Þjóðólfur - 20.04.1906, Blaðsíða 2

68
ÞJÓÐOLFUR.
áð, altaf es bæði sem nútíð af vera og
sem fornafn eða samtengingarorð. Aftur
á móti er hann ekki sjálfum sjer sam-
kvæmur að því er snertir mindirnar vas
eða v a r , hefur oftast »v a s« (281.5, zq9,
304), enn þó einu sinni »v a r« (28“).
Nafnháttur orðsins kemur firir einu sinni
í mindinni »vera« (2714). Eflaust hefur
Snorri sagt var og vera (ekki vas og
v e s a); svo hefur Einar Skúlason borið
fram (Morkinskinna útg. 199. bls. var-a
k o s t r f a r aj, og er hann þó töluvert
eldri en Snorri. Það má því fullirða, að
Snorri á ekkert í málinu á þessu æfintíri,
nema hann hafi gerst fornlegri í máli eft-
ir dauðann, enn hann var, meðan liann
lifði, og dregið dám af málfæri þeirra,
»es Valhöll byggja !« Og því sfður get-
ur hjer Jónasi verið »til að dreifa«.
Verst er þó, að æfintírið skuli eigna
slíkum ritsnillingum, sem þeir vóru Snorri
og Jónas, herfilegustu málvillur.
Onnur málsgrein æfintírisins er svo: »Eigi
es þat míns, svá sem margra es, þeira
es æfintýr rita, at þeir byrja svá fyrst
o f s f n s m á 1 s, at einu hverju sinni hafi
sjá atburðr orðit, es getr um æf-
i n tý r it«.
Hjer eru tvær hinar örgustu villur:
m í n s firir m i 11 (eða m i n n s i ð r), og
byrja of síns máls firir byrja
m á 1 s i 11. Enn fremur er orðaröðin »es
getr um æfintýrit« mjög óeðlileg, þó að
bún sje, ef til vill, ekki beint vitlaus.
Jíetra væri: ,es um getr æfintýrit', enn
eðlilegast þA: es æfintýrit getr
u m og með þeirri röð mundi Snorri
helst hafa ritað. Sbr. Snorra Eddu, útg.
Einns Jónssonar, bls. 18—19: Var þat et
fyrsta þeira verk at gera hof þat, er
sætiþeiratólf standaiog 2712:
Enn þriðja hlut áhann þann,
er mikill gripr er í (bæði dæmin
eru úr riti Snorra, Gylfaginningu). Víðar
bregður því firir, að höfundurinn hefur
sett sig út til þess að gera orðaröðina
sem fordildarlegasta til þess að gefa mái-
inu fornlegri blæ. Hann segir t. d.:
a n d a r manna dáinna (bls. 291). Einn
hvað segir Snorri sjálfur í Gylfaginningu ?
Þar stendur (Sn. E. F. J. bls. 599): riðu
um brúna fimmfylki dauðra rnanna,
og tveim Ifnum neðar (5911): eigi h e f-
i r þ ú 1 i t dauðra manna.
A bls. 2814 segir höf.: »at eigi væri
ává spjallat v e i z 1 u s i ð u m«. Enn
spjalla kemur varla firir í fornu máli
með þágufalli. Sbr. Hávarðar sögu ís-
firðings, útg. 1860, bls 518: »at ykkur
mál væri mjök spjöllut« (ekki: ykkr-
u m mál u m væri mjök spjall a t«).
Ekki er höf. sjálfum sjer samkvæmur
í rithætti. Oftast hefur hann hina fornu
mind greinisins e n n (28b8, 29^), enn þó
einu sinni ingri mindina h i n n (297).
Hann ritar nakkvara og nakkvarir
(2815 og 2911), enn aftur nökkura (2917).
ímislegt fleira mætti til tína, enn jeg
bíst við, að mönnum muni nú þikja nóg
kornið til að sína, að ekki hefur Snorri,
og þvf síður Jónas, stírt penna þess mans,.
sem skráði þetta æfintfri.
Hvernig stendur þá á því, að nöfn
þessara mffnna og H. C. Andersens standa
undir þessari ritsmíð ?
Hjer er ekki nema um tvent að velja.
Annaðhvort er það sprottið af sjálfs-
b 1 e k k i n g u . ,
Eða hjer er fram komin, vísvitandi,
" ósvífin tilraun til að blekkja
a ð r a .
I aprll 1906.
Bj'órn M. Ó/sen.
Skagaflrði 21. marz. Síðan fyrir 'miðjan
vetur hefur tíðin verið heldur stirð, vestan-
og suðvestan rosar og ýmist bleyta eða
snjókomur; var því orðið fremur hart um
jörð víða og æði margt af hrossum komið
á gjöf, en nú er komin góð hláka og því
komin allvíða nægileg jörð fyrir hross.
