Þjóðólfur - 01.12.1905, Blaðsíða 2

212
ÞJOÐOLFUR.
Þér jafnið þetta nokkuð upp 1-6. sept. s.l.
Þá skrifið þér 1 »Foldina« laglegan og
kurteisan »leiðara« að vanda, með fyrir-
sögninni: »Smánarlegt gabb«. Eg ætla
að leyfa mér að taka ofurlítið meira upp
eptir yður af þessu, heldur en hinu eitr-
inu, því eg veit það skaðar yður ekfi.
Þar stendur:
. . . »Hvaða gagn hafa landsins 6—7000
bandabýli, eða hvað þau eru i ú af þ\f,
þó að 20 al þeim, eða ekki það, hafi
talsímasamband sín á milli og kannske
til einhrers Ijarlægs kaupstaðar, — ekki
þess, sem þau býli verzla við, nema 2—3
af þeim kannske ?
Þetta eru býli, sem einskis sambands
þurfnast sín á rnilli öðrum fremur. Þau
eru þetta 1 3. eða 4. eða 5. h\erri sveit,
eins og leið liggur lyiir nefnda stefi.u.
Og hvaða gagn er s\o sem í þ\l? Mun
það bera við einu sinni a ári, hvað þa
heldur optar, að þar liggi á að ná sain-
an á svipstundu*.
Hvernig sameinið þér þetta, Björn sæll !
Samgöngu- og viðskipta b ó t, seni enginn
hefur gagn af! Eg hefði nú trúað yður
til þess, gömlum manninum, að vera ekki
svona barnalegur; vítaskuld hef eg opt
heyrt yður kailaðan barn í lögum — og
það hefur Larus líka staðfest — en í rit-
stjórn hefðu líklega ekki sumir ætlað
yður svona einfaidan. Einar Hjörleifsson
— af sumum kallaður Einar 1 Hjaleig-
unni — segir einhversstaðar, að sa and-
legi aumingjaskapur grfpi jafnan til þeirra
ráða að sverta. Eg veit yður helur þótt
þetta gott hjá Einari, sem von var. En
þér hafið þó víst ekki veiið að sækja
það hér ? En hvað er eg að segja ? Þetta
eru að eíns 4 blóð af »ísafold«, sem tg
er að fara ylir. Myndi það vera vlðar
svona? Eg hef satt að segja engan tfma
til að krylja hana, þó eg reyni stöðugt
að fá hana til aflestrar. Og til hveis?
Til þess að sjá, hvernig þér farið með
yðar málefni. Til þess að sjá, hversu
ráðvandur þér eruð sem flokksforingi og
leiðtogi þjóðarinnar. Þér vitið væntan-
lega, að yðar pund er ekki nnkið léttara
en skraddarans. Það er andlegt lóður
landsins barna, sem þér gefið út. Og
þér vitið, að jafnvel menning þeirra er
mikið komin undir blöðurium. Því nnð-
ur lesa margir ekki annað. Af þvf þurfa
blöðin að fara með ærlegt, sannfærandi
og satt mál. — En hvað fæ eg nú ut
hja yður sem stendur ? Þér eruð yfir-
general þjóðræöisflokksins. Það mun
vera síðasta nafnið. Þar standiö þéi —
takið þér nú eptir — að yðar aliti, sem
frelsishetja þessa lands og þessarar þjóð-
ar. Er það ekki satt ? Hvað vex s\o
upp af sporum þessa jöluis? —Þer gefið
út biéf og tilskipamr, að iickkiu Ityti
eins og jorundur. En ekki hafið þér, enn
sem kormð er, vogað yðar eigin personu
í yfiireið um landið eius og hann. Ekki
þuiltuð þér þó að vera hræddui við
Skagaljórð. Þar er engmn Espólln nú.
Við hvað voruð þér þahiæddur? Héid-
uð þér að peisónan : yðar eigm persóna
myndi hrinda fra sér ? Hófðuð þer ekki
tungu, til að ayljá gæruna?
En hvað er svo innihaldið 1 þessum
áburöi yðai ? Þer lanð fram a það, aö
allir lar.dsins atkvæðisbænr menn skrifi
undir. Undir hvað ? Skjal, sem er sam-
ið og að oilu Iragengið 1 yðar eigín pient-
smiöju, án þeirra tiihiutunar. Hver er
svo meigurinn 1 þ\ 1 ?
