Þjóðólfur - 05.07.1907, Blaðsíða 1

59. árg.
Reykjavík, föstudaginn 5. júlí 1907.
29.
Guðmundur Hannesson
héraðslœknir.
Heima kl. 2—4 e. m.
Aðalstræti 8 (fyrst w sinn).
Þingvallafundurinn
29. júní
varð sá langíjölmennasti allsherjarfundur,
er nokkru sinni hefur verið haldinn á Þing-
velli, síðan slíkir fundir hófust þar fyrir tæp-
um 6o árum, varð enda fjölsóttari affulltrú-
um víðsvegar af landinu, en fundarboð-
endur sjálfir höfðu gert sér vonir um,
sérstaklega þá er tekið er tillit til þess,
hve konungskoman er nálæg og henni
samfara almenn þjóðhátíð á Þingvelli að
mánuði liðnum. Var fyrirsjáanlegt, að
það mundi hnekkja að mun aðsókn að
fundinum. En samt var fundurinn svo
vel sóttur, að þar komu 92 fulltrúar fyrir
allar sýslur landsins nema Strandasýslu
og Suðurmúlasýslu, auk Vestmanneyja.
Nokkrir fulltrúar, er kosnir höfðu verið
gátu ekki sótt fundinn. Einn fulltrúinn
(séra Benedikt Eyjólfsson í Bjarnanesi)
kom landveg alla leið austan úr Horna-
firði, og lýsir það óvenjumiklum áhuga,
sem vert er að halda á lopti. Ur Húna-
vatns- og Skagafjarðarsýslu komu alls 14
fulltrúar, og úr öllum sýslum á Vestur-
landi meira og minna. Flestir fulltrúar
utan Reykjavíkur voru úr Árnessýslu (komu
12 af 14 kosnum).
Þessir fulltrúar sóttu fundinn:
Ágúst Jónsson amtráðsmaður í Höskuld-
arkoti.
Ari Jónsson ritstjóri Rvík.
Árni Jóhannsson skrifari Rvík.
Árni Magnússon verzlunm. Vörum á Hell-
issandi.
Árni Þorkelsson sýslunefndarm. á Geita-
skarði.
Árni Þorsteinsson bóndi á Brennistöðum.
Arnþór Einarsson bóndi í Teigi.
Ásgeir Ásgeirsson prestur í Hvammi.
Ásmundur Árnason útvegsbóndi í Hábæ í
Vogum.
Benedikt Eyjólfsson prestur í Bjarnanesi.
Benedikt Magnússon kennari í Ólafsdal.
Benedikt Sveinsson ritstj. Rvík.
Benedikt Þórðarson bóndi í Hólmakoti.
Bergsteinn Ólafsson bóndi á Árgilsstöðum.
Bjarni Jónsson cand. mag. frá Vogi Rvík.
Björn Jónsson ritstj. Rvík.
Björn Sigurðsson bóndi á Giljá.
Björn Þorláksson bóndi í Kollgröf.
Brynjólfur Jónsson prestur á Ólafsvöllum.
Böðvar Magnússon hreppstj. á Laugarvatni.
Eggert Benediktsson bóndi í Laugar-
dælum.
Eggert Finnsson bóndi á Meðalfelli.
Einar Brynjólfsson organleikari á Þjótanda
Einar G. Einarsson kaupm. í Garðhúsum.
Einar Gunnarsson ritstjóri Rvík.
Einar Hjörleifsson rithöfundur Rvík.
Einar Markússon kaupmaður í Ólafsvík.
Eiríkur Kerúlf læknir í Rvík.
Eiríkur Stefánsson prestur á Torfastöðum.
Eiríkur Torfason bóndi í Bakkakoti í Leiru.
Eyjólfur Guðmundsson bóndi í Hvammi í
Mýrdal,
Friðrik Stefánsson bóndi í Málmey.
Gísli Einarsson prestur í Hvammi.
Gísli Sveinsson lögfræðingur á Akureyri.
Gísli Þorbjarnarson búfr. Rvík.
Guðmundur Davíðsson sýslunefndarmað-
ur á Hraunum.
