Þjóðólfur - 13.12.1907, Page 2

118
ÞJOÐÓLFUR
við Dani, heldur en vikið var á í Dan-
merkurför þingmanna, vitanlega afarlaus-
lega og algerlega umboðslaust af hálfu
þjóðarinnar. En sú tilraun misheppnað-
ist algerlega, eða varð alveg máttlaus í
reyndinni, eins og eðlilegt var.
Það væri annars allfróðlegt að rifja upp
ýmislegt fleira, er gert var til að sporna
gegn áhrifum ávarpsins meðal þjóðar-
innar, því að það var sumt nógu skringi-
legt, en það mun flestum svo í fersku
minni, að þess gerist naumast þörf. Hið
almenna fylgi, er ávarpið’ fékk þegar í
fyrstu meðal landsmanna, sýndi ljósast, að
það hafði komið á réttum tíma, enda
markar það að vissu leyti tfmamót í hinni
pólitisku sögu vorri, að því leyti, sem
það var tilraun til að draga úr flokka-
ofstækinu og sameina flokkana um eitt-
hvert sameiginlegt allsherjar áhugamál.
Og til þess gat ekki annað mál verið
betur fallið, en sjálfstæðismálið. Það
virðist og svo, sem allir ættu að geta
haldið þann hópinn, þá er um sjálfstæðis-
kröfur þjóðarinnar er að ræða út á við
gagnvart erlendu drottinvaldi. Geti menn
ekki fylkt sér saman um það án tillits til
allra flokkaskiptinga, einstakra manna, eða
einstakra valdhafa, þá geta menn sannar-
lega ekki komið sér saman um neitt. Sé
allt samkomulag ómögulegt á þ e i m
grundvelli, þá verður pólitík vor, ef póli-
tík skyldi kalla, ekkert annað en lubba-
leg, smásrayglisleg og naglaleg togstreita
um völd og vegtyllur, þar sem togast er
á um einstaka menn, aðrir streitast við af
fremsta megni að halda einhverjum N. N.
í veg og völdum, en hinir aptur á móti
að koma einhverjum öðrum N. N. til vald-
anna. Og svo snýst allt um þetta eina, og
menn missa algerlega sjónar á öllu öðru,
lýsa alla í bann, sem ekki fylgja þessari valda-
togstreitu í blindni gegnum þykktog þunnt.
Sjóndeildarhringur margra stjórnmála-
manna vorra er svo þröngur, og pólitiska
þekkingin svo fádæma einhliða, að þeir
verða ekkert annað en pólitiskir skuggar
og eptirhermur einstakra manna, einkum
valdhaia, og verður lífsins ómögulegt, að
hafa nokkra sjálfstæða, sjálfskapaða skoð-
un. Þar stjórnast allt af öðrum, bók-
staflega í blindni. Slík persónupólitík eða
persónudýrkun, ef svo mætti kalla, er og
hefur lengi verið þrándur í götu fyrir
öllum æðri hugsjónum hér hjá oss, og
öllu sönnu pólitisku lífi, eins og eðlilegt
er, því að slík pólitík er eptir eðli sínu
öldungis hugsjónasnauð, jafn skammsýn
og einhliða sem hún er. Vitanlega bólar
á þessari pólitisku stefnu víðar en hér,
en hún virðist vera magnaðri hér en vlð-
ast hvar annarstaðar.
Vér gátum þess áður, að blaðamanna-
ávarpið hefði reynt að beina pólitíkvorri
inn á nýja braut, með því að sameina
andstæða flokka um eitt sameiginlegt
áhngamál, sjálfstæðismálið, og það hefur
tekizt furðsnlega vel, þótt allmikils sé enn
á vant um það. En svo mikið hefur þó
unnizt, að nú þorir að minnsta kosti eng-
inn að kveða upp úr með það, að oss sé
hentast og hollast, að vera sem mest
innlimaðir Danmörku, og að það sé óvit
að kveða upp úr með hinar fyllstu sjálf-
stæðiskröfur vorar í hinni væntanlegu
sambandsnefnd. Slíkar raddir eru að
minnsta kosti hér um bil þagnaðar.
