Þjóðólfur - 01.02.1907, Blaðsíða 2

i8
ÞJÓÐÓLFUR.
neitað. En hitt nær engri átt, að ekki
m e g i leysa þann hnút öðruvísi á viðun-
anlegan hátt. Nú mun »Lögréttuliðið«
spyrja allt í bendu ákaflega hróðugt:
Hvernig þá? Það fólk er nfl. frakkara
að spyrja en svara. Svarið liggur beint
við: Ríkisráðshaptið getum vér ekki leyst
nema í samráði við Dani, það hafa flestir
viðurkennt nú, Og það á að verða aðal-
hlutverk hinnar væntanlegu scmbands-
laganefndar, að ráða svo fram úr þessu
vandamáli, leysa sérmál vor undan áhrif-
um ríkisráðsins, svo að sjálfstæði voru sé
betur borgið eptir en áður. Og það er
lítill vafi á, að það er mjög hægt, enda
þóttgrýla »Lögréttumanna«— landstjórinn
— komi ekki í staðinn, svo framarlega
sem ekki skortir góðan vilja hjá íslenzku
fulltrúunum. En annars er oss lítt skilj-
anlegur þessi landstjóra-uggur og ótti, sem
verið er að reyna að troða inn hjá fólki.
Og það mun sannast er frá líður og e f
engar bætur verða ráðnar á
þessu núverandi stjórnarfyrir-
»ii »i »*« —na D þróast og
komulagi br iilli i °
magnast hjá þjóðinni kröfurnar um lan
stjóra, svo framarlega sem fullkomin sam-
bandsslit verða þá ekki efst á baugi, sem
ekki er ósennilegt. Að hafa danskan
prinz hér að landstjóra, getum vér ekki
fellt oss við, þótt Benedikt Sveinsson væri
á sínum tíma því hlynntur, en það þarf
víst ekkert að óttast það, og því óþarft
að gera veður úr slíkum óskum, þótt
Einar Benediktsson hafi varpað þessari
sinni eigin skoðun fram í samtali við
danskan fréttasnata. En gamlir og tryggir
heimastjórnarmenn hafa jafnan rækt til
landstjórahugmyndarinnar í sjálfu sér frá
fornu fari, og þeim mun seint skiljast
það, að sú krafa sé nú orðin svo úrelt
og óheppileg, að ekki megi á hana minn-
ast. En hitt dettur þeim ekki i hug, að
setja hana yfir allar aðrar væntanlegar
umbætur á núverandi stjórnarformi voru,
þv( að þær breytingar á þv( geta hugs-
a z t, er betur samsvöruðu þörfum vorum,
eða væru að minnsta kosti kostnaðar-
minni. En með ráðherran fastan í ríkis-
ráði Dana, eru slíkar umbætur óhugs-
andi. Þessvegna verður að leysa þann
hnút á viðunanlegan hátt, og þeirri
kröfu heldur blaðaávarpið fram
t v í m æl a lau st, en alls ekki neinu
sérstöku, ákveðnu stjórnarfyr-
irkomulagi að öðru leyti.
Þetta vonum vér að mönnum skiljist.
Og þá jafnframt það, að ummæli hr. E.B.
( »Politiken« miðast alls ekki við ávarpið
og tilgang þess, enda setur hann þau sjálf-
ur ekki íneittbeint samband við það, svo
að það er hártogun ein og venjuleg sann-
söglisráðvendni, að skýra þau á þann
hátt. »Lögrétta« hefði að minnsta kosti
átt að vera ráðvandari en svo. Um
sannsöglina talar enginn. Það tekur eng-
inn til þess, þótt hún flytji kerlingar yfir
sannleikann, jafn biluð sem hún er á
öllum skilningarvitum fyrir langa van-
brúkun.
Þessi mikli púðurhvellur, sem gerður
hefur verið í herbúðum Lögréttuliðsins út
af ummælum hr. E. B., sýnir ljósast, að
nú séu flest bjargráð þrotin þeim meginn.
En »nota flest í nauðum skal«. Sá rétti
heimastjórnarflokkur í landinu mun naum-
ast fá hlustarverk af þeim vandræða-
hvell.
Búnaðarbendingar.
Eplir isl. búfrœðinemanda á Jótlandi.
Eg hef áður sagt, að án efa sé það
svína- og kúaræktin, sem borgi sig bezt
hér í Danmörku.
