðigreinir sem
þeir kenna.
Kennararnir fá ókeypis kennslu, og
margir þeirra fá nokkurn styrk af fé, sem
til þess er veitt úr ríkissjóði. Utnsóknit
utn kauplausa kennslu og styik eiga að
i/era kotnnat í janúatmánudi dr hvert til
J'vrstódumannsins ptoftssor Hans Oinks.
Núna í januarmánuði var sótt um kennslu
og styrk á næsta vetri (1905—6) og um
kennslu þá, sem veitt er nú í sumar á
hinum síðari sumarmánuðum. Islending-
um hættir mjög við, að koma of seint
með umsóknir sínar, og hafa þeir bæði
gert sjálfum sér og öðrum óleik með því.
En góðvild prófessors Olriks gagnvart Is-
lendingum er mikil; það hef eg reynt. Á
útmánuðunum í vetur fór eg til hans með
umsókn frá einum landa mínum, er vill
læra leikfimi, til þess að kenna hana frá
sér hér á landi. Umsóknin korn' langt
of seint. Hann og leikfimisumsjórarmað-
ur Knudsen höfðu þegar ákveðið hverjir
skyldu fá styrk, en þeir áttu eptir að
eiga sfðasta fund um það og senda til-
lögur sínar til kennslumalaráðherrans. En
hvað gerðu þeir? Þá er þeir íhuguðu að
leikfimi er eigi almennt kennd 1 skólum
á Islandi, tóku peir 300 kr. styrk af ein-
utn dönskum kennara og veittu hann Is
lending þesstim, sem þeir höfðu aldrei
séð. Þetta gerðu þeir vegna mátefnisins
til þess að styðja að því, að leikfimi, sem
er s\o afarnauðsynleg heilsunnar vegna,
yrði meira iðkuð á Islandi en verið hefur.
Hvort Islendingar hefðu farið eins að við
danskan mann, þori eg eigi að tullyrða.
Á sfðustu árum hafa allmargir Islend
ingar, einkum konur, notið kennslu á
kennaraháskólanum. En fyrstir komu
þangað tveir af hinum helztu kennurum
lándsins til þess að kynna sér kennara-
kennsiuna. Það voru þeir skólastjóri
Jón Þórarinsson og kennari Jóhannes
Sigfússon, og voru þeir þar daglegir gest-
ir sfðustu mánuðina á skólaárinu 1895 -96.
Á fimm sfðustu árum haia þessir Islend-
ingar gengið á skólann
i 899— 1900:
frk. Björg K. Þorláksdóttir, kennslukona
við kvennaskólann í Ytriey, (frakk-
nesku, bókmenntasögu, sögu, lista-
sögu, grasafræði).
frk. Kristfn Jónsdóttir, kennslukona við
kvennaskólann í Ytriey, (bókmennta-
saga, listasaga, landafræði, jarðfræði).
frk. Ingibjörg Torfadóttir, forstöðukona
kvennaskólans á Akureyri (teikning
um sumarið).
1900— 1901:
frk. Kristín Jónsdóttir, kennslukona við
kvennaskólann f Ytriey (300 kr. styrk,
danska, sænska, enska, teikning).
frú. S. Briem, kennslukona (teikning).
frk. G. Sigurðardóttir (söng).
frk. S. K. Arason kennslukona við barna-
skólann í Reykjavík (danska, sænska),
séra Vilh. Briem (enska).
1901 — 1902:
frk. Kristín Arason, kennslukona við barna
skólann í Reykjavík (500 kr. danska,
sænska, bókmenntasaga, teikning).
frk. Ingibjörg Torfadóttir forstöðukona
kvennaskólans á Akureyri (teikning).
1902 — 1 903:
frk. Ingibjörg Torfadóttir forstöðukona
(450 kr., bókmenntasaga, saga, kirkju-
saga, listasaga, ríkisréttur, þjóðfélags-
fræði, landafræði, jarðfræði).
frk. Sigurbjörg Þorláksdóttir, kennslukona,
(350 kr., enska, bókmenntasaga, saga,
kiikjusaga, listasaga).
frk. Laufey Vilhjálmsdóttir, kennslukona
við barnaskólann í Reykjavfk (350 kr.,
kennslufræði, danska, bókmenntasaga,
saga, kirkjusaga, teikning).
frk. Ingibjörg Guðbrandsdóttir, kennslu-
kona við barnaskólann í Reykjavík
(400 kr., leikfimi).
frk. Ingibjöfg Bjarnason, kennslukona í
Reykjavík (teikning).