Kröfur þjóðarinnar í vor á þingmálafund-
um og Þingvallafundi var svo háttað, að
nefndarmennirnir íslenzku munu ekki
treystast tilað skella skolleyrunum við þeim,
sér að vansalausu. Það er mikils vert
um aðhald það, er nefndinn hefur fengið
hjá þjóðinni, aðhald, sem hlýtur að gera
hana skeleggari í kröfunum við Dani, en
ella hefði verið, ef þagað hefði verið um
allt og engin veruleg hreyfing komist á
pólitíkina næstl. vetur, f sambandi við
fánamálið eða blaðaávarpið, því að þau
tvö mál ýttu mest við þjóðinni.
En þótt nefndin hafi fengið gott að-
hald hjá þjóðinni, þá er engin ástæða til,
að látið sé nú liggja í þagnargildi, hvað
það er, sem vér óskum. Það sakar ekki
þótt nefndin sé dálítið brýnd nú, þangað
til hún kemur saman. Vér stöndum nú
á þýðingarmiklum tímamótum, þýðingar-
rneiri, en líklega nokkru sinni áður í sögu
vorri. Og skiptir nú miklu, að vel og
viturlega sé ráðið, og engin þau bönd
bundin, er tjóðri oss fastar við Dani en
áður, engum réttindum afsalað, heldur
réttur vor sóttur ósleitilega í hendur Dana
af hálfu fulltrúa þeirra, er vér höfum trú-
að fyrir að undirbúa þetta mál. Starfið
er að vísu vandasamt, en veglegt, ef vel
er rekið, þakklátt verkefni öllum sann-
frjálslyndum einbeittum mönnum. en við-
sjált og varasamt mjög öllum apturhalds-
seggjum og Danadýrkendum. Öll þjóðin
væntir þess, að undirstaðan, sem nefndin
leggur í samningunum, verði traust Og
ábyggileg, svo traust og sterk, að þjóð-
félag vort geti á henni reist stöðugan og
glæsilegan minnisvarða frelsis og fullkom-
ins sjálfstæðis á ókominni tíð, minnis-
varða, er standi »úbrotgjarn« um aldur
og æfi til merkis um heillaríkt undirbún-
ingsstarf íslenzku sambandslaganefndar-
innar 1908. Þá væri sannarlega betur
farið en heima setið. Þá gætum vér hald-
ið hátíðlega hundrað ára minningu hunda-
dagakongsins á þinginu 1909, með því
að grundvalla þá sjálfstæði landsins á dálltið
annan og ábyggilegri hátt, en Jörundur »kon-
ungur« gerði ,1809. 1909 þyrftum vér að
þvo af oss vansæmdina frá 1809.
Jarðarför
Árna Thorsteinsson’s f. landfógeta fór
fram í gær með miklu fjölmenni. Séra
Þórhallur Bjarnarson hélt húskveðju á heim-
ili hins látna, en áður en líkið var hafið
út, söng Sigfús Einarsson eptirfarandi ljóð
(ort af Þorst Gíslasyni):
Þú aldraði höfðingi, unnt er hvíldar þér
við eilífa friðinn!
En tómlegt og dapurt nú hús þitt eptir er,
þá út fer þú liðinn!
Það líður um herbergin ómur hérna inni, —
sú andvarpan berst eptir kistunni þinni:
Hér verður svo autt og tómt!
Svo autt og tómt!
Nú grætur það heimili’, er gladdist fyr með þér
og gæfu þú veittir.
En konan og börnin af hjarta þakka þér,
hve þú við þau breyttir.
Þau geyma og elska svo margt frá þér í minni
og mæla nú hljótt yfir kistunni þinni:
Haf einlæga þökk! Haf þökk!
Haf hjartans þökk!
Svo kveður og blessar f hinnsta sinni hann
sitt heimilið kæra.
Og land kveður höfðingi’, er langa stund
því vann
og lofl skal mæra.
Hann vann sér í embætti virðing manna
og hylli
með vitsmunum, drengskap og ráðdeild
og snilli.
Hvíl höfðingi’ í ró! í ró!
í himna ró!
I kirkjunni hélt dómkirkjupresturinn lík-
ræðu, én forsetar á síðasta alþingi (E. Br.,
J. Havst., M. Steph.) auk fyrverandi for-
seta (Kl. J., Þórh. Bj.) báru kistuna út úr
kirkjunni.
Mannalát.