1. Þér skoðið lar.dsmenn sem ræfla, þar
seni hægt se ao >pila a lægstu til-
finningarnar — fjaiutlatin — að ó-
þekktu mali.
2. Þer vnjið kenna þeim lítilþægni og
undiigefni undir yðar vilja — og
3. umfram allt gefa þeim góða tilsögn
í pólitiskri óraðvendni.
Má eg skýra þetta fyrir yður. Engum,
nema fordildar-einþykkingi, hefði dott:ð f
hug að gera þetta. Þér standið í þeirri
skoðun, að login fjárútlát séu það, sem
verki hjá öllum landsins kjósendum.
Enginn sé svo skynsamur, að htigsa sem
svo: Eg kynni mér þetta mal, aðtir en
eg skrifa undir. Getur 1 okkur sjalf-
stæður maðtir gengið út fia kjósendum
landsins svona Iftilþægum. Og þetta
viljið þér lála þa gera fyrir yður.
Eg minntist þarna f þriðja liðnum á
óráðvendni. A eg að segja yður hvað
það er. Þér segið mönnum, að enginn
ætti að lesa nema »ísalold«, »Fjallkon-
una«, »Ingólf« og »Norðurland«, og seg-
ist jafnframt vita til þess, að samtök hafi
verið í hinum flokknum (o: mótstöðuflokk
yðar) að koma því fram, að þessuni bloð-
um yrði hafnað. Mér vitanlega hefur
engum dottið þetta I hug, s\o það er
yðar eigið lag, sem þér syngið. En hvað
segið þér s\o með þ\f, að menn eigi að
eitis að lesa yðar b.öð ? — Þér vitið, að
alstaðar þar sem er flokkaskipting og
deilur, þar heldur h\or flokkuririn fram
sinni skoðun eindreginni og einhliða.
Það gera öll flokksblöð. Þessvegna er
það, ad þeir sem ekki lesa annað en
aðia hl.ðina, kynnast aldrei neinu mali
til hlítar. Þó jafnvel að hin sé yfir-
dnfin, þá má þó finna ýms atriði, sem
annars þekkjast ekki, þvf er það, að önn-
ur hliðin skapar politiska*órað\endni. Og
þessa óraðvendni viljið þér fa landsmenn
til þess að drýgja. Svona langt gangið
þér. En það gera ekki forsjalir menn og
raðsettir. Ekkeit er rneiri vinningttr fyrir
Heimastjórnaiflokkinn. en Isalo.d sé sem
vlðast lesin.
En eilt þykir mér undarlegast við þessa
undirskiipiasmölun, Bjorn ! Eg het bæði
heyit það og lesið, að þér og yðar nan-
ustu lylg.fiskar hafið ekki skrifað undir
siðari uiburöinn, sem þér ætluðuð þó
serstaklega að lylgja.
Er þetta satt ? Þótti yöur minnkun að
þ\f? Þér hafið llklega hligsaö seni S'OI
Nei, goðir lialsar, s\o vitiaus er e g 1 ú
ekki, að sknla lindii þeita. En þott eg
noti ykkur til þtss, boinin min, þa sktil-
uð þíð ekkeit hi gsa út 1 það. Minir
vegir eru, eins og þið vitið, órannsakan-
legir.
Ma eg nú minnast ofurlfiið a innihald
þessa útbuiðar ?
Þér faiiö þar, trúi eg, því frani, að
biðja konung að staðlesta ekki ritslma-
lögin. Hvað bagai þai ? Viljið þéi ekki
að landið hafi einkaiéttinn ? Hafið þér
dæmi til þess Ira óðrum þjóðum, að hann
sé bezt kommn 1 höndum einstakra
manna? Þer viljið ekki að landið giæði,
ef þess ei kostui, heidur t. d. Einar eða
Bjóin, þótt þeu \æiu að eins stiamenn
útiendra auðkýfinga. Og svo er annað
atiiðið 1 þessu : Búist þér við, að rað-
herrann fari öðru fram en því, stm mik-
ill meiri hluti þingsins samþykkir? Og
hvaðan eiga svo ahrifin að koma til kon-
ungs? Ekki vænti eg frá danska ríkis-
raðinu? Og ef það ræður með blindum
undirskriptum */3 hluta kjósenda, hvar er-
uð þér þa staddur nieð yðar þjóðræknis-
og frelsis-gal ?