Það má heita, að svínarækt sé óþekkt
heima, en kúaræktin er, og hefur ver-
ið, þekkt um margar aldir, enda þótt
hún fyr á tímum hafi verið rekin öðru-
v(si. Nú á seinustu árum hefur kúaræktin
aukizt mikið, og stuðla rjómabúin mikið
að því, því vegna þeirra ei það, að menn
eru farnir að hugsa um aS hafa mjólk
og mikið smjör.
Það að kýrnar fjölgi og smjörið vaxi,
er nú mikið gott, og vonandi vex okkur
smjör, bæði hvað framleiðslu og verðhæð
snertir, mikið enn; en hvernig fjölga kýrnar ?
Sumstaðar heima lítur út fyrir, að kýrnar
fjölgi á kostnað sauðfjárins, og það, að
fjölga kúnum á þann hátt, tel eg þess
vert, að athuga.
Menn hafa dæmið héðan, því að hér
hefur það gengið svona ; kýrnar fjölga, en
sauðféð fækkar. Nú eru margir bændur,
sem enga kind hafa, aðrir i—2—3, og
fáir fleiri en 10. Fjárræktin telst hér
sem aukagrein, sem ekki borgi sig, borin
saman við svína- og kúarækt.
Rjómabúshugmyndin er líka ættuð héð-
an, og hún blessast líka mikið vel heima,
þó nokkuð breytt frá því sem hún er
framkvæmd hér. Enginn efi er á því, að
rjómabúin gera þjóðinni þó enn meira
gagn, eptir því sem þau verða fleiri og
stærri, af því, að því stærra sem búið er-
rækta landið, og fá meira fóður, því að
þá fyrst getum við haft fleiri kýr. Rófna-
rækt gæti líka án efa borgað sig, og
ennfremur getur maður keypt kraptfóður
til að fóðra með. Það er annars efa-
mál, hversu nauðsynleg öll sú eggjahvíta
er, sem kýrnar fá í kökunum, og mennirn-
ir í kjöti og öðrum eggjahvítukenndum
efnum, en ef til vill skrifa eg um það
síðar. A þennan hátt — með því að
afla meira fóðurs — geta menn fjölgað
bæði kúm og kindum á skömmum tíma.
£g veit vel, að margir munu segia, að
vélarnar vanti til að vinna með. Hent-
uga og stutta plóga höfum við, bæði Ól-
afsdalsplógana og frá Aadals & Hasle Brug,
sem hafa reynst vel við gróðrarstöð Rækt-
unarfélags Norðurlands. Af herfum eru
líka mörg, sem við getum haft* ÍKUilsga '
not af. Af sláttuvélurji-^r "efasamt hverj-
ar eru . jjgztar, eg fyrir mitt leyti álít
því mun betur borgar þa^ig^eð^J^f^g^ules bezta. og hvers vegna? Vegna
þess, að hún slær næst rótinni og gengur
stærri
riarntr.
régar litið er á þau skilyrði, sem eru
fyrir hendi hér og heima, hvað það snert-
ir, að fjölga kúnum en fækka fénu, þá
verður maður að segja, að þau eru ólík.
Þar sem Danir eru ekki komnir eins langt
áleiðis að rækta landið, eins og hér, t. d.
úti á hinum józku heiðum og Vestur-
Jótlandi, er fjárrækt líka meiri en hér í
Álaborgaramti.
Jótland er láglendi, eg kalla heiðarnar
það líka, sem eru að mestu ræktaðar upp.
ísland er aptur á móti hálendi, og stór
hluti af Islandi verður aldrei ræktað upp.
Þessir landshlutar (fjöllin, dalbotnarnir
heiðarnar) eru sérstaklega vel fallnir til
haga fyrir féð um sumarið, og þar sem
svo góð vetrarbeit fylgir með, þá er mjög
sennilegt, ef ekki víst, að sauðfjárræktin
borgar sig betur en kúaræktin.
Náttúrlega gildir ekki það sama í öllum
sveitum, og það geta verið þær sveitir,
sem kýrnar borga sig bezt, en hitt mun
þó vera víða, að sauðféð borgar betur
fóður sitt — þann höfuðstól, er í þv(
liggur. Þess verður vonandi ekki langt
að bíða, að það koma slátrunarhús heima,
og í sambandi við slátrunarhúsin kemur
það, að ketið hækkar í verði. Þá fyrst
sjáum við að sauðfjárræktin er arðvæn-
leg. En það þarf að breytast mikið með
verkunina á kjötinu okkar, áður en það
getur orðið góð verzlunarvara, og þessi
breyting fæst með sláturhúsum. Sú hug-
mynd er líka runnin héðan, og það er
ekki hægt að sjá, að hún þurfi mikla
breytingu heima.