Seint í f. m. andaðist E11 n H e 1 g a-
d ó 11 i r kona Skúla Þorvarðarsonar fyrr-
um alþm. í Austurey í Laugardal. Þau
hjún áttu saman 11 börn og lifa að eins
3 þeirra, þar á meðal Skúli bóndi og tré-
smiður í Austurey. Elín heit. var »mesta
dugnaðar- og sæmdarkona, elskuð og virt
af öllum, sem hana þekktu«.
Drukknun.
Um mánaðamótin okt.—nóv. drukknaði
maður úr Steingrímsfirði, Lýður Björns-
s o n að nafni, og ætla menn, að hann
hafi farizt 1 Staðará, þvf að hesturinn
faunst morguninn eptir í hólma í ánni.
Maður þessi var á heimleið frá Óspaks-
eyri f Bitru, hafði farið þangað að til-
kynna sýslumanni lát séra Hans Jóns-
sonar á Stað, eptir því sem »Vestri« segir.
Sklpstrand.
Gufubátinn »Tóta« frá ísafirði (eign
Péturs M. Bjarnason) rak á land um miðj-
an f. m. fram undan Dvergasteini í Álpta-
firði vestra, þar sem átti að setja hann
upp í vetur. Báturinn kvað hafa verið
óvátryggður, en mest líkindi fyrir, að hann
verði alveg ónýtur, segir »Vestri«.
»Sterling«
fór héðan til útlanda í gær. Með hon-
um fóru kaupmennirnir Björn Kristjánsson
og Th. Thorsteinsson og einhverjir fleiri
farþegar.
HeiQurssamsæti
var haldið D. Östlund ritstj. »Frækorna«
og frú hans 27. f. m. í minningu þess, að
þá voru 10 ár liðin frá því að hann sett-
ist að hér á landi. Samsætið héldu hon-
um safnaðarmenn hans (sjöunda dags ad-
ventistar o. fl.), og færðu honum þá að
gjöf ýmsa góða muni (vandaðan skrif-
borðsstól, staf úr dýrindisviði o. fl.). Hr.
Östlund er ekki aðeins þokkasæll og í
miklum metum hjá safnaðarmönnum sín-
um, heldur og hjá öllum þeim, er við
nann skipta. Hann talar og ritar íslenzku
miklu betur en útlendingar gera jafnað-
arlegast.
€rlení símskeyti
til Pjóðólfs frá lt. B.
Kaupm.höfn 10. des. kl. 7s/« e. h.
Konungaskiptin i Svíþjóð.
Utför Óskars konungs verður einhvern
tíma næstu 14 daga fyrir jól. Gústav
konungsefni tók við ríki og nefnist
Gústav 5.
Nóbelsverðlaunin.
Þeim var úthlutað í dag kl.4 á privat-
fundi í hátíðasal vísindafélagsins í Stokk-
hólmi. — Verðlaunin í eðlisfræði fékk
A. Michelson prófessor í Chicago, í
efnafræði Edvard Buchner prófessor
í Berlín, í læknisfræði Ch. Laveran
prófessor í París og lbókmenntum
Rudyard Kipling.
Friðarverðl aununum úthlutað í
dag í Kristjaníu: Ernesto Moneta, ítölsk-
um manni, og Louis Renault, frakknesk-
um manni, til jafnra skipta.
12. des. kl. 5,30 e. h.
Utför Óskars konungs.
Konungshjónin (dönsku) fara 17. des.
til að vera við útför Óskars konungs í
Stokkhólmi, er fer fram 19. des.
Manndráp.
Frá Sofíu (höfuðstað Búlgaríu) ersímað,
að foringjar byltingamanna þar, Sarafow
og Garwanow, hafi verið drepnir með
skammbyssuskotum af Makedoníumönnum.
íslandsjör konungs.
Kostnaður við konungsförina varð
kr. 115,587 og við ríkisþingsmannaförina
kr. 133,652, sem leitað er aukafjárveit-
ingar fyrir.
Utan úp lieimi.
