Þjóðólfur - 06.12.1907, Side 1

59. árg.
Reykjavík, föstudaginn 6. desember 19 07.
55
■
t
yírni j). thorsteinsson
fyrrum landfógeti, er andaðist 29. f. m.
(sbr. síðasta blað), var fæddur á Arnar-
stapa i Snæfellsnessýslu 5. apríl 1828.
Foreldrar hans voru: Bjarni Þorsteinsson
amtmaður í Vesturamtinu (-) 3. nóv. 1876
95 ára) og kona hans Þórunn (•)• 28. marz
1886) Hannesdóttir biskups í Skálholti
Finnssonar biskups, og er sú ætt þjóðkunn,
en föðurættin bændaætt góð úr Skagafirði,
er Steingrímsætt nefnist. Voru þeirBjarni
amtmaður og Steingrímur biskup syst-
kinasynir, en þremenningar við Bjarna
amtmann voru merkiskonurnar Jarþrúður
Jónsdóttir kona Boga Benediktssonar á
Staðarfelli og Valgerður Árnadóttir á Grund
kona Gunnlaugs Briem’s kammeráðs, og er
sá ættbálkur allur orðinn mjög fjölmennur.
Móðir Bjarna amtmanns var Guðríður
dóttir Bjarna Nikulássonar sýslumanns í
Skaptafellssýslu, nafnkennds manns á sinni
tíð. Þá er Bjarni amtm. dótturson hans
andaðist, voru liðin tæp 200 ár frá fæð-
ingu afa hans (Bjarna Nikulássonar), og
mun það nálega eins dæmi hér á landi,
að ættir gangi svo seint fram.
Árni Thorsteinsson kom í Bessastaða-
skóla haustið 1844, og var þar 2 síðustu
veturna, er skóli var þar haldinn, en 1
vetur í Reykjavfkurskóla og útskrifaðist
þaðan 1847, sigldi samsumars til háskól-
ans og tók þar hin fyrirskipuðu lærdóms-
próf 1847 og 1848, en embættispróf í
lögum 19. júní 1854 með 2. einkunn í
báðum prófum, kom út hingað 1855
og fékk veitingu fyrir Snæfellsnessýslu
1856. Dvaldi þá í Stykkishólmi meðan
hann hélt sýsluna. Hinn 18. febrúar 1861
var hann skipaður landfógeti og bæjar-
fógeti í Reykjavík, og kvæntist 8. sept-
ember s. á. systkinabarni sínu Soffíu Krist-
jönu dóttur Hannesar St. Johnsen kaup-
manns 1 Rvlk, er var bróðir (sammæðra)
Þórunnar konu Bjarna amtmanns. 1874
var bæjarfógetaembættið skilið frá land-
fógetaembættinu, og þjónuði Árni land-
fógetaembættinu eingöngU eptir það, unz
hann fékk lausn frá því haustið 1904,
eptir fulla 48 ára embættisþjónustu, og
er það óvenjulega langur þjónustutími
fyrir lögfræðinga hér á landi. — Hann
var sæmdur kanselliráðsnafnbót 1867,
riddarakrossi dannebrogsorðunnar 1874,
heiðursmerki dannebrogsmanna 1895 og
kommandörkrossi dannebrogsorðunnar 2.
stigi 1904, um leið og hann fékk lausn
frá embætti. 1877 varð hann konung-
kjörinn þingmaðar og sat á öllum þing-
um þaðan frá til 1903. Hann var forseti
sameinaðs þings 1885, en forseti efri
deildar 1886—1887 og 1893—1903, eða
a'ls á 10 þingum, og fórust honum þau
störf eins og önnur, einkar liðiega úr
hendi.
Með konu sinni átti hann 5 börn, er
komust til aldurs: Hannes cand. jur. rit-
ara við Islandsbanka, Þórunni konu Franz
Siemsen’s f. sýslumanns, Árna ljósmyndara
í Rvk, Sigríði (f 1905), er átti Pál sýslu-
uiann Einarsson í Hafnarfirði og Bjarna.
