Þjóðólfur - 29.12.1905, Blaðsíða 2

228
ÞJOÐOLFUR.
Nokkur orð um bátahreyfivélar.
Eptir Bjarna skipasmið Porkelsson.
Það hafði lengi fyrir mér vakað, að
bregða mér til Danmerkur, tii þess að
kynna mér þar notkun steinoliuhreyfivéla
1 bátum og framtíðarálit það, sem þar
væri á þeim. Því fremur fann eg sterka
hvöt hjá mér að láta úr þessu verða, að
eg um nokkur undanfarin ár hefi staðið
fyrir sölu á vélum þessum frá einni véla-
verksmiðjunni 1 Danmörku, og því með
auglýsingum mínum hvatt menn til að
nota véiarnar í fiskibáta, jafnframt og eg
hefi undanfarin ár smíðað allmarga báta,
stærri og smærri undir þær. Loks var
það og ástæða fyrir mig, að mér hafði
hugkvæmzt nokkur breyting á vélunum,
en henni gat eg ekki fengið ákomið,
nema með því, að finna til viðtals verk-
smiðjueigendurna. Lét eg því þessa ætl-
an mína eigi lengur undir höfuð leggjast
og tók mér far utan til Danmerkur í önd-
verðum síðastliðnum mánuði. Kom eg
til Kaupmannahafnar 21. f. m.
Þó að dvöl mín í Danmörku gæti eigi
orðið nema rúmir 8 dagar, þykist eg
hafa nokkurs vísari orðið um það, sem
eg leitaði upplýsinga um, og fengið fram
hrundið einum verulegasta þætti erindis
míns: nauðsynlegri breytingu á þeim olíu-
hreyfivélum, sem eg hefi útsölu á. í
sambandi við þetta get eg þess, að eg
hafði í höndum mikilsverð meðmæli frá
stjórnarráðinu, sem urðu mér til hinna
æskílegustu nota.
Danmörk er líklega það land, er einna
mest, ef ekki allra mest notar steinolíu-
hreyfivéiar, og má víst telja, að Danir
hafi fyrstir orðið til að nota þær. Varð
eg þess og skjótt var, að danskir sjó-
menn hafa þegar fengið mikla reynslu
fyrir vélunum og jafnhliða þekking á
þeim. Morguninn eptir að eg kom til
Hafnar fór eg með járnbrautarlest yfir til
Jótlands og alla leið til Esbjærg. í þeim
bæ eru 3 olíuhreyfivéla-verksmiðjur og
sjávarútvegur mjög blómlegur og mikill.
I skipakvínni þar lágu 100 þilskip, sem
öll ganga þaðan til fiskiveiða, vetur og
sumar. Öll eru skip þessi með steinolíu-
hreyfivéi. Stærstu vélarnar hafa 24 hesta
afl og 8 mílna hraða á vöku. Veiðar-
færi þau, sem mest eru notuð á skipum
þessum, eru smábotnvörpur, lóðir og svo
nefnd »Snurvaad«. I skipakvínni voru
og nær 200 opnir bátar allir með olíu-
hreyfivélum. Bátar þessir eru að' sumu
leyti notaðir til þess að leggja á þeim
lóðir frá þilskipum, sem á yeiðum eru,
en annars er þeim róið til fiskjar, og er
»Snurvaad« aðallega notað á þeim sem
veiðarfæri. Sjómennirnir f Esbjærg, sem
eru yfir höfuð alúðlegir og kurteisir, gáfu
mér allítarlegar uppiýsingar um sína
reynsiu á olíuhreyfivélunum, hverjar þeirra
væru endingarbeztar, auðveldastar til um-
hirðu og heppilegastar í fiskibáta. Þeir
sögðust hafa reynslu fyrir olíuhreyfivéi-
um frá þessum 3 verksmiðjum í Dan-
mörku: »Dan« í Khöfn, »Alpha« í Frið-
rikshöfn og C. Mollerups þar í Esbjærg.
Kváðu þeir allar þessar olíuhreyfivélar
hafa sína kosti, en enginn efi væri á því,
að haldbeztar og traustastar væru þær
frá verksmiðju C. Mollerups, enda mundu
þær með þeim breytingum og bótum,
sem þær væru að taka, vera hinar lang-
hagkvæmustu hvort heldur vera skyldi í
þilskip eða opna báta til fiskiveiða. í
Esbjærg er helmingur allra olíuhreyfivéia í
bátum og þilskipum frá þessari verksmiðju.
Að öðru leyti gátu þeir þess, að »Dan«-
oiíubreyfivélinni, sem elzt væri af slíkum
vélum dönsknm, og þeir annars hrósuðu,
væri iremur gjarnt til að bila.Eg verð að
geta þess, að það var mikill fjöldi sjó-
manna, er eg átti tal við, ýmist inni í
bænum eða við skipakvína, og verð eg
að ætla, að þvi fremur sé á áliti þeirra
byggjandi.