Frakkneskur undirforingi, Ullmo að
nafni, hefur orðið uppvís að því að hafa ætlað
að selja erlendum ríkjum launungarmál
úr frakkneska sjóliðinu, og menn enn
jafnvel hræddir um, að hann hafi gert
það að einhverju leyti. Hann er Gyð-
ingur, eins og Dreyfus, en gerspilltur af
ópíums-reykingum, er hann lærði austur í
Asíu, eyddi öllu fé sínu í spilum og
allskonar óreglu, og stal að síðustu í fjar-
veru yfirmanns síns, leynilegum skjölum,
er hann tók ljósmyndir af, skrifaði því
næst sjóliðsráðaneytinu nafnlaust bréf og
heimtaði 150,000 franka til þess að af-
henda ekki þessi þýðingarmiklu leyndar-
mál öðrum ríkjum. Eptir allmiklar mála-
lengingar létzt ráðaneytið ætla að ganga
að kaupunum, og skyldi bréfritarinn af-
henda sendimanni skjölin í dalverpi ná-
lægt Toulon. Ullmo kom þangað 1 bif-
reið með grímu fyrir andlitinu og gekk
með skammbyssu í hendinni móti sendi-
manninum, er bað hann um að skjóta
ekki, því að hann væri sá, er ætti að
tala við hann og veifaði til merkis bréfi
í hendinni. Ullmo gekk þá hiklaust nær,
en er hann var kominn í höggfæri, fékk
hann svo mikið hnefahögg millum augn-
anna, að hann datt niður. En lögreglu-
þjónar þustu óðar að, og handtóku Ull-
mo og sviptu af honum grímunni. Voru
þeir sendir frá ráðaneytinu, en sendimað-
urinn var nafnkunnur hnefleikamaður, er
ráðaneytið hafði leigt til að slá piltinn.
Ullmo bíður nú dóms. Segja sfðustu
fregnir, að sönnun sé fengin fyrir því, að
hann hafi selt afarþýðingarmikil skjöl
um æfingar sjóliðsins og alla hernaðar-
aðferð þess, ef til ófriðar kæmi, ásamt
skýrslu um, hvar neðansjávar-varnarvirkj-
um (sprengigöngum o. fl.) sé fyrir komið,
og þess vegna hafi sjómálaráðaneytið lát-
ið gersamlega breyta öllum þessum skjöl-
um. En slíkar breytingar hafa mjögmik-
inn kostnað í för með sér og taka mjög
langan tíma.
íslenzkar sagnir.
Frá Eiríki Styrbjarnarsyni.
(Eptir handr. Gunnars Gíslasonar).
„Tarna er þrælslegur maður, Sig-
valdi minn“. Broch heyrir þetta og skil-
ur; rýkur að borðinu og réttir Eiríki efl-
lngs löðrung. Eiríkur lét sér ekki bilt
við verða, gefur honum annan, áður hinn
vék sér frá, og þar með ætlaði hann inn
fyrir borðið, að berja hann rneira, en aðrir
öptruðu honum. „Lofið þér mér að svala
mér betur“, sagði hann, „eg er hræddur
um að hann eigi hjá mér, eg held mitt
högg hafi verið minna". En þeir fóru
með hann úr búðinni. Litlu síðar kom
Broch út, og hafði bundið járn á hægra
fót sér. Bauð hann Eiríki að slást (berj-
ast) við sig með höndum og fóturn. Ei-
ríkur vildi þegar fara í það, en vinir hans
báðu hann að vera kyrran, því að þeir
vissu, að hann var óvanur þeim leik. En
hann bað þá því betur, enda skapraunaði
Broch honum. Var Eiríki þá sleppt.
Broch hljóp í loptið og ætlaði að slá Ei-
rík, en Eiríkur greip í fót hans og slengd-
ist hann þá flatur og Eiríkur á hann ofan.
Lét Eiríkur kné fylgja kviði og barði hann
duglega og mælti: „Er þetta hann mikli
Broch, sem mörgum hefur sýnt þræl-
mennsku og ójafnað. Nú er bezt, að hann
kenni á klækjum sínum“. Þegar Eiríkur
var búinn að dusta Broch eptir vild sinni,
sleppti hann honum, og lét hann ekki sjá
sig meðan Eiríkur dvaldi í kaupstaðnum.
Er mælt að Broch hafi síðar verið við-
feldnari við verzlunarfólk. — Þórður prest-
ur Högnason var sóknarprestur að Kirkju-
bæ, þegar Eiríkur var bóndi á Ketils-
stöðum, og var hann prestur Eiríks. Þá
fór Finnur biskup skoðunarferð um Aust-
fjörðu. Var þá boðaður biskupsfundur að
Kirkjubæ, sem annarstaðar. Komu þang-
að ríkir og fátækir. Eiríkur kom meðal
annara. Biskup spurði fyrst prest, hvernig
honum líkaði við sóknarfólk sitt. Klerkur