Þó fylgir sá galli bæði á rjómabúunum,
og kemur að sjálfsögðu líka til að verða
á slátrunarhúsunum, að þau geta ekki
starfað allt árið. Á meðan ekkert
sláturhús er, þarf ekki að tala um það,
en ugglaust mun verða langt þangað til,
að þau geta starfað allt árið. Aptur ætti
ekki að verða svo langt, þangað til rjóma-
búin gætu starfað allt árið.
Það er komið undir kúnum.
Kýrnar fjölga, en þær mega ekki fjölga
á kostnað sauðfjárins. Nei, maður verður
að finna einhver ráð til að afla meira
fóðurs. — Þá heyrir maður títt talað um
fólksekluna og að vinnukrapt vanti. Það
er eðlilega nokkuð hæft í því, en þegar
við erum komnir upp á að brúka hest-
kraptinn og vélar, þá munum við ekki
finna svo mikið til fólksleysis. Til hvers
höfum við allan okkar hrossahóp, ef ekki
til að hjálpa okkur, til að láta hann lypta
undir byrðina. Eg tel ekki efamál, að
grasfræsáning megi vel heppnast heima,
að minnsta kosti hafa allar þær tilraunir
er eg þekki, bæði frá Tilraunastöðinni á
Akureyri, Snorra kaupmanni Jónssyni, á
Hvanneyri, Tilraunast. í Reykjavík, Ólafi
ísleifssyni við Þjórsárbrú og víðar, að vel
megi heppnast að brjóta land á þann hátt.
það er okkar verk, sem nú lifum, að
í þéttara gras en flestar aðrar sláttuvélar,
er eg þekki.
ítt
l(
vestan kfs.
„Lögberg" frá 22. nóv. síðastl. skýrir frá
stúdentafundi í Winnipeg 17. nóv-, þar
sem „rökrætt var afnám og viðhald móð-
urmáls Vestur-íslendinga". Sækjendur
voru tveir og verjendur tveir. Blaðið
skýrir frá sókn og vörn málsins og úr-
skurði dómenda á þessa leið :
„Spursmálið var rætt með allmiklu fjöri.
Hinir fyrnefndu héldu fram, að íslenzkan
mundi fyr eða síðar líða hér undir lok, og
það stæði oss að eins fyrir þrifum, að reyna
að halda henni við. Oss væri langt um betra
að leggja hana frá oss, því þá gætum vér
hindrunarlaust fleygt oss út í hinn amerík-
anska menningarstraum og sökkt oss niður
í hinar ensku bókmefintir; þær hefðu hvort
sem væri miklu meira að bjóða.
Enn fremur héldu þeir fram, að íslenzk-
an væri orðin svo afskræmd og orðskípin
svo mörg hjá oss, að landar vorir væru í
stórvandræðum með að skilja oss fyrst
þegar þeir kæmu að heiman. Afleiðingin
væri sú, að almenningur tapaði öllum
smekk fyrir fegurð málsins, öllum smekk
fyrir rithætti, og tæki möglunarlaust við
hvaða óþverra, sem kæmi fram í íslenzk-
um blöðum og bæklingum,
Verjendur aptur á móti héldu því fram,
að þó það ef til vill lægi fyrir fslenzkunni
að líða einhvern tíma undir lok, þá væri
það háleit skylda vor allra að leggja rækt
við móðurmál vort og varðveita tungu vora
og þjóðerni svo lengi, sem oss væri unnt.
Það væri svo margt göfugt í þjóðerni voru
ogmargtfagurt í vorum bókmenntum, sem
vér mættum alls ekki missa. Þeir sýndu
fram á, að ef vér fleygðum frá oss íslenzk-
unni, þá væri bræðrasambandið milli Aust-
ur- og Vestur-íslendinga slitið, Og um leið
ræktarsemi til ættingja og vina, til lands
og þjóðar, sen» væri hin fegursta dyggð í
fari hverrar þjóðar, gereyðilögð,
Sýndu þeir einnig með dæmum fram á,
að móðurmáiið stæði mönnum ekki og hafi
aldrei staðið íslendingum hér fyrir þrifum.
hvorki í menntalegu eða verklegu tilliti.
Dómendur voru, Mr. Hannesson lög-
maður, J. B. Johnson og M. Hjaltason.
Eptir þeirra úrskurði báru sækjend-
ur sigur úr býtum (þ. e. þeir, sem af-
nema vildu íslenzkuna með öllu)“.