Frá Esbjærg fór eg til Fanö. Þar er
allmikill bátáútvegur, og flestir eru þeir
með olluhreyfivél ýmist frá »Dan«-verk-
smiðjunni eða Mollerups. Leitaði eg þar
áits sjómanna um vélarnar. Var álit
þeirra alit á einn og sama veg, sem
stéttarbræðra þeirra í Esbjærg.
Að þessu loknu fór eg um vesturströnd
Jótlands svo langt, sem tíminn leyfði
mér. Atti eg þar tal við fjöida sjó-
manna, og féllu orð þeirra og ályktanir
um þetta á einn og sama veg sem hinna,
er áður var minnst,
Eg hafði ætlað mér að fara til Frið-
rikshafnar og kynna mér þar verksmiðju
»Alpha«-olíuhreyfivélarinnar, 6n fyr en
mig varði var tíminn þrotinn. Hann
hafði eyðst hjá mér mjög svo í Esbjærg
og í fiskiþorpunum þar í grendinni.
Jafnframt og eg leitaði álits danskra
sjómanna, er eg náði tali við, um olíu-
hreyfivélarnar, leitaði eg og álits þeirra
um benslnhreyfivélarnar. Var það sam-
róma álit þeirra, að bensínhreyfivélarnar
væru með öllu óhæfar við fiskiveiðar, og
yfir höfuð mjög varasamt að nota þær í
bátum. Þetta sýndi sig og, því að f
þeim 450 bátum, sem eg sá í Danmörku
með hreyfivélum, var benslnhreyfivél að
eins í e i n u m þeirra. Sá bátur var
notaður að eins til smásnúninga, en ekki
til fiskiveiða.
Eins og eg tók fram áður hefi eg
nokkur ár staðið í viðskiptasambandi við
verksmiðju C. Mollerups í Esbjærg.
Fannst mér því eðlilegt, að eg sneri mér
fyrst til þeirrar verksmiðju, í því skyni
að fá gerðar þær breytingar ogf bætur á
olíuhreyfivélunum, er eg álítnauðsynlegar
og sjálfsagðar, með tillili til þess, að þær
yrðu oss Islendingum sem hagkvæmastar
í fiskibáta vora. Hefði verksmiðja þessi
eigi viljað taka upp þessar umbætur á
vélunum, var ætlan mín, að leita^annara
slíkra verksmiðjueigenda um það mál.
En til þess kora ekki. Eptir nákvæma
yfirvegun vélsmiðanna í verksmiðjunni,
og það, að þeir báru umbæturnar undir
reynda sjómenn danska, féllst verksmiðj-
an á þær. Verða þær því teknar til greina
framvegis.
Að þessum umbótum fengnum verð eg
að álíta, að olíuhreyfivélarnar frá verk-
smiðju C. Mollerups í Esbjærg séu hin-
ar langhagkvæmustu og traustustu til
notkunar fyrir oss, hvort heldur vera skal
í opna báta eða þilskip, og verð eg sér-
staklega að mæla með þeim til þess.
Að vísu get eg búizt við, að sumir llti
svo á» sem eg sé að ota fram mínum
hagsmunum, er eg mæli með olluhreyfi-
vélunum frá þessari verksmiðju. En eg
hygg, að út af fyrir sig sé það nægilegt
til að sýna, að ekki er svo, því eptir að
eg fékk loforð verksmiðjunnar fyrir á-
minnstum umbótum. afsalaði eg mér 2/3
pörtum af söluumboði þvf, sem eg halði
frá verksmiðjunni. Tilgangur minn með
umbótatillögunni var að eins sá, að reyna
að fá því til vegar komið, að á boðstól-
um yrði framvegis olíuhreyfivélar, er
hentuðu einkarvel í fiskibáta vora. Um-
boðsmenn Mollerupsverksmiðjunnar verða
víðsvegar um landið, og auglýsa þeir
sjálfsagt f blöðunum. Þá skal eg enn
geta þess, að Mollerupsverksmiðjan er
hlutafélag. Skýrði stjórn þess mér frá
þvf, að hluthafar, sem annars eru eigi
ýkja margir. væru flestir úr flokki hinna
fjáðari og mikilsverðari borgara í Kaup-
mannahöfn.