Guðmundur Finnbogason ritstj. Rvík.
Guðmundur Friðjónsson skáld, Sandi.
Guðmundur Guðmundsson uppgjafaprestur
á ísafirði.
Halldór Einarsson sýslunefndarm. Kára-
stöðum.
Haraldur Níelsson guðfr. Rvík.
Hjörtur Líndal hreppstjóri, Núpi í Miðfirði.
Ingvar Gíslason bóndi á Skógtjörn.
Jens Pálsson próf. Görðum.
Jón Jónatansson bústjóri í Brautarholti.
Jón Magnússon bóndi Bráðræði ( Rvík.
Jón Samúelsson bóndi á Hofsstöðum í Álfta-
neshreppi.
Jón Þórðarson kaupm. í Rvík.
Jón Þorvaldsson prestur á Stað.
Karl Finnbogason kennari á Akureyri.
Kjartan Helgason prestur í Hruna.
Kolbeinn Guðmundsson bóndi á Ulfljóts-
vatni.
Jónas Bjarnason bóndi í Litladal.
Jónas Guðlaugsson ritstj. á ísafirði.
Jósep Björnsson skólastjóri á Vatnsleysu.
Lárus Halldórsson prestur á Breiðabólstað.
Lárus Helgasonbóndi áKirkjubæjarklaustri
Magnús Ásgrímsson hreppstjóri á Sléttu-.
bjarnarstöðum.
Magnús Benjamínsson úrsmiður f Rvík.
Magnús Blöndahl verksmiðjustjóri f Rvík.
Magnús Friðriksson bóndi á Staðarfelli.
Ófeigur Vigfússon prestur í Fellsmúla.
Ólafur Jónsson bóndi í Austvaðsholti.
Ólafur Magnússon prestur í Arnarbæli.
Ottó N. Þorláksson stýrimaður í Rvík.
Pálmi Pétursson kaupfél.stj. á Sauðárkróki.
Páll Ólafsson bóndi á Heiði í Mýrdal.
Pétur Oddsson kaupmaður í Bolungarvík.
Pétur Pétursson bóndi á Bollastöðum.
Runólfur Halldórsson hreppstj. á Rauða-
læk.
Sighvatur. Gr. Borgfirðingur fræðimaður
á Höfða.
Sigurgeir Gíslason verkstjóri í Hafnarfirði.
Sigurður Guðmundss. aðstoðarpr. i Ólafsv.
Sigurður Gunnarsson próf. í Stykkishólmi.
Sigurður Hjörleifsson ritstj. Akureyri.
Sigurður Jónsson kennari < Rvík.
Sigurður Ólafsson bóndi á Hvalsnesi.
Sigurður Sigurðsson bóndi á Húnstöðum.
Sigurður Þorsteinsson verzkunarm. Eyrar-
bakka.
Stefán Björnsson bóndi á Skíðastöðum.
Sveinn Sigfússon kaupm. Rvík.
Sæmundur Jónsson bóndi á Minni Vatns-
leysu.
Tómas Sigurðss. hreppstj. á Barkarstöðum.
Vigfús Guðmundsson bóndi í Haga.
Vilhjálmur Briem prestur á Staðarstað.
Vilhjálmur Þorvaldsson kaupm. á Akranesi.
Þórður Guðmundsson hreppstj. í Hala.
Þórður Guðmundsson útvegsbóndi í Rvík.
Þórður Ólafsson prestur á Söndum.
Þorsteinn Benediktsson prestur á Kanast.
Þoráteinn Hjálmsson bóndi á Hofsstöðum.
Þorvaldur Arason póstafgreiðslumaður á
á Víðimýri.
Af þessum 92 fulltrúum, voru 13
héðan úr bænum, en hinir 79, voru kosn-
ir af 96 hreppum (og kaupstöðum),] því
nokkrir hreppar kusu sama manninn.
