Þjóðólfur - 06.07.1906, Blaðsíða 1

58. árg.
Reykjavík, föstudaginn 6. júlí 1906
31.
IHGORG
fengid medal annars:
Jlíargar tegunöir aj Osti.
Eidam pr. pd. 0,65
Goudas — — 0,50
Gorgouzala — — 1,00
Roqueford----1,50
Cheddar------0,90
Schveitzer — — 1,00
og fimm fleiri tegundir, sem að eins þurfa að sjást til þess þær verði keyptar.
Heiðraðir kaupendur
ÞJOÐOLFS eru minntir á, ad
gjalddagi bladsins er 15. þ. m.
útýir Rauponóur, er
panta blaðið frá byrjun þ. m., geta
fengið það til ársloka fyrir tVŒr
krÓnur, er borgist um leið og
blaðið er pantað, og fá þeir þá í
kaupbœti:
13. hepti af sögusafni Þjóðóifs,
128 bls. með ágœtum skemmtisög-
um og
Sérprentun afsögunni „Vestur-
förin‘S er birzt hefur nú um hríð
i blaðinu, og verður alls um 60—
10 bls.
En vitanlega er þá áskript að
blaðinu bindandi að minnsta kosti
fyrir nœsta ár allt (1901).
MT Áframhaldið af hinni frœgu
sögu Conan Doyle’s: y>Rodney
Ston e«, er ekki hefur getað kom-
izt að neðanmáls i blaðinu nú um
langa hríð, fer nú að koma við og
við úr þessu.
„Freyr“
heitir tímarit »um landbúnað, þjóðhags-
fræði og verzlun*, getið út i Rvílc. Mun
það vera allmikið útbreitt, því menn hafa
búizt við að það yrði fræðirit. En nú er
verið að gera það að deiluriti, er flytur
login brigzl, hnjóð og skammir um ein-
staka menn og heila flokka eða »stéttir«
þjóðarinnar.
í febrúar síðastl. stóð í riti þessu grein,
eptir höfund, sem ekki þarf að nefna;
hann fer að verða svo alkunnur af rit-
hætti sínum og meðferð annara mála
(sbr. Hermann, Sigurð skólastjóra o. fl).
f grein þeirri eru (allir) bændur landsins
taldir sannir að sök (»raun á orðin«) um
ófrómleik (= þjófnað), tíundarundandrátt
0g fleiri vammir, út af því að tala bað-
aðs fjár varð hærri en framtalið i heild
sinni næst á undan.
Út af þessu «endi eg útgefandanum
stutta og hógværa athugasemd, er sýndi
fram á, að t i u n d ar undandráttur b æ n d a
mundi vera minni, en mismunurinn á
böðuðu fé og framtöldu. Þessi athuga-
semd mín er birt i júníblaði »Freys«, og
og hefur höf. febr.-greinarinnnar hnýtt
sér aptan í hana, eins og hann á vanda
fyrir. Rykkir hann þar og skekur sig
eins og ótamið (kynbóta?) naut.
Það er ekkert fagnaðarstarf, að fást við
slfkan grip, og lítil von um að hann
lagist. En svo mikill dýravinur er eg,
að eg tel ekki eptir mér að gera tilraun
með hann, ef ske kynni, að það gæti
orðið honum til heilsubótar — úr þvi
sjálfur dýralæknirinn, sem það stæði næst,
virðist ekki viðlátinn til þess.
í aptandingsi sínu forðast höf., eins og
hans er vandi, að koma nálægt aðalefni
athugasemda minna, að tölumismunurinn
sýni ekki eða sanni t í u n d a r svik hjá
bændum (búsráðendum). En hann tætist
hingað og þangað innan um grein mína,
rangfærir orð mín og umsnýr meining-
unni, og býr tii út af því svör með skæt-
ingi.
Eg held mér við mína orðaröð.
Eg segi (í júnfbl., út af ritgerð hans i
febr.bl.): »Fjártöluskýrslan sjálf er fróð-
leg, en fér of skammt, að mínu áliti —
úr því farið var að birta hana í búnaðar-
blaði — til að ná þeim tilgangi, að fræða.
þá hefði átt að sýna fjártölu í hverjum
hreppi«. — Þessu snýr höf. svo : »B. B.