Skepnuhöld hafa verið góð og gott útlit.
Fjárkláða kvað hafa orðið vart á Fjalli í
Sæ'mundarhlíð, og hefur þar allt fé verið
baðað, og stendur til að á allmörgum bæj-
um þar í nágrenninu fari fram baðanir undir
eins og „Vesta" kemur með baðlyfin, og er
það áhugamál sýslumanns.
Skip Thorefélagsins hafa komið hér, og
kaupmenn sett niður vörur sínar. Pöntun
er gert ráð fyrir að haldi áfram, og sölu-
deild á að setjast á stofn hér, en spá manna
er, að bráðlega verði taldir dagar þessa fé-
lags, og mun það aðallega stafa af aðgerð-
um stjórnarnefndar í pöntunarfélaginu í hitt
eð fyrra, og voru það þó alit Valtýingar, en
nú þjóðræðismenn.
Lítið er talað um pólitík. Samt eru kapp
ar þjóðræðisliðsins að tala um það fyrir al-
þýðu hér, að Island ætti að segja sig úr
öllu sambandi við Dani, og þykir þeim okk-
ur nú enginn efnaskortur að halda sjálfir
upp á okkar kostnað strandgæzlu með her-
skipurfr og öllum póstferðum milli landa.
Það kvað að þeirra áliti vera ofur auðvelt,
því Dani segja þeir sumir hverjir skylda að
skila okkur 7,000,000 kr., sem þeir segja þá
skulda okkur, og þeir muni ef til vill láta
það af hendi við okkur. En það eru nú
fáir sem trúa þessu, þótt fagurlega sé fyrir
talað. „Norðurlandið" barst hingað með
„Kong Inge“, og þar var í 26. töiublaðinu
ritgerð frá Pétri nokkrum Péturssyni til Sig-
urðar læknis Pálssonar. í ritgerð þessari segir
hann að Sigurður útbýti til manna flugrit-
um frá stjórn inui (!!). Þetta þykja kynlegar
fréttir, því slíkt hefur ekki áður heyrzt, og
hætt er við, að þjóðræðisliðið muni telja
þessa aðferð miður viðeigandi af stjórninni,
því fáir munu bera brigður á það, sem stend-
ur f „Norðurlandi" af því liði(M).
Hér er amerískur agent á ferðinni, en
hve margar , sálir hann hefur veitt hér, er
enn ekki uppvíst.
Margir bíða á Sauðárkrók órólegir e^tir
„Vestu", þvf talsvert margir er sagt að ætli
að fara héðan með henni, bæði til Reykja-
víkur, og ýmsir ungir menn til Danmerkur,
og er það ekki í góðu samræmi við Dana-
hatur það, sem ýmsir af þjóðræðisliðinu
halda enn á lopti.
Bardaga-aðferðin.
„Lögfræðingafundurinn“
og Gcorg Brandes í ,Middagsposten‘ (!!).
Það virðist vera markmið ísafoldar um
þessar rnundir, að reyna að halda sér og
sínum flokk uppi með því, að vekja sem
mesta óvild og hatur gegn Dönum eða
ala á því, sem fyrir er og reyna að koma
inn þeirri hugmynd hjá almenningi, að
þeir séu oss illviljaðir og sitji á svikráð-
um við oss, en stjórnin íslenzka og henn-
ar flokkur séu í vitorði með þeim og geri
allt serri þeir vilji vera láta. Til þess að
styðja þetta grípur hún hvert orð, sem
finnast kann í nokkrum dönskum blað-
snepli, er bendir á ókunnugleik og mis-
skilning á rnálum vorum oglandi ogþjþð.