Fundurinn var sóttur af öllum stjórn-
málaflokkum, svo að það verður ekki auð-
gert að gera úr því flokksfund Þjóðræðis-
flokksins eins og Jón ólafsson & Co. hafa
verið að streitast við.. Það er einnig dá-
lítið tvíeggjað að gera jafnfjölsóttan full-
trúafund úr flestöllum sýslum landsins að
flokksfundi, sérstaks stjórnmálaflokks. Sýndi
það ljósast, að sá flokkur væri allfjölmenn-
ur í landinu og áhrifamikill. En hitt er
satt, að allir fulltrúar þeir, er þarna voru
saman komnir úr ýmsum stjórnmálaflokk-
um (Heimastjórnar, Landvarnar og Þjóð-
ræðisflokknum) voru allir einhuga í þessu
máli, er fundurinn átti að fjalla um — sam-
bandsmálinu. Að þvf leyti má kalla hann
flokksfund þeirra manna, er halda vilja
fram hinum fyllstu kröfum vorum á hend-
ur Dönum f væntanlegum samningum.
En um nokkra flokkasamsteypu að öðru
leyti getur auðvitað ekki verið að tala.
Nokkru áður en fundurinn hófst hélt
Bjarni Jónsson frá Vogi ræðu fyrir íslenzka
fánanum að Lögbergi og »löghelgaði«
hann þar. Þótti honum mælast vel og
djarfmannlega. Kl. 12 var gengið í skrúð-
göngu frá Valhöll með 3 íslenzka fána í
broddi fylkingar vestur yfir Öxarárbrú
eptir gjánni og staðnæmzt í »hallinum«
á eystri gjárbarminum, þar sem margir ætla
að Lögberg hafi verið. Voru lúðrar þeytt-
ir meðan skrúðgangan stóð yfir. Björn
Jónsson ritstjóri setti fundinn með ræðu
og gat verkefnis þess, er fyrir lægi. Fund-
arstjóri var valinn séra Sigurður pró-
fastur Gunnarsson, en hann nefndi sér
til aðstoðar Björn Jónsson og Ara Jóns-
son ritstjóra.1)
Áður en fundur var settur hafði nefnd verið
skipuð til að rannsaka kjörbréf fulltrúanua
til að flýta fyrir, og lét hún í byrjun fundar-
ins uppi það álit sitt, að kosning allra full-
trúanna væri tekin gild og voru nöfn
þeirra lesin upp. Rætt var um að taka
fleiri mál til umræðu en sambandsmálið,
ef tími ynnist tll, en ýmsir voru á móti
því, og var samþykkt að taka ekki önnur
mál á dagskrá, en þetta aðalmál, en setja
svo fund að nýju, er því máli væri lokið
og taka þá eitthvað fleira til umræðu en
úr því varð ekki, því að tíminn hrökk
ekki til þess.
Til að koma fram með ákveðnar til-
lögur í sambandsmálinu var valin 7 manna
nefnd og hlutu kosningu 1 hana: Bjarni
Jónsson frá Vogi, Björn Sigurðsson bóndi
á Giljá, Einar Hjörleifsson, Guðmundur
Friðjónsson, Guðmundur Guðmundsson
fyr prestur í Gufudal, Kjartan Helgason
prestur í Hruna og Magnús Blöndal verk-
smiðjustjórl. Að því búnu var gert fund-
arhlé frá kl. 2—41/* meðan nefndin var að
ljúka störfum sínum, en svo settur fundur
aptur og stýrði Ari Jónsson ritstjóri þá
umræðum.
Einar Hjörleifsson hafði á hendi fram-
sögu fyrir nefndarinnar hönd, en auk
hans töluðu margir fullltrúar : séra Guðm.
Guðmundsson, Guðm. Finnbogason, Har-
aldur Nfelssen, Jónas Guðlaugsson ritstj.,
Árni Þorkelsson á Geitaskarði, Guðm.