Árni landfógeti var frábær reglumaður
um alla hluti, og embættisfærsla hans
fyrirmynd, enda var hann manna hagsýn-
ástur og vandvirkastur, og ástundunin
fram úr skarandi, að leysa allt sem bezt
og samvizkusamlegast af hendi, sem hon-
um var trúað fyrir. Hann var vel að sér
um margt og hefur ritað ekki allfátt, eink-
um um fiskiveiðar, um landbúnað (súr-
heysverkun o. fl. Hann átti mikinn þátt
í stofnun fornleifafélagsins og sparisjóðs
Reykjavíkur, hafði mikið yndi af garð-
rækt, eins og garðurinn við íbúðarhús
hans ljósast sýnir, og lét sér yfirleitt mjög
annt um allar verklegar framfarir og
framkvæmdir, enda var hann starfsmaður
hinn mesti og ósérhlífiun. Hann var
manna staðfastastur og trygglyndastur,
frásneiddur allri fordild og fláttskap, ljúf-
menni í allri umgengni, glaðlyndur og
góðviljaður, og ávann sér hylli og virð-
ingu allra, er nokkur nánari kynni höfðu
af honum. Hann var í stuttu máli sann-
nefndur sæmdarmaður, er ekki vildi vamm
sitt vita, og munu allir, er til þekkja fús-
lega unna síðasta landfógeta Islands þess
eptirmælis, því að það er sannmæli.
í allftarlegum og hlýlegum eptirmælum
um Árna landfógeta í »Lögréttu« í fyrra
dag (eptir Þórh. Bjarnarson lektor ?), vill
Þjóðólfur leyfa sér að leiðrétta allmein-
lega villu, er slæðst hefur þar inn í land-
fógetatal greinarhöfundarins. Þar segir,
að Jón Vidö (réttara Vidöe), er drukknaði
á Viðeyjarsundi (1789) hafi verið sonur
Skúla fógeta og þjónað landfógetadæm-
inu, sem aðstoðarmaður föður síns frá
1763—1789. Það er rétt, að Jón son
Skúla var aðstoðarlandfógeti, en hann
nefndi sig aldrei Vidö, og hann andaðist
á sóttarsæng heima í Viðey. En sonur
hans var Jón Vidöe stúdent, sá er
drukknaði á Viðeyjarsundi, rúmlega tví-
tugur, og hann þjónaði vitanlega aldrei
landfógetaembættinu. Höf. hefur ein-
hvernveginn villzt á þessum feðgum. Jón
Skúlason dó 10. marz 1789, enjón Vidöe
sonur hans drukknaði 19. s. m. Óg þá
var það, sem gamli Skúli mælti þessi al-
kunnu orð: »GoIdið hef eg nú land-
skuldina af Viðey«.
Síminn austur
og »Lögrétta«.
(Niðurl.). Að öllu yfirveguðu virðist
það þvl sanngjarnast og eðlilegast, að
landsjóður kosti að öllu leyti línuna frá
Reykjavlk að Garðsauka, eins og haldið
er fram hér að ofan. En viðvíkjandi lín-
unum út frá þessari línu, línunum, sem
að réttu lagi heita »aukalínur«, hefur
stjórnin og þingið að því er virðist, slegið
föstu því, að landsjóður kostaði þær að
2/3 hlui ’m, en viðkomandi héruð að r/3
hluta. Eptir þessari reglu var það því, að
I. þm. Árn. singa (H. Þ.) bar fram breyt-
ingartillögu um að færa tillagið, 12,000
kr., niður í 40 do kr. Línan frá Selfossi
niðui á Eyrarbakka var áætluð nálægt
II, 000 kr., og \eru þá þessar 4000 kr.
rúmur */3 hluti af'.þeirri upphæð. Taldi
hann tillöguna í samraévni ,við yfirlýsingu
þingsins 1905 annarsvegar log »megin-
reglu fjárlaganefndarinnar hins vegar«.
(Alþt. 1907 B. 160. dálki).