þykir litill fróðleikur í að fá að vita fjár-
töluna á öllu landinu og í hverri sýslu
og amti . . ., telur sjálfsagt að birt hefði
verið fjártalan í hverjum hreppi, fyrst
farið var að minnast á þetta á annað
borð«.
Hverjum manni er auðsæ rangfærslan.—
Ætli svona meðferð máls lýsi meiri
ráðvendni, en þótt b ó n d i telji eigi fram
nema það fé, er honum ber; það sem
eg tel fróðlegt, lætur hann mig segja
»lítinn fróðleik«. »Minnast á málið á
annað borð« setur hann fyrir: »biita í
búnaðarblaði« o. s. frv. Menn hafa hug-
mynd um hver héruð (sýslur) landsins
eru mest og minnst sauðfjárhéruð, en síður
hvaða sveitir í fjarlægum héruðum eru það.
I búnaðarlegu tilliti var því meiri fróð-
leikur 1 að sýna þetta og samsvaraði
betur titli ritsins, en hið röklausa þvaður
um t í u n d a r svik b æ n d a. í töflu-
formi tók það ekki meira rúm en greinin
gerir.
Þá sagði eg: »En það leynir sér ekki,
að aðalerindi ritgerðarinnar er að sýna
»blett« á oss bændum. Eg álít að of-
mikil sverta sé borin á þennun blett«.
Höf hefur þetta svona: »B. B. fullyrðir,
að eg hafi skrifað umrædda grein til að
»setja blett« á bændastéttina, og borið
óspart svertu í«. Út af þessu fer hann svo
að verja það, að hann hafi ekki búið til
»nýjan blett«, sheldur »afmarkað«(l) gaml-
an. Heytir jafnframt að mér persónulegum
(lognum) brigzlum um alþekkta illkvittni
og ranglæti.
Allir sjá að sitt er hvað, að sýna blett
á bændum eða »setja blett á bænda-
stéttina«. Búleysingjar geta verið »bænda-
stéttar«, en b æ n d u r eru þeir, er bú
hafa og jörð til ábúðar, eptir almennri
málvenju.
Blettinn, sem eg ber ekki á móti að kunni
að eiga sér stað á sumum bændum, álít eg
að höf. hafi of mjög svert með því að
demba á bændur almennt og eina að-
dróttun um tíundarsvik, er nemi talna-
mismuninum, enda reynir hann ekki að
réttlæta sig fyrir því.
Ekki er eg að ætla höf. neinar (duldar)
hvatir. Öll meðferð málsins og ályktar-
orð höf. 1 febr.ritgerðinn ilúta að því, að víta
bændur fyrir »t í u n da r undandrátt«.
(sLausafjártíund bænda ekki ábyggileg«,
»bændur . . . tfunda eins rangt og raun
Með seinustu skipum hefur
er á orðin«, »bændur gera sig seka 1
ófrómleik«, »bændur draga sigundanlög-
boðnum, sanngjörnum gjöldum«, bændur
valda því, að hagfræðisskýrslur eru rang-
ar, til stórskaða fyrir framfarir þjóðar-
innar, bændur sýna smásálarskap ogjafn-
vel skaða sjálfa sig, með tíundar-undan-
drætti, hrossabændum illa við, að aðrir
viti um hrossatölu þeirra ; meira en minnk-
un fyrir bændur að setja blett á bænda-
stéttina o. s. frv. Árnesingar snjallastir
í að tíunda illa«). Um það fjallar rit-
gerðin og annað ekki, auk skýringa á
skýrslunni. Skýt eg þvf óhikað undir
dóm allra skynsamra manna, er ritgerð
hans lesa, hvort eg hafi hér ekki á réttu
að standa. Höf. beinlínis svfvirðir bænd-
ur landsins, röklaust, og sérstaklega Ár-
nesinga.
Llklega stafar þetta af fávizku, sem
höf. veit ekki af hjá sér, eða vill ekki
kannast við, þótt á sé bent. Hann bland-
ar saman tíund og framtali (til búnaðar-
skýrslunnar) sem er sitt hvað ; annars væri
meiningarlaust að vera að hafa skýrsl-
urnar tvær. Tíund getur verið rétt, þótt
framtal sé rangt á bæ. T. d. eru 9 fjár-
eigendur á bæ, bóndinn, sem á og telur
til tíundar 64 kindur, t í u n d a r rétt, og
8 búleysingjar, er eiga 4 kindur, 2 ær og
2 geml., hver, sem ekki ber að tíunda;
en sé fé þetta ekki talið fram til búnað-
artöflunnar, er það rangt, og sýnir 73
lægri fjártölu á heimilinu en ber.