Sérstaklega hefur »Ekstrabladet« orðið
henni drjúgt í þvf efni, og hefur hún
birt úr því greinar hvað eptir annað og
lætur mikið yfir. En blað þetta er með
minni háttar blöðum Dana, er flytur að-
allega fréttir og skopgreinar, en sem eng-
um dettur f hug að telja með þeim póli-
tisku málgögnum 1 Danmörku, sem marka
má af skoðun leiðandi manna þar í póli-
tík. En Björn gerir ógnar mikið úr blaði
þessu, réit eins og það væri aðalmálpípa
hinnar dönsku þjóðar. En það kemur
auðútaö til af því, að á því þarf að
halda í þann svipinn, Það er rétt eins
og þegar »ísafold« og hin valtýsku blöð-
in voru að tala um lögfræðinga-
f u n d i n n í Kaupmannahöfn, þar sem
því hefði verið haldið fram, að ríkisþing-
ið gæti numið brott giundvöllinn undan
stjórnarskránni með því að fella í burtu
stöðulögin og a 11 i r danskir lögfræðing-
ingar virtust vera á sömu skoðun, með
því að enginn hefði mótmælt þessu. Mað-
ur gæti eptir þessu ímyndnð sér, að hér
væri að ræða um »kongress«, þar sem
lögfræðingar úr allri Danmörku hefðu ver-
ið samankomnir. En þetta er eins og
annað bara ryk í augtt þeirra, sem ekki
þekkja til, með þvf að það fellur bezt f
kram »ísafoldar« og hennar manna. Fund-
ur þessi var haldinn f félagi, sem dansk-
ir lögfræðisnemar við háskólann hafa ný-
lega stofnað til þess að ræða^sin ávmilii
um ýmisleg atriði, er snerta nam þeirra,
og á fundi þessum voru einnig meðlimir
annars félags, er nemendur í þjóðmegun-
arfræði hafa stofnað. Og auðvitað hef-
ur ekki nema nokkur hluti af nemend-
um háskólans í þessum greinum verið á
fundinum. Það er nú langt fra tnér, að
gera lítið úr þessum stúdentum og skoð-
unum þeirra, en að segja að sú skoðun, sem
þar kom fram, sé skoðun a 11 r a danskra
lögfræðinga, af þvíað einn danskur
stúdent (líkl. hægtimaður) heldur henni
fram og einn hagfræðingur (dr. Birck,
hægrimaður) styðurhana, en enginn mæl-
ir í móti, það finnst mér samt hreinasta
fjarstæða. Ef prestaskóla- og læknaskóla-
stúdentar héldu fund með sér um anda-
trúna og einn læknaskólastúdent og einn
prestaskólakandídat héldu því fram, að
andatrúin væri tómt »humbug«, þá mundi
»ísafold« varla fara að segja, að það væri
einróma álit allra íslenzkra lækna og guð-
fræðinga. En ef þeir segöu aptur á móti,
að hún væri héilagur sannleikur, þ á ef-
ast eg ekki um, að »ísafold« yrði tíðiætt
um »guðfræðinga- og læknafundinn« í
Reykjavik, þar sem ísienzkir læknar og
guðfræðingar hefðu lokið upp sama munni
um, að andatrúin væri hin eina sanna
trú og hin eina nýtilega læknislist.
En svo að eg víki nú aptur að því,
sem eg byrjaði á, þa flutti »ísafold« í
18. töiublaði 24. f. m. fyrirtaks sýnis-
horn af þvl, hve langt hún telur sár sam-
boðið að ganga til þess að ná markmiði
sínu, að vekja og efla hér hatur til Dana
meðal almennings. Til þess að sýna,
hvað Danir séu bölvaðir og ósvífnir í
okkar garð^ytur hún grein þýdda úr
dönsku blaði, er »Middagsposten«
heitir, um að Danir skuli selja Þjóðverj-
um Island fyrir Slésvík. Svo leggur »ísa-
fold« mikið út af því, hvllík viðurstyggð
slík hrossakaup væru. Það er ekki ó-
hugsandi, að »ísafold« hafi tekizt að ná
tilgangi sínum með þessu, að vekja gremju
hjá sumum lesendum sínum gegn Dön-
um, ekki sízt þegar hún gefur í skyn, að
»hvorki meiri né minni roáður en Georg
Brandes«, hinn frægasti danskur maður,
sem nú er^uppi, og að mörgu hinn frjáls-
lyndasti, hafi skrifað greinina. En við
þetta er nú samt allmikið að athuga.
Fyrst og fremst viðurkenna Danir sjálfir,
að »Middagsposten« sé eitthvert hið
mesta sorpblað, sem gefið sé út á danska
tungu, og eru ekki sérlega breyknir af
þeim »skrautgrip« í blaðaheimi sínum.
Það flytur mest »skandala«fréttir og ann-
að það, sem bezt fellur í kiam hins lægsta
og ómenntaðasta hluta alþýðunnar. Þetta
er svo kunnugt, að ritstjóri »ísafoldar«
ætti að vita það, en - samt skirrist hann
ekki við að vitna í þetta blað, til þess að
sýna hverjir lubbar Danir séu. Hvernig
mundi okkur íslendingum þykja það, ef
dönsk blöð færu að tína upp eitthvað
dálítið af helztu vitleysunum, sem ísafold
og Fjallkonan hafa flutt nú f seinni tfð,
(fyrir þær allar mundu þau ekki mega
missa rúm, þó að þau séu allstór) og þá
einkum, ef þau færu að leggja mikið út
af því og segja : »Svona eru nú íslend-
ingar, þarna er þeim rétt lýst, þeir eru
nú ekki beysnari en þetta«. Vér gætum
auðvitað ekki neitað því, að blöðin væru
íslenzk, en vér mundum telja það fjar-
stæðu, að dæma hina íslenzku þjóð eptir
þessum blöðum, og eru þau þó enn ekki
orðin önnur eins sorpblöð og »Middags-
posten*.