1903—1904:
frk. Guðrún Danielsdóttir (350 kr., kennslu-
fræði, danska, sænska, kirkjusaga,
teikning).
frk. Guðrún Jóhannsdóttir, kennslukona
við kvennaskólann á Akureyri (kennslu-
fræði, saga, kirkjusaga).
frk. Ingibjörg Torfadóttir, forstöðukona
(teikning).
frk. Laufey Vilhjálmsdóttir, kennslukona
í Reykjavík (teikning).
frk. Ingibjörg Guðbrandsdóttir, kennslu-
kona í Reykjavík (sund).
♦
frk. Jónína Sigurðardóttir, kennslukona á
Hólum (afnot garðávaxta).
hr. Þór. B. Þorláksson (teikning).
1904 — 1905:
frk. Margrét Þorkelsdóttir, kennslukona
í Reykjavík (400 kr., kennslufræði,
danska, saga, kirkjusaga.
frk. Guðrún Jóhannsdóttir, kennslukona
við kvennaskólann á Akureyri (400
kr., danska, enska, þýzka, bókmennta-
saga).
frk. Hólmfríður Árnadóttir, kennslukona
við kvennaskólann á Akureyri (400
kr., hljóðfræði, danska, sænska, enska).
frk. Kristín Einarsdóttir (100 kr., hljóð-
fræði, danska, enska).
frk. Elfn Matthíasdóttir (danska, bók
menntasaga, saga, listasaga, ríkisrétt-
ur).
frk. Hólmfríður Árnadóttir (um sumarið
1905, söngur og sönglist).
Næsta vetur (1905—1906) hafa þrír ís-
lendingar fengið styrk, og fjórir kauplausa
kennslu:
frk. Þuríður Jóhannsdóttir í Reykjavík
(400 kr),
frk. Anna Guðbrandsdóttir Rvfk (400 kr.).
Lárus Jóhannsson Rist úr Eyjafirði
(300 kr. til lekfimisnáms),
frk. Sofiíía Jónsdóttir skólastjóra (á mat-
reiðsluskóladeildinni).
Islendingar hafa kynnt sig vel á þess-
um skóla.
En hvað væri eðlilegra, en að alþingi
veitti nokkuö fé til þess að styrkja kenn-
ara hér á landi til þess að sækja þennan
ágæta skóla.
p. t. Réykjavík 21. ágúst 1905.
tíogi Th. Melsteð.
Leiðarþing.
Ár 1905, föstudag 20. október var leið-
arþing sett og haldið í Húsavfk. Hafði
þingmaður Suður-Þingeyinga boðað til
þingsins og voru þar mættir nál. rookjós-
endur, auk margra annara, karla og kvenna.
Þingmaðurinn setti þingið og gat þess,
að hann teldi líklegt og æskilegt, að um-
ræður yrðu um þingmál, að lokinni skýrslu
hans. Stakk hann því upp á að kosinn
væri fundarstjóri og skrifarar. Var Aðal-
steinn Kristjánsson kaupm. kosinn fundar-
stjóri, en skrifarar voru Benedikt Jónsson
frá Auðnum og Bjarni Bjarnarson sölu-
stjóri.
Á þinginu gerðist þetta:
1. Skýrði þingmaðurinn all ítarlega frá
löggjafarstarfi sfðasta alþingis, og af-
stöðu sinni til þingmálanna, og að
því búnu svaraði hann nokkrum fyrir-
spurnum frá kjósendum, um ein-
stök atriði.
Að því loknu voru eptirfylgjandi
sérstök þingmál tekin til umræðu.
2. Ritsímamálið. U111 það urðu langar,
ítarlegar og all-heitar umræður, en
loks var samþykkt eptirfylgjandi yfir-
lýsing, að viðhöfðu nafnakalli, sök-
um óljósar atkvæðagreiðslu, og sögðu
44 já en 24 nei:
sFundurinn lýsir yfir því, að
hann telur meiri hluta þingsins
hafa (eptir atvikum) haldið fram
réttri stefnu f ritsímamálinu«.
3. Tollhækkunarlög sfðasta alþingis. Um
þau urðu ekki langar umræður, en
þessi yfirlýsing var sarnþykkt:
»Fundurinn sættir sig við toll-
hækkunarlög sfðasta alþingis, sem
braðabirgðaúrræði til þess, að
halda fjárhag landsins í réttu horfi
á næsta fjárhagstímabili. Á hinn
bóginn telur fundurinn óhjákvæmi-
legt, að gagngerð endurskoðun sé
sem fyrst gerð á skatta- og toll-
málum landsins, svo að nægilegur
tekjuauki fáist til handa landssjóði,
og treystir því, að stjórnin undir-
búi það mál til næsta þings, svo
að viðunandi fjárhagsleg úrlausn
fáist þá þegar«.
