Þjóðólfur - 24.01.1907, Síða 1

59. árg.
Reykjavík, fimmtudaginn 24. janúar 19 07.
Xs 4.
oiafiið spiir!
Nýir kaupendur að þessum árgangi (59. árg. Pjóðólfs) 1907
já i kaupbxti
ékejpis og kostnaðarlaust sent
sérprentun af Sögnsafni Pjóðólfs XIII.
með ágætum skeinmtisögfum og
V esturförina
60 hls., sérprentun úr Þjóðólfl af ágætri ritgerð um íslenzka útflytjend-
ur, rituð af manni, er var með i förinni og dvalið hefur nokkur ár í
Ameríku. Saga þessi, sem er alveg sönn, hefur þótt mjög skemmtileg
og fræðandi.
1 þessum árgangi vcrður haldið áfram, eptir því sem unnt er, neð-
anmálssögu blaðsins »Rodney Stone« eptir hinn nafnfræga enska
skáldsagnahöfund Conan Doyle, og er saga þessi talin hin bezta af öll-
um skáldsögum hans, og eru þó margar þeirra stórfrægar. Lesendur
Þjóðólfs munu og áðuf en lýkur fella hinn sama dóm um sögu þessa,
en vitanlega verða menn vel að fylgjast með efni hennar. Hún tekur
yfir allan þennan árgang, og ef til vill frekar.
Þjóðólf œttu allijp að kaupa. Kostar að eins 4 kv. árg.
Þeir sem nú gerast nýjir kaupendur fá ennfremur sérprentun af allri
neðanmálssögunni, þegar hún er komin út.
íslenzk mál
í dönskum l>lööum.
Það hefur óvenjulega mikið verið
ritað um íslenzk mál í dönskum blöð-
um næstl. 2—3 mánuði, en vitanlega
af lítilii þekkingu að jafnaði. Þó hefur
samstaðar brugðið fyrir réttum skiln-
ingi frá Dana hálfu á kröfum vorum
og kurteislegum ummælum um þær
með fullri viðurkenningu á því, að vér
eigum rótt til að ráða vorum eigin
málum íhlutunarlaust af hinu danska
ríkisvaldi. Blaðaávarpinu hafa t. d.
dönsk blöð tekið liðlega og sjá ekkert
athugavert við það, að hin fyrirhug-
aða sambandslaganefnd taki ríkisráðs-
ákvæðið til umræðu og ályktunar,
telja það mál, sem bæði íslenzku
alþingismennirnir o g ríkisþingsmenn-
irnir verði að fjalla um. En í blöð-
unum lýsir sér hins vegar mikil gremja
yfii' þeim misskilningi, að Dönum komi
þetta ekkert við, og þetta sé eingöngu
íslenzkt sórmál, sem vér íslendingar
séum algerlega einráðir um. Þetta
telja dönsku blöðin hreinustu fjarstæðu.
Meðal annars er ritað allítarlega um
þetta og fleira í langri ritstjórnargrein
í „Dagens Nyheder" 29. desember,
og er þar prentuð með gleiðletri fund-
arályktun úr „Fram“ frá 22. nóv. um
að íslenzku fulltrúarnir eigi hispurs-
laust að gera þann skilning gildandi
(þótt málið komi til umræðu f nefnd-
inni) að rikisráðsákvæðið sé algerlega
íslenzkt sórmál, er danska ríkisþingið
geti ekki haft neinn atkvæðisrétt um.
Segir blaðið, að þetta gangi lengra en
blaðaávarpið, þvi að þar sé þessu alls
ekki haldið fram, heldur gert ráð fyiir
sameiginlegri ályktun, og skorar
á stjórnarflokkinn að gera nánari grein
fyrir afstöðu sinni til þessa þýðingar-
mikla máls, úr því að ályktun þessi
sé samþykkt af „kjósendafólagi stjóm-
arflokksins", er það svo kallar. Önnur
blöð taka og í sama strenginn um
þetta atriði, og má af því ráðá, að
verði ekki á mál þetta rninnzt í hinni
fyrirhuguðu nefnd eða komizt að við-
unanlegri niðurstöðu í því nú þegar,
þá verður sá hnútur aldrei leystur án
íhlutunar ríkisþingsins, hversu fast sem
vér stöndum á því, að vér einir eigum
að ráða þessu máli til lykta. Einmitt
þess vegna er svo nauðsynlegt, að
girða nú þegar fyrir, að þetta geti orðið
að deiluefni síðar, er það vafalaust
verður, ef nú er ekki úr þeim hnút
greitt. Og það er óliklegt, að síðar
yrði vænna að fá því ráðið heppilega
til lykta. Hér er því ekki um annað
að tala, en gera það nú, sem óráð-
legra er að fresta. Því að þeir munu
fáir, sem þá skoðun hafa, að vór eig-
um og hljótum að vera bundnir við
ríkisráð Dana í sérmálum vorum um
aldur og æfi, og þar sé þeím bezt
borgið.