Það á sér stað víða um land, að bænd-
ur verða að lofa hjúum sínum að eiga
fénað, til að halda þeim. Nýlega heyrði
eg að bóndi 1 Brgf. hafði 20 folöld á
fóðri f vetur, en átti 2 sjálfur; hin áttu
búleysingjar á bænum.
Væri höf. á ferð með (annað) óþjált
alinaut aptan í hesti, og nautið rykkti
hestinum út af veginum, mundi hann,
samkvæmt réttlætistilfinningu sinni, lú-
berja og hrakyrða hestinn fyrir að ganga
ekki rétta götu.
Höf. reynir að réttlæta sig með því,
aðtíundarundandráttur bænda sé»íhvers
manns munni«. Þetta er veikt sönnuuar-
gagn og viðsjált. Orð getur lagzt á fyrir
átyllu í fyrstu, er síðan hverfur, eða ill-
kvittnisuppspuna, sem reynt er að breiða
út. Höf. hefur sjálfur orðið fyrir rómi,
sem eg álít að hann a. m. k. nú eigi
ekki skilinn, en þó er erfitt að bæla
niður. Hefi eg opt haft töluvert fyrir
því, og mun gera, ef svo ber undir, hvern
vitnisburð sem hann ber mér.
Eg hafði sagt: »Búnaðarskýrslurnar
munu eiga að sýna alla fjártöluna; en
lög þau, er það byggist á, munu vera
almenningi ókunn«. Þetta verður í með-
förum höf.: »B. B. lætur sem hann
naumast kannist við búnaðarskýrslurnar,
og einkennilegt hól er það um bændur,
að halda því fram, að þeim sé ókunnugt
um þær«. Rangfærsla höf. er hér söm
ogjöfn. Eg segi, að almenningi muni
ókunn lög (um hagfræðisskýrslur); hann
lætur mig segja að b æ n d u m sé ókunn-
ar búnaðarskýrslurnar(l) og eg
kannist varla við þær sjálfur. Út af þessu
þvælir hann svo heillangt mál. Gorgeir-
inn hleypur þar með höf. 1 gönur. Hyggi
hann að þörf sé að knésetja mig, ætti
hann að bjóða mér á sín eigin ólúnu
kné; þvl sýslumaður minn hefur annað
nauðsynlegra við tíma sinn að gera, en
að kenna mér að lesa.
Eg hafði sagt, að í tíundarlögunum væri
orðið 11 u n d haft bæði um framtal og
skattgreiðslu, og því álitu sumir að fella
mætti sjöund úr framtali. Þessu snýr
höf. svo, að eg skilji lögin þannig, að
b æ ð i framteljandi og hreppstjóri megi
hvor um sig fella sjöund af tíund-
b æ r u f é úr tíund 1 Er nú eiginlega
svona maður viðtalsverður?
Sýnishorn af hans eigin vizku og rök-
fræði er þetta: »Að sjálfsögðu er fjár-
tala tíundarskýrslnanna nokkuð lægra (sic),
af því eigi þarf að tíunda sauðfjárkúgildi,
er fylgja jörðum«(ll) .... »Hins vegar
gefur að skilja, að samræmi verður að
vera í báðum þessum skýrslum, þar sem
þær eru teknar á sama tíma og sömu
stjórnarvöld hafa þær til meðferðar(ll).
Rangt framtal til búnaðarskýrslnanna er
þvf(ll) sjálfsögð afleiðing af rangri tíund«.
Að sfðustu vil eg beina þeirra athuga-
semd til útgefenda »Freys«, sem eru
kunningjar mínir, hvort þeim ekki sýnist
ráð að hafa svo mikinn hemil á þessum
höfundi, að hann ekki eyðileggi virðing
þeirra og hylli tímaritsins með ritverkum
slnum.
Gröf, 24. júní 1906.
Bj'órv Bjarnarson.