4. Um hinar pólitisku æsingar í land-
inu og flokkadrætti urðu all-heitar
umræður, og að þeim loknum, sam-
þykkt þessi yfirlýsing með 20 atkv.
gegn 14. (Voru þá margir gengnir af
fundi).
»Fundurinn lætur í ljósi megna
óánægj.u og gremju yfir árásum
þeim er þingræði vort hefur orðið
fyrir á þessu sumri, af hálfu hinna
svokölluðu þjóðræðismanna«.
5. I fundarlokin var borin upp og sam-
þykkt með 28 atkv. gegn 13 þessi
fundaryfirlýsing:
»Fundurinn lýsir ánægjn sinni
yfir skýrslu þingmannsins, og fram-
kornu hans í þjóðmálum á þingi,
.yfir höfuð að tala, en óskar þess,
að hann framvegis haldi röggsam-
legar fram a þingi jafnrétti þessa
kjördæmis, einkum í samgöngumal-
um og samgöngubótum. Jafnframt
lýsir fundurinn yfir því, að hann
telur alþingi og stjórn eigi hafa
sýnt þessu kjördæmi fullt réttlæti,
að þvf er snertir hinar lögákveðnu
akvegagerðir, og skorar á stjórnina
að bæta úr þvl á næstu fjárlögum
með ríflegu fjárfranrlagi til akvegar
upp fra Húsavjk.
Fundi slitið.
Aðalsteinn Kristjánsson
(fundarstjóri).
tíenedikt Jónsson. tíjarni tíjarnarson.
Árið 1905, hinn 30. september, var
samkvæmt fundarboði frá þingmanni
Suður-Þingeyinga, leiðarþing haldið að
Ljósavatm, að viðstöddum nál. 80' kjós-
endum úr hinutn ýmsu hreppum kjör-
dæmisins, og nokkrum mönnum öðrum.
Þingmaður kjördæmisins, Pétur umboðs-
maður Jónsson á Gautlöndum, setti leið-
arþingið, og var síðan kosinn fundarstjóri
Sigurður Jónsson, sýslunefndarmaður í
Yztafelli, er nefndi til skrifara Ingólf
Bjarnarson bónda f Fjósatungu.
Á þinginu gerðist þetta:
Þingmaðurinn skýrði fyrst þingheimi
all-ýtarlega frá helztu störfum sfðasta al-
þingis, málum þeim er það hafði til með-
ferðar og afgreiðslu þeirra, Einkum
skýrði hann mjög svo greinilega ágrein-
ingsmál þingflokkanna, og þá sérstaklega
hraðskeytamálið.
Engar sérstakar fyrirspurnir komu fram
eptir ræðu þingmannsins, en nokkrar
umræður urðu um þingmálin yfirleitt, og
að því búnu voru samþykktar eptirritað-
ar 3 yfirlýsingar með öllum atkvæðum
gegn 1 Og 2:
1. »Fundurinn lýsir ánægju sinni yfir
því, að nú má búast við, að Island
komist í hraðskeytasamband við út-
lönd á næsta ári, og telur fram-
kvæmdir þings og stjórnar í því máli
hagkvæmar fyrir þjóðina.
2. Fundurinn telur tollhækkunarlög síð-
asta alþingis hagkvæm eptir atvik-
um, en heldur fast við það, að hér
rnegi ekki tjalda nema fyrir næsta
fjárhagstímabil.
3. Fundurinn lýsir megnri óánægju
sinni yfir árásum þeim, er þingræði
vort hefur orðið fyrir á þessu sumri
af hálfu hinna svo kölluðu þjóðræð-
ismanna.
Fleira gerðist eigi.
Fundargerðin upplesin og samþykkt.
Sigurður Jónsson, Ing. tíjarnarson,
fundarstjóri. skrifari.
Völundarverksmiðian.
Til viðbótar við það sem skýrt var frá
henni í sfðasta blaði má geta þess, að gufu-
vélin, sem knýr smíðavélarnar er af allra
nýjustu gerð, sem kvað vera farið að tfðk-
ast f hinum fullkomnustu verksmiðjum.
Gufuvélin sjálf er nooo pd. á þyngd og
snýst svo hratt, að hjólið fer 150 snúninga
á rnfnútu, en það gerir 350 snúninga
á möndlinum, er liggur frá vélinni ept-
ir endilöngum kjallaranum. Við þann mönd-
ul eru svo festar reimar á allar 15 smíða-