En það er alls ekki ríkisráðshaptið,
sem Dönum er sárast um og þeir leggja
mesta áherzlu á um þessar mundir.
Þvert á móti. Það er fánamálið,
sem þeim er viðkvæmast, og þar næst
færsla verzlunarinnar úr hönd-
um Dana til Þjóðverja, sem þeir eru
logandi hræddir við, og hafa ýms blöð
prentað upp grein úr „Reykjavík“ um
það efní, og fara um hana hörðum
orðum, þar á moðal jafn stillt og gætið
blað sem „Berlingur". Þessi „Reykja-
víkur“-grein kvað vera frá 24. nóvem-
ber, og er jafnframt vitnað í fleiri
greinar urn sama efni í því blaði.
Segir „Berlingur" 22. des., að þessu
hafi hvergi verið mótmælt opinberlega,
en blaðinu virðist öldungis nauðsynlegt,
að „foringjar stjómarflokksins lýsi því
alvarlega yfir, að þeir eigi engan þátt
eða hlutdeild í birtingu þessara greina".
Vitanlega er það barnaskapur hjá blað-
inu, að krefjast slíkra yfirlýsinga, en
þetta er af því sprottið, að Danir skilja
það ekki, að „Reykjavík“ t. d. geti
flutt pólitiskar greinar, sem ekki séu
í anda eða jafnvel að undirlagi ráð-
herrans og stjórnarinnar. Þeir telja
það jafnóhugsandi, eins og ef „Danne-
brog“ t. d. flytti stórpólitiskar greinar,
er Alberti væri algerlega ósamþykkur.
En hór er vitanlega ólíku saman að
jafna. Þessi misskílningur Dana á
blaðaútgáfu hér stafar af því, að flest
dönsk blöð eru háð hörðum flokksaga,
sem hér þekkist ekki, að minnsta kosti
ekki í sama mæli.
í fánamálinu bólar enn á allmikilli
ólgu í dönskum blöðum, en heldur er
hún þó tekin að réna upp á síðkastið,
enda hafa birzt ýmsar greinar, er slegið
hafa á þá strengi, að skoða mál þetta
hóflega og strllilega. Og það er tekið
fram, að afstöðu flestra íslenzku blað-
anna gagnvart þessu máli sé svo hátt-
að, að naumast þurfi að óttast neinar
æsingar út af þvi, og þó að flest þeirra
séu því hlynnt, þá vilji þau fara stilli-
lega og gætilega, og bíða átekta, en
alls ekki þröngva því fram nú þegar.
Og það hefur dálítið lægt öldurnar þar
ytra, er um tíma voru teknar að ganga
allhátt. En Danir vita það ofurvel, að
úr því að mál þetta er hafið, þá muni
því verða haldið fram af vorri hálfu
með hæfilegri íest.u, hvenær sem færi
gefur. En það er ekki svo sjálfsagður
liður í sjálfstæðiskröfum vorum, að það
þ u r f i að verða þeim samferða. Það
á fremur að koma sem afleiðing af
fengnu sjálfstæði. Þess vegna varþað
ekki tekið upp í blaða-ávarpið, hefði
ekki átt þar við. Og gagnvart því
standa allir flokkar með óbundnar
hendur, þótt sumir hafi reynt að telja
mönnum trú um, að það væri æsinga-
mál sérstaks flokks, t. d. Land-
varnarmanna og jafnvel ávarpsmanna í
heild sinni, sem er fjarstæða ein og
vitleysa. Það er og á að vera einskis
sérstaks flokks, heldur allra flokka mál.
Ekki tala dönsku blöðin nú mikið
um, að svipta eigi Dani veiðirétt í
landhelgi eða rétti innborinna manna
hér, en þó bregður því fyrir t. d. í
ritstjórnargr'ein í „Dagbladet„ 31. des.
og er blaðið hálf sárt yfir því.