Eptir öllum undirbúningi málsins og með-
ferð þess á þingunum 1905 og 1907 var þess
því eigi að vænta, að sýslunefnd Árnes-
inga á aukasýslufundinum 29. okt. síðastl.
samþykkti að greiða þetta umtalaða 12,000
kr. tillag til símans austur. Það hefði
verið til ofmikils ætlazt, að búast við því.
Þegar gangur málsins er krufinn til mergj-
ar, þá hafði í raun og veru ekkert breytzt,
er gæti réttlætt fráhvarf nefndarinnar frá
sinni fyrri stefnu, enda kom ekki til þess,
og allir hér eystra, sem eg hef heyrt minn-
ast á þetta mál, eru nefndinni þakklátir
fyrir gerðir hennar í þessu máli. Það
er auðvitað »leitt«, að síminn ekki kemst.
en þar er ekki Árnesingum um að kenna
eða sýslunefndinni, heldur fellur ábyrgðin
þar á þingið, hringl þess og stefnuleysi.
Það virðist líka sumum, að hér komi
fram frá stjórnarinnar hálfu einskonar
kúgunarviðleitni í garð sýslunefndarinnar
eða sýslunnar. Sfmastaurarnir komu til
Stokkseyrar, ef eg man rétt, fyrstu dag-
ana 1 ágúst 1 sumar. Þeir eru útvegaðir
og fluttfr hingað upp, mikill hluti þeirra
að minnsta kosti, áður en fjárlögin
eru afgreidd frá þinginu. Þó
má vel vera, að stjórnin hafi haft hér fé
til umráða, er heimilt var að verja í þetta.
Um þ a ð skal eg ekkert segja, en vil
vona, að svo hafi verið. En hitt er ljóst,
að símastaurarnir eru útvegaðir a n n a ð-
hvort fyrir aðalfund sýslunefndarinnar í
vor, og þar af leiðandi á ð u r en stjórnin
gat vitað um undirtektir hennar, eða þá
að þeir eru pantaðir e p t i r fundinn, og
það þrátt fyrir skýlausa neitun
sýslunefndarinnar um að leggja fé til að-
allínunnar austur. Eptir fjárlagafrumvarpi
stjórnarinnar og með tilliti til útvegunar á
símastaurunum, verður ekki annað séð, en
að það hafi átt að kúga sýsluna til þess að
leggja fram þessar margumgetnu 12,000
krónur til símans. Þessi viðleitni stjórn-
arinnar, sem hér virðist koma fram, að
þröngva rétti sýslunefndarinnar, er hættu-
leg fyrir fjármál og sjálfstæði sýslnanna í
innanhéraðsmálum, og sýslunefndirnar
þurfa að vera alvarlega á verði gagnvart
slíkri áleitni af hálfu stjórnarinnar. Það
er nóg gert að þvf, að rýra völd hérað-
anna og draga það inn f stjórnarráðs-
skrifstofurnar, þótt eigi sé farið lengra í
því efni. Einnig frá þessu sjónarmiði á
sýslunefnd Árnesinga heiður og þökk
skilið.
»Öfgar spilla«, segir »Lögrétta«, og er
það mælt til séra Ólafs 2. þm. Árnesinga.
Hann er fær um að svara fyrir sig, ef
honum þykir það þá ómaksins vert. Eptir
að blaðið er svo búið að leggja út af
öfgum séra Ólafs, farast því svo orð:
»Margt liggur nærri til athugunar, þegar
slíkar gerast undirtektirnar. Þetta fram-
lag er t. d. eigi nema örlítið brot
af verðlaunagjöfum inn í Árnessýslu úr
landsjóði 5—6 síðustu árin«. Hér á blað-
ið eða höfundur greinarinnar »sennilega«
við Ræktunarsjóðsverðlaunin og verðlaun
úr sjóði Kristjáns konungs 9. Ef til vill
er hér og átt við styrkinn úr landsjóði
til smjörbúanna. Og þessar 12,000 kr.
eiga að vera sörlítið brot« af þessu fé,
er runnið hefur inn til sýslubúa síðustu
5—6 árin. En hvað kallar blaðið »örlítið
brot?« Eptir vanalegri málvenju er það
örlítill hluti af heildinni, segjum t. d. z/7
eða T/8 hluti, og er hér þó eigi farið með
»öfgar«. Samkvæmt þessu hefði átt að
koma inn í sýsluna í verðlaunum þessi
ár 84,000—96,000 kr, En öllum má vera
það ljóst, að þetta nær ekki neinni átt,
og að hér fer blaðið með »öfgar«.
