Þjóðólfur - 07.02.1908, Blaðsíða 2

22
ÞJ OÐ OLFUR
j'íýjustu ertenð tiðinði
eptir enskum blöðum, er ná til 24. f. m.,
eru þau hin helztu, að Japanar hafa slak-
að til fyrir Bandamönnum í útflutnings-
málinu, og þykir nú afstýrt um sinn allri
ófriðarhættu þeirra á milli. Hayashi greifi,
utanríkisráðherra Japana, lýsti því yfir í
Tokio 21. f. m., að japanska stjórnin
hefði ákveðið að koma í veg fyrir út-
flutning Japana til Bandaríkjanna, bæði
beint frá japan og einnig óbeinlínis yfir
Hawaij og Mexico. Samskonar samningur
hefur verið gerður milli Japan og Kanada,
og innflutningur Japana til Kyrrahafsstrand-
arinnar í Vesturheimi munþvíhætta. Þykir
Roosevelt forseti hafa vaxið mjög af þesstun
máialokum, en talið er víst, að Japanar
hafi ekki með fúsum vilja fallizt á kröf-
ur Bandamanna, enda ætla menn, að út-
flutningahapt þetta muni mælast illa fyrir
í Japan. En það er enginn vafi á því
talinn, að hefði þessi ágreiningur ekki
verið friðsamlega til lykta leiddur, þá
hefði Bandamönnum og Japönum lent
saman í ófriði. Hér var þvi mikið í húfi
fyrir Japan, sem vitanlega hefur ekki enn
náð sér aptur eptir rússneska stríðið.
Það var í októbermánuði 1906, er á-
greiningur þessi hófst fyrir alvöru, því að
þá var það, áð yfirstjórn skólanna í San
Francisco bannaði japönskum börnum (þ.
e. börnum japanskra innflytjenda) að
sækja skóla Ameríkumanna. Andróður-
inn og æsingarnar gegn innflutningi Jap-
ana héldu því næst áfram 1 Kaliforníu og
í júnímánuði f. á., var japönsk sölubúð í
San Francisco mölvuð og rænd. I sept-
ember barst hreyfing þessi til Kanada og
uppþot allmikið gegn Japönum