En það er hrætt um, að Islendingar
ætli sér að heilla konung að sumri
með veizlufagnaði, fagurgala og glæsi-
legum viðtökum, enda sé það skiljan-
legt, því að þeir vilji að eins hafa
sameiginlegan konung með Danmörku,
og það sé nægileg ástæða. Og fer
blaðið allhörðum orðum um slíka kon-
ungshyllingu í þeim tilgangi, er það
telur ekki neitt tilhlökkunarefni fyrir
Dani. Er blaðið jafnvel gramt yfir
því, að íslenzk blöð hafa minnst á
velvilja konungs gagnvart íslandi,
hyggur að vér berum eitthvað meira
úr býtum fyrir það. Mikil vandræði!
í „Nationaltidende" 7. þ. m.erlangt
og ítarlegt ágrip af ritlingi Grnðmundár
Hannessonar, og er skýrt frá efni hans
og ástæðum höf. öldungis hlutdrægnis-
laust og kalalaust. Segir blaðið, að
hann sé mjög vel ritaður og að öllu
leyti stillilega og ofsalaust, án nokkurr-
ar verulegrar óvildarárásar á Dani,
þar sé ávallt talað kurteislega og vin-
gjarnlega um Danmörk og Dani. En
blaðið kveðst síðar ætla að taka mál
þetta (skilnaðarmálið) til nánari athug-
unar, og getur þess að sfðustu, að
nýkomin íslenzk blöð séu móthverf
aðskilnaði.
Einhver hin bezt ritaða og langhlýleg-
asta grein í vorn garð er í blaðinu
„Köbenhavn" 26. desember eptir Hol-
ger Wiehe magister, er- áður hefur
ritað í dönsk blöð um mál vor, þar á
meðal ágæta grein í „Illustreret Tid-
ende“ 29. júlí siðastl., er vér birtum
i islenzkri þýðingu í Þjóðólfi (10. og
17. ágúst). Vakti sú grein allmikla
eptirtekt, því að hún stakk mjög í stúf
við skoðanir flestra Dana á sjálfstjórn-
armáli voru.
Grein hans í „Köbenhavn" nú, er
rituð í sama anda og af sama velvilja.
Hann byrjar á því að segja, að fregn-
irnar um fánamálið hafi verlð ýktar,
og Danir hafi tekið það óþarflega óstinnt
upp. Það veiti þvi naumast af að
blanda dálitlu af köldu vatni í blóð
þelrra. „Yfirleitt virðist svo“, segir
hann“, sem vér Danir eigum allerfit.f
með að viðurkenna þau þjóðarréttindi
íslendinga, sem hver þjóð á að hafa,
hvort heldur hún er stór eða lítil.
Menn vilja að vísu náðarsamlegast
veita íslendingum einhverja ákveðna
pólitiska sérstöðu, en vei þeim!, ef
þeir ætla að nota sjálfstjórnina sjálfum
sér til gagns og það ríður á einhvern
hátt í bága við danska hagsmuni. Þá
er það jafnharðan kallað „DanahaturV
Svo minnist hann á, að Danir hafi
orðið reiðir yfir því, að norskur
mannvirkjafræðingur var fenginn til að
gera áætlun um hafnargerð fyrir Reykja-
vík, kostnaðarminni en danskur mann-
virkjafræðingur hafði áður gert. Og
hann segir, að Danir telji sjálfsagt, að
landajóður veiti „hinu sameinaða" ár-
legan styrk til gufuskipaferða, þótt
landsmenn séu mjög óánægðir með
ferðaáætlun þess og framkvæmd henn-
ar. Flestar kröfur Islendinga segir
hann að séu á góðum og gildum rök-
um byggðar, og kveðst ekki geta séð,
að það sé nokkur hagur fyrir Dani,
að hlynna að hagsmunum nokkurra
danskra auðkýfinga á íslandi. Það sé
miklu fremur hagur fyrir Danmörku,
að styðja að vexti og þroska íslenzku
þjóðarinnar, svo að norræn menning
geti numið þar nýtt land. ísland hafi
stórmikil framtíðarskilyrði í þá átt, en
til þess að þau geti komið í Ijós, verði
I Islendingar að vera einráðir um stjórn