Friðjónsson, Gísli Sveinsson stud. jur.,
Jósep Björnsson frá Vatnsleysu í Skaga-
firði, Eyjólfur Guðmundsson í Hvammi í
Mýrdal, séra Sigurður Gunnarsson, séra
ÞórðurÓlafsson, Ágúst Jónsson í Höskuldar
koti og Lárus Helgason frá Kirkjubæjar-
x) „Reykjavíkin" er að gera sig gleiða
yfir því, að stungið hafi verið upp á ritstjóra
þessa blaðs sem fundarstjóra og hafi hann
fengið 1 atkv.(!) Jafnvel þótt ekki sé ómaks-
ins vert að eltast við öfugmæli og rangfærslur
„Reykjavíkur" um fund þennan, viljum vér
þó geta þess, að einn fundarmaður í athuga-
leysi stakk upp á mér sem fundarstjóra.
Með því að eg var ekki fulltrúi, var sú uppá-
stunga markleysa ein, eins og þegar var bent
á bæði af mér og öðrum. Þar kom því engin
atkvæöagreiðsla til gteina. H. Þ.
klaustri. Mæltist ræðumönnum vel og ein
arðlega, og lýsti sér fjör og áhugi í orðum
manna, þó ofsalaust með öllu og stillilega,
svo að í engu var sveigt að pólitiskum and-
stæðingum, nema dálítið af einum ræðu-
manni (H. N.) og líkaði mörgum það miður,
enda héldu allir ræðumenn aðrir sér ein-
göngu við merg málsins, fullt sjálfstæði
landsins í konungssambandi við Danmörku.
Um það virtust ekki vera skiptar skoð-
anir meðal fulltrúanna. Eptir alllangar
umræður, er allar hnigu í sömu stefnu
voru eptirfarandi tillögur nefndarinnar
samþykktar í einu hljóði, hver liður fyrir
sig:
1. a. Fundurinn krefst þess, að vœnt-
anlegur sáttmáli við Dani um
afstöðu landanna sé gerður á
þeim grundvelli einum, að ís-
lanb sé frjálsl land í konungs-
sambandi við Danmörku, með
fullu jafnrétti og fullu valdi
yfir öllum sínum málum. En
þeim sáttmála má hvor aðili
um sig segja upp. — Fundur-
urinn mótmœlir allri sáttmáls-
gerð, sem skemmra fer, og
telur þá eigi annað fgrir hönd-
um en skilnað landanna, ef
eigi nást slíkir samningar, sem
nefndir voru.
b. Fundurinn telur sjálfsagt að
ísland liafi sérstakan fána, og
felsl á tillögu Stúdentafélags-
ins um gerð hans.
c. Fundurinn krefsl þess, að þegn-
réttur vor verði íslenzkur.
2. Sökum þess að Aiþingi var
eigi rofið, þegar afráðið var
að skipa samninganefnd í
sjálfstœðismálinu, skorar fund-
urinn á Alþingi og stjórn að
sjá um, að nefndin verði eigi
skipuð fyr af íslands hálfu,
en kosið licfur verið til al-
þingis af nýju.
Éinn fulltrúi (Jósep Björnsson) vildi
láta orða niðurlag 1. liðs a. (um skilnað
landanna, ef samningar tækjust ekki)nokkru
vægar en í tillögunni, en kom þó ekki
fram með ákveðna uppástungu um það,
enda virtust fundarmenn mótfallnir þvf,
að þar væri öðruvísi orðum hagað.
Gfsli Sveinsson bar fram breytingartillögu
við 1. lið, að í staðinn fyrir »frjálst
land í konungssambandi« kæmi »sjálfstætt
ríki með sameiginlegum konungi við Dan-
mörku«, en eptir nokkrar umræður var
sú breytingartillaga tekin aptur, vegna
þess að nefndartillagan var talin full
ákveðin. Viðaukatillaga um landhelgina
(frá Lárusi Helgasyni) var og tekin aptur,
þá er tillögumanni var sýnt fram á, að
full umráð Islendinga yfir landhelginni
væru fólgin í kröfum .1. liðs a. Við 2.
tölul. vildi Jens prófastur Pálsson bæta
áskorun til stjórnarinnar um að láta nýjar
kosningar til alþingis fara fram þegar 1
haust, svo að nefndarskipunin þyrfti ekki
að dragast lengi. En ekki fékk sú til-
laga byr, og eptir nokkurt þref tók til-
lögumaður hana aptur.