Þér hafið búizt við, að það rynni svo
vel af yðar eigin »karakter«, að þér gæt-
uð lengi fleyit feiti til landsmanna, an
þess að sæist f sorann; en það \ar nú
frá upphah ómögulegt. Þér hafið oflengi
verið talsmaður útlendrar stjórnar til þess,
að menn greini ekki fljótt þessa uppgerð
yðar, sem þér hafiö nú a vörunum. Það
er einstaka sktpna gömul, sem illa geng-
ur að sitja rétt. — Haldið þér nú, Bjötn,
að þótt jafnvel að þ é r kæmust til valda,
að þjóðin hefði þa ekki sömu réttindi í
hinum flokknum, og þá ætti */3 hennar
að ráða lögum landsins. Þetta eru elds-
glæður jafnt yfir höfuð þeirrar stjórnar,
sem næst kemst að völdum, sem þeirrar,
sem nú S'tur að þeim.
Allir \ita það, Björn, að þessi ritsíma-
deila er ekkett annað en valda-unileitsnir
fra yðar hálfu. Og svo viss þyki>t þér í
þvf ; ð na þeitn, að þér héiuð í suinar
landlæknis- Og bisknpsenibættunum. Var
það til þess. að fa þá inenn f yðar flokk?
En þetta var fjar>ka birnalegt. Viti þér
hvenær þe>sir menn. sem nú þjóna em-
bættunuin, segja af sér eða deyja ? Þótt
þér kænnist til valda og gætuð að þvl
leyti staðið við loforðið, þa eru það þó
engin heilindi, þvl þér vitið ekki hve
lengi þér sitjið að völdunum.
Svo er eitt, sem eg stilli mig ekki um
að minnast á við yður. Það er ein grein
af þjóðrækni yðar og ættjarðarást.
Þér gefið landsmönnum undir fótinn
í leiðurum yðar, að flýja land undan
þessaii miklu óhæfu, ritsímanum. Viljið
þér bæla niður hjá mönnum þessa kosti
ættjarðarástarinnar: óslftandi tryggðir til
landsins, löngun til þess að gera þar allt
gagn og bæta það, og — deyja þar svo
að afloknu dagsverki, látandi í arf eptir
sig niikil óg góð verk til níðjanna.
En þér standið eins og .hani á ösku-
haug og galið : Engum menningarstraum-
um ma veita hér inn, því rnenn kunna tkki
með þá að fara. Landið er okkur einskis-
vert úr því. Látum danska ríkisraðið
raða, ef það bara fæst til þess, og þá
fau menn, sem vilja fylgja mér. Anr.ars
er að flýja — flýja!
Haldið þér nú, meðan »ísafold« fylgir
þe^sari stefnu, að þér standið nokkurn
tfma með sigurpálmann í höndunum ?
Bagt a eg með að trúa þvf, og ekki er
su sveit öfundsverð, sem hefur yður að
foiii gja. Hitt gæti eg heldur ætlað, að
áður en langt skeið rynni, yrði pólitiskt
þiotabú á yðar garði, þvf það hafa lengi
verið lög náttúrunnar, að þar farnast illa
leið, sem sannleikur og réttlæti fær ekki
að vera nieð í götunni. En hvern mynd-
uð þer þa láta skipta búi ? — Lárus ?
Ekki þyrftuð þér að óttast, að hann dragi
sér þa muni, sem þér hefðuð innanstokks;
en hinir yrðu líklega komntr út í — loptið?
Maske hann verði nú til þess að skipta
yðar pólitisku munuiii. Hann heftir lýst
þeim, og honum eigið þér mikið að þakka,
eins og Joni Ólafssyni. Báðir hafa þeir
reynt að bæta yður, og væruð þér kom-
inn 1 meðalmannatölu í þeirri grein, ef
þer heföuð fært yður allt í nyt. Þér
hafið einnig hirt hersöngva eptir Jón
Ólafs.-on, og get eg veiið yður samdóma
um það, að margt hafi Jón svo vel kveð-
ið og sagt, að vel sé við hafandi við há-
tlðleg tækifæri.
Að lokum get eg sagt yður eitt, Björn
Sæll, að hvort sem þér farið í gegnum
þessa pólitisku drtfu, sem heilagur svanur
eða sauri staður göltur, þa er eg samur
óg jafn. Eg fylgi minni sannfæringu.