Það er föst von mín, að eg vinni þarft
verk með því, að fá til vegar komið
handa oss Islendingum hagfeldum um-
bótum á bátahreyfivélum. Það er trú
mín, að enn verði langur uppi áður eu
bátfiski hér við land verður afrækt með
öllu, enda er óskandi að svo yrði aldrei
meðan land byggist, því eigi fá allir sjó-
menn á þilskipum verið, þótt vöxtur Og
viðgangur þilskipaútgerðarinnar sé hin
mestu þjóðþrif á sínu svæði. Þvf minni
mannhætta, sem fyigir bátfiskinu, og því
minna mannafl, sem það krefur, því arð-
vænna mætti það verða En eina með-
alið, er þessu mætti orka, eru hentugar,
hagkvæmar og traustar bátahreyfivélar.
Síðast, en ekki sfzt, vil eg í sambandi
við þetta mál geta þess þakklátlega, að
eg mætti meðal hinna mörgu Dana, er
eg eitthvað átti saman við að sælda á-
hrærandi þetta og fleira, hinni mestu al-
úð og liðsemd. Mér var og sönn ánægja
að því, að þeir, sem minntust á Islend-
inga við mig, gerðu það méð hlýjum
hug. Það var ekki að heyra, að þeim
þætti konungur vor hafa í neinu gengið
of nærri rétti þeirra, til þess að gera ís-
lendingum til geðs og hagnaðar. Hitt
mátti á þeim skilja, að þeim þætti það
firna ógæfa fyrir Island og framtíð þess,
ef óhlutvandir æsingamenn meðal þjóðar
vorrar gætu framið það hermdarverk, að
ringla og trufla samvinnuhug og þrek
þjóðarinnar með ósvífnum undirróðri og
blekkingum, og fyrir þantí skuld gera oss
heimastjórn þá, er nú höfum vér fengið,
að minni happagjöf, en annars hefði ver-
ið. Munu og allir hinir betri mennirnir
meðal þjóðar vorrar álíta þetta hið mesta
sannmæli. Mættu hér margir læra af
orðum Dana, eins og vér megum allir
það eitt af þeim læra, sem gott er og
nytsamlegt, að því er kemur til landbún-
búnaðar og sjávarútvegs.
Rvík I2/i2 '05.
Pistill úr Rangárþingi.
Ósannindí og blekkingar Valtýinga.
Úr Rangárvallasýslu er ritað 13. f. m,
Af fréttum héðan er ekki neitt sérlegt
að segja. Pólitiski gauragangurinn er nú
hjaðnaður niður hér að rnestu leyti að
sinni. Að minnsta kosti verður eigi ann-
ars vart, en að þjóðræðisliðið hafi nú
hægt um sig,j eða forsprakkarnir í því,
enda mætti nú ætla, að þeir fremur
skömmuðust sín en hitt, fyrir allaframmi-
stöðuna, og ekki hvað sízt fyrir síðasta
heimskuflanið, að láta general Björn hafa
sig til að skrifa sjálfir undir, og fá aðra
til að skrifa undir áskorun til stjórnar-
innar, að neita um konungsstaðfestingu á
þeim lögum, sem þeir sjálfir höfðu eigi
séð og höfðu meira að segja ekki minnstu
hugmynd um, hvers efnis voru. En það
er svo augljóst, sem nokkur hlutur getur
verið, að það höfðu þeir ekki, þá er þeir
voru að fá menn til að skrifa undir beiðn-
ina um neitun á staðfestingu laganna og
gerðu það sjálfir. J>að er því ekki ósenni-
legt, að þeim hafi brugðið illilega í brún,
er þeir sáu lögin sjálf eða fóru að fá ljós-
ari hugmynd um innihald þeirra, og kom-
ust jafnframt á snoðir um það, að Björn
karlinn hafði leikið þá svo grálega, að
kotna þeim til að skrifa undir þá heimsku
sem hvorki hann sjálfut* — sem þeir
þekkja þó sem óvöruvandan — né nokk-
ur hinna forsprakkanna í höfuðstaðnum,
gat verið þekktur fyrir að undirskrifa, En
að smalar Bjöins gamla hér í sýslunni séu
fremur sneyptir og uppburðarlitlir eptir
frammistöðuna má ráða af þvf, að enginn
þeirra kom á leiðarþing þau, sem þing-
maðurinn, sem hér á heima, hélt á tveim
stöðum 1 sýslunni, á Seljalandi 28. okt.