Þetta er eptirtektavert tákn tfmanna,
og sýnir ljósast, að íslenzk tunga á ekki
upp á háborðið meðal Vestur-íslendinga,
enda mun það sannast, er Þjóðólfur hef-
ur sagt fyrir löngu, að án stöðugs inn-
flutnings frá íslandi, stöðugrar blóðtöku
frá gamla Fróni, verður íslenzk tunga
sjálfdauð í Vesturheimi. Afkomendur ís-
lenzkra innflytjenda verða í 2. og eflaustí
3. lið alenskir. Viðhald íslenzks þjóðernis
vestanhafs verður aldrei til frambúðar, og
gamla ísland þarf einskis styrks þaðanað
vænta í framtíðinni. Sem Islendingar eru
útflytjendurnir dauðir og algerlega tap-
aðir íslenzku þjóðinni, áður en 2 kynslóðir
af íslenzku bergi brotnar eru til moldar
gengnar þar vestra.
€rlenð símskeyti
til Pjóðólfs frá R. B.
Kaupm.liöfn 2í. jan., kl. 7 siðd.
Konungskoman.
Nú er fastákveðið, að konungur fari til
Islands á gufuskipinu B i r m a, er það
kemur heim úr Austuras(uförinni. Það á
að vera með loptskeytaáhöldum og upp-
Ijómunarútbúnaði. Mælt er, að prinzarnir
Valdimar og Haraldur verði konungi sam-
ferða.
Loptþyngdarmœlirinn
hefur komizt hærra þessa dagana en nokkru
sinni áður eru dæmi til í Danmörku, Sví-
^þjóð. og Mið-Evrópu: í 800 millimetra.
Vetrarhörkur.
I Parfs hafa helfrosið 9 manns. Al-
menn vetrarveðurátta um öll Norðurlönd.
Heiðursmerki.
Sigurður Kristjánsson bóksali í Reykja-
vík hefur verið sæmdur riddarakrossi
dannebrogsorðunnar 15. janúar.
29. jan. kl. 6 síðd.
Blaðið y>Vort Land«
ræðir um alþingisrof og nýjar kosningar
hér fyrir næsta þing. Sömuleiðis „Köb-
enhavn".
Konungskoman.
Mælt er, að á »Birma« verði úr sjólið-
inu kommandör Garde yfirstjórnandi
skipsins, en kapt. Kjær næstur honum að
völdum.
Kosningar til þýzka ríkisþingsins.
Jafnaðarmenn hafa misst 19 sæti í fyrstu
kosningahríðinni, og hefur frjálslyndi flokk-
urinn (»Liberale«) unnið þau flest. I
Norður-Slésvfk hefur atkvæðatala danskra
kjósenda fjölgað um 500.
Námaslys.
í Saarbriicken (við ána Saar í Rínlönd-
unum) hefur námusprenging átt sér stað,
og biðu þar bana yfir 100 manns.
Friðarfundur.
Sænska friðarsambandið (í sænskaþing-
inu) hefur neitað að taka þátt í almenn-
um þingmannafundi (fyrir Norðurlönd) í
Kaupmannahöfn, en stingur upp á fá-
mennari fulltrúafundi.
Öll í bendu
eins og vant er, komu nú millilanda-
skipin frá útlöndum um næstl. helgi, tvö
fráhinu sameinaða »Vesta«, og »Laura« og
eitt rhorefélagsskip»Mjölnir«. Með »Vestu«
komu meðal annara V. Claessen lands-
sjóðsgjaldkeri, Magnús Sigurðsson cand.
jur., Guðrún Indriðadóttir leikmær o. fl.
Með »Laura« sýslumannsfrú Valgerður
Benediktsson, Páll Stefánsson verzlunar-
erindreki o. fl. Með »Mjölni« frk. Helga
Brynjólfsdóttir. — »Valurinn« (»íslands
Falk«) var kominn skömmu áður (20. þ.
m.) og hafði þá enginn póstur komið
hingað frá útlöndum síðan 9. desembcr.
— Þessi tilhögun á millilandasamgöngun-
um á veturna er öldungis óhafandi, og
veitir sannarlega ekki af, að þingið ( sum-
ar geri einhverja bragarbót á gufuskipa-
ferðunum, bæði milli landa og umhverfis
landið. Hefur áður verið bent á það hér
( blaðinu, hvernig hægast mundi að laga
þetta, þannig, að stjórnin leggi mál þetta
svo vel undirbúið f hendur samgöngu-
málanefndarinnar á þingi, að hún þttrfi
ekki að vera að káka við að semja feröa-
áætlanir, sem aldrei verða annað en ó-
mynd hjá önnnm kafinni þingnefnd og
ókunnugri siglingum og hentugasta fýrir-