Þó tekur út yfir, þegar »ísafold« fer að
eigna Georg Brandes þessa grein í »Mid-
dagsposten*. Maður veit ekki, hvað
maður á að halda, þegar maður les ann-
að eins, því að það virðist jafn óskiljan-
legt, að ritstjórinn sé svo eínfaldur, að
ætla, að Brandes hafi skrifað greinina, og
hitt, að hann sé svo ósvífinn, að reyna
að telja mönnum trú um það mót betri
vitund. Hvaða iifandi manm gæti dottið
í hug, að Brandes mundi fara að snúa
sén til mesta sorpblaðsins í Kaupmanna-
höfn, ef hann þættist eitthvað þurfa að
segja um þetta mál ? Og þá er það ekki
mikið senmlegra, að hann mundi hafa
viljað láta skoðanir sínar koma heldur
fram undir nafni ritstjóra þessa virðuiega
blaðs, en undir sínu eigin nafni, eða eins
og Isafold segir: »varpað hugsuninni
fram bæði í gamni og alvöru, ætlazt til
að ritstjórinn hreyfði henni í sinu nafni,
til þess að vita, hvaða byr hún fengi«(ll).
Og hvernig er svo þessi grein, sem Isaf.
finnst bera svo ótvíræð merki Brandesar
(»bersöglin í bréfinu í Dana garð engum
dönskum manni líkari en honum«).
Aðalmergurinn málsins í henni er sa, að
Danir láti Islendinga greiða atkvæði um,
hvort þeir vilji aðskilnað, en ef það verði
ofan á, þ á selji Danir Þjóðverjum landið
fyrir Slésvík. Hvaða óvitlausum manni,
sem nokkuð þekkir til, gæti dottið í hug,
að Brandes léti annað eins frá sér fara ?
Hann, sem gekk á móti öllum þorra
flokksbræðra sinna, þegar talað var um
að selja Vestur-eyjar Dana um árið, með
því að hann áleit söluna til skammar
fyrir Dani, hann, sem haldið hefur fram
rétti og sjálfstæði allra þeirra þjóða, sem
orðið hafa aö iúia öðrum sterkari, hánn
ætti að fara að stinga upp á að selja Is-
landi Nei, þó að »Middagsposten« iiefði
fullyrt, að Georg Brandes hefði skrifað
grein þessa, og það gerir hann ails ekki,
þá heföi engum heilvita manni dottið í
hug að trúa því. Stúfur.
Nokkur orð um áfangastaðina
í Árnessýslu.
Eptir Uppsveitatnann.
Eptir að ferjurnar lögðust niður á Laug-
ardælum og Kotferju með brúnni á Ölfusá
1891 kom það brátt í ljós, þegar vegirnir,
sem byrjað var á að leggja jafnsnemma
^tirúnni voru komuir á, að áfangar þeir, sem
eðlilega fylgdu ferjunum fullnægðu ekki
lengur, allra sízt við Kotferju ferjustað, því
mjög er úr leið að nota hann. Hlutu því
að myndast nýir áningablettir á hemugum
stöðum, Þar sem lög vantaði fyrir þessu
byrjuðu ferðamenn sjálfir á að taka sér þessa
staði. A milli Þjórsár og Hellisheiðar var
því helzt lagst undir Ingólfsfjall framanvert
og í Laugardælavöll til og frá út undir
Ölfusá að Selfossi. Veru sína í Laugar-
dælalandi töldu rnargir sig hafa heimild til
vegna fyrri venja, þar til öðruvísi yrði
ákveðið. *
Brátt kom það í ljós, að ekki varð frið-
vænt á þessum stöðum hvorugurn, einkum
fyrir austan Ölfusá, enda var landeigend-
um full nauðsyn á vörn opt og einatt, þvf
um lestir einkum á vorin rétt fyrir sláttinn
er mjög mikil umferð, því um veg þennan
fara flestir búendur úr sunnanverðri Árnes-
sýslu og allir úr Rangárvallasýslu, ef þeir
annars fara noltkuð til kaupstaða, en svo
0