og Reyðarvatni 3. nóv. Og þar sem leið-
arþing þessi voru haldin á tveimur stöð-
um, og jafnframt hentugustu í sýslunn: og
bezta og blfðasta veður var báða fundar-
dagana, þá gafst Valtýingum hér í sýsl-
unni óneitanlega þar með hið bezta færi
til þess á aðra hlið að færa rök fyrir skoð-
unum sínum og atferli slnu hér í sumar
og á hina hliðina að finna að frammistöðu
þingmannsins, ef þeim fannst hún að-
finnsluverð. En það var ekki að sjá að
þeir hirtu um að nota slíkt færi. Af 20—
30 manns, er sóttu annan fundinn og full-
um 30, er voru á hinum, var enginn af
hinum valtýsku forsprökkum og það verður
eigi öðruvísi skilið en svo að þeir hafi hvorki
treyst sér með rökum að verja skoðanir
sfnar og atferli né að finna að framkomu
þingnrannsins og gerðum meiri hluta þings-
ins. Því að þó að það sé regla þeirra að
tala aldrei í heyranda hljóði um ágreinings-
málin, ef þeir vita af einhverjum nærstödd-
um, er þeir geta búizt við að hefji mót-
mæli, heldur taka að jalnaði einn og einn
út úr hópnum til þess að reyna að blekkja
hann, þá virtist svo sem þeir í þessum
tilfellum hefðu átt að gjöra undantekningu
frá þeirri reglu og mæta á leiðarþingunum,
öðru eða baðum, til þess að verja skoðanir
slnar og atferli, ef þeir hefðu treyst sértil
þess og það því fremur sem þingmaður-
inn sýndi með því að halda þau og á-
kveða þau á hinurn hentustu stöðum, svo
fyrir þá sem aðra, að hann var ekkert
smeykur við þá. En þeim hefur vafalaust
fundizt málstaður sinn ekki sem beztur og
þessvegna þótt vissast að mæta ekki.
Reyndar hafði einhver liðsafnaður meðal
þeirra í því skyni, að mæta á Reyðarvatns-
fundinum átt sér stað í Asa- og Holtahreppi
en þeir týndu aftur smátt og smátt á leið-
inni tölunni, svo að þegar austur yfir Rangá
kom, að Varmadal voru eigi nerna einir
tveir orðnir eptir, Páll í Ási með öðrurn
manni. En þegar hann þar frétti, að á
fundinum mundu eigi af hans „flokks"
hálfu verða aðrir honum betri til andsvara
og varnar þótti honum heldur ekki árenni-
legt að halda lengra, heldur sneri hið bráð-
asta til baka aptur heim til sín. Fram-
koma og aðferð Valtýinganna hér 1 sýslu
1 þessu tilfelli sem öðrum, sýnir það aug-
ljóslega að þeir finna það vel, hversu at-
staðaþeirra er ill og óverjanleg. Þeir hafa
búizt við að á leiðarþingunum mundi koma
fram sannar og réttar upplýsingarum mál-
in og að þar mundi ómögulegt verða að
koma við ósannindum og blekkingum,
þar sem þingskjölin voru öll við hendina.
En ósannindin og blekkingarnar eru þeirra
einu og aðalvopn. Sem dæmi upp á ó-
sannindi þeirra má nefna það, að ýmsir
þeirra, sem skrifuðu undir áskorunina til
þingins í sumar um að taka loptskeyti en
hafna ritsíma, játa nú hreinskilnislega að
þeir hafi verið tældir til þess af undirskripta.
smölunum, ýmist með þeim ósannindum
að ritsíminn kostaði margar
miljónir króna, en lopt-
skeytin alls ekki neitt, ým-
ist með þeirri rangfærslunni, að 8 k r. 50
aura kostaði að tala 10 orð í tal-
símann. Og sem dæmi upp á blekk-
ingar þeirra má geta þess, að einn undir-
skriptasmalinn — og hann ekki af lakari
endanum tekinn — tældi mann, einn ef
ekki fleiri, til að undirskrifa áskorunina
til stjórnarinnar um að neita ritsfma- og
talsímalögunum um samþykki, með því að
telja honum trú um, að undir það skrifaði
hver maður eða kjósandi á landinu. Mað-
urinn tók sem vonlegt var, orðin eins og
þau voru töluð og skrifaði undir til þess
að gera sig ekki úrkynja öðrum lands-
mönnum. En undirskriptasmalinn ætlar
auðsjáanlega og hefur ætlað, ef á þyrfti
að halda að smokka sér út úr ósannind-
unum með því að segja, að hann hafi átt
við Landmannahrepp. Slfk og þvílík hafa
verið ósannindin og blekkingarnar hér sem
annarstaðar. Og því er miður, að marg-
ur hefur um stund látið blekkjast, af þvf
að hann treysti um of ráðvendni og sann-
sögli undirskriptarsmalanna. Slíkt er þeim
vorkunn, sem sjálfir eru ráðvandir og sann-
söglir, en þekkja eigi sjálfir sem bezt mál-
in og hvatir smalanna og þess eða þeirra
er þá sendir. ,En þegar sannleikurinn fer
að ryðja sér til rúms — sem hann gerir
smátt og smátt f þessum ágreiningsmálum
eins og í öðrum efnum — og hvatir og að-
ferðir hinna valtýsku forsprakka bæði hér
sýslu og annarsstaðar taka að verða opin-
berari og lýðuni ljósari, þá er það senni-