Valtýr Guðmundsson var að makleg-
leikum víttur fyrir fjármálaræðu sfna við
aðra umræðu fjárlaganna í efri deild sökum
þess, hve sannleikanum var misþyrmt þar.
Hér er sannleikanum misboðið, þótt
minna sé í húfi.
Það ætti að vera auðið að komast eptir,
hve mikið hefur runnið inn í sýsluna af
verðlaunafé þessi 5—6 sfðustu ár. Verðlaun
úr Ræktunarsjóðnum hafa numið 6 síð-
ustu árin 1902—1907 4,800 krónum, og
verðlaun úr sjóði Kristjáns konungs 9.
hafa orðið á sama tíma 560 krónur. Þetta
eru þá í raun og veru einu verðlaunin,
er runnið hafa til Árnesinga þessi ár, þvf
styrkurinn til smjörbúanna getur ekki tal-
izt að vera verðlaun. En þótt honum
væri bætt við, þá mundi sú upphæð ekki
komast í námunda við þær tölur, er áður
voru nefndar. Annars virðist mér, að
með þessum mumælum sé verið að telja
verðlaunaféð eptir Ámesingum og kunn-
um við því illa, og er þetta því óviðfeldnara,
sem það er vitanlegt, að framkvæmdir
bæði í jarðabótum og öðru, hafa verið meiri
í Árnessýslu síðustu árin en jafnvel í nokkru
öðru héraði landsins. — Liggur margt
nærri til athugunar, »þegar slíkar gerast
undirtektirnar«, og færi illa á því, ef
þesskonar hugsunarháttur réði undirtekt-
um og atkvæðum löggjafanna á þingi. —
En það er ekki allt búið enn. »0g ein-
mitt á þessu þingi«, segir blaðið, »voru
Árnesingum gefnar upp skuldir, eflaust
mun meiri en framlaginu nam«. Eigi
skal borið á móti því, að skuldirnar kunni
að hafa numið einhverju meira en tillag-
inu, eg man það ekki glöggt, en hér er
á fleira að líta. — Hér skal eigi rætt um
það, hve ósanngjarnt það er í alla staði,
að leggja á sýsluna viðhald á brautinni
austur yfir sýsluna, en að eins athuga
þetta reikningslega.
Samkvæmt »yfirliti« Jóns Þorlákssonar
verkfræðings yfir ástand flutningabrauta
og þjóðvega 1906 og tillögu um vega-
gerðir á þeim, er fylgdi frv. til laga um
vegi, er lagt var fyrir síðasta þing, og nú
er orðið að lögum, eru lagðar flutninga-
brautir f Árnessýslu 44kílóm. Viðhaldið
á þeim, sem eptir vegalögunum kemur til
að hvíla á sýslunni, er eptir áætlun verk-
fræðingsins 75 kr. á hvern kílóm., eða
alls á þessa 44 kflóm. 3,300 kr. Til sam-
anburðar þessu má geta þess, að sýslu-
vegasjóðsgjald sýslunnar fyrir þetta ár
var áætlað 2,677 kr. — Afborguuin og
vextir af landsjóðslánunum og öðrum lán-
um til vega og brúa námu þetta ár 2.326
krónum. Jafnvel þótt landsjóðsskuldirnar
og aðrar skuldir, er teknar höfðu verið,
verði létt á sýslunni samkvæmt vegalög-
unum, þá er þess að gæta, að í þess stað
fær sýslan viðhaldið á flutningabrautun-
um, og eru þau skipti engin vildarkjör.