Þetta veit raðherrann fyrir löngu, og þetta
vitið þér nú llka. Þykir yður það ekki
skrftið ?
Eg býst nú við þér talið um í »Isaf.«
næst, þennan konungkjörna, sem »Fjall-
konan« vissi ekki hvers son var. Það
krassar mikið.
Eitt heilræði f endann :
A yngri árum mmimi — það hneyksl-
ar yður ekki, þótt eg taki s\ona til otða
— hafði eg þann sið, þegar eg kenndi
krökkum, að lata þau byija á óskóp
smau veikefni. Viljið þér nu ekki reyna
í e i n 11 blaði af »ísafold« — einu emasta
blaði —, að se^ja tóman sannleika, vita
h\ort menn taka ekki þann öngul ilka?
Þó að Ei nar Hjörleifsson segi á einum
stað: »En — eins og gengur — þessi
rógur og íllmæli gekk mann frá manni,
læsti S'g frá sveit til sveitar, fjórðungi til
fjórðungs, eins og eldur f sinu« . ., þá er
það þó ekki víst, að hann verði drýgstur
að lokum, þótt hann sé fljótari í förum.
Þetta skaðar yður að minnsta kosti ekki.
Verið þér blessaðir og sælir!
Hjaltab. ’?/IO—'05
Þórarinn Jónsson.
t
Jósafat Jönatansson
á HoltsistöOuni.
Fæddur 18. ág. 1844. — Dáinn 19. okt. 1905.
Vér þökkum þér, öldungur, allt þitt starf,
þess orðstír mun víða liljóma;
þótt margt sé þar enn þá sem umbóta þarf,
það int var af hendi með sóma;
það litla, sem fortfð þér afhenti í arf,
er aukið til vegs og blóma.
Ef ættum vér margt slfkra manna val
þá mundi oss betur vinnast;
og lengi mun fólkið í Langadal
með lotningu á þig minnast,
og hvenær, sem sögu hans segja skal,
með sæmd mun þar nafn þitt finnast.
Hver man ekki býlið þitt, búsæld prýlt
með bættar og friðaðar lendur
sem þjóðlegt og gestrisið, frægt og frftt
hjá fjallinu sínu stendur;
og allt saman vitnar þar unglegt og nýtt
um atorkusamar hendur.
Nú hvílir sem húm yfir húsum þar
og harmandi ekkjan stynur;
það fjöldanurn skildist, sem burtu hann bar,
að brostinn var mætur hlynur,
en hún þekti bezt hve hann hugljúfur var
sem heimilisfaðir og vinur.
Og börn hans, sem lagði hann ljúf og snjöll
sín lífsráð á æskunnar skeiði,
og leiddi með nákværnri alúð þau öll
til alls þess, sem leið þeirra greiði —
Sum gráta nú handan við höf og fjöll
með hugann við föður síns leiði.
Hans sæti með heiðri og sæmd var krýnt
og sveitirnar þakka honum;
það dáðrfka starf mun ei dáið og týnt
hjá dalanna vorra sonum;
það heyrir til þeirra, sem hafa það sýnt
hvað hér geti rætst af vonum.
G. M.
Öll lagafrumvörpin,
er samþykkt vortl á slðasta þingi, 59
að tölu, ertt nú staðfest af kon-
11 n g i. Tími lagasynjananna er nú lið-
inn, sem betur fer, og kemttr að llkind-
uin ekki aptur, þótt þjóðræðisliðið óski
þess mikillega, og sjái sáran eptir því, að
mi er ekki lengur beitt niðurskurði á
lögutn alþingis. En helzt mtindi það þó
óska niðurskurðar á heimastjórn vorri —
meiri hluta stjórninni. Hún er þvf liði
mestur þyrnir í augitm. Eptir kenningu
þess á tninni hluti(I) þings og þjóðar, að
ráða hér lögum og lofum.
Slökkvilidsst jóraembættið
hér í bænum er nú laust. Hr. Hannes
Hafliðason helur nú sagt því af séi, eins
og honttm var raðlagt í Þjóðólfi, og var
það hyggilegra en að blða áskorana frá
bæjarbúum um það. En hver þremillinn
veit nema valtýska þjóðræðisliðið fari
n ú að gangast fyrir áskorunum til hans,
og biðja hann blessaðan að vera kyrran.
Það væri rétt eptir því, og ekki vitlaus-
ara en margt annað, sem það hefttr ver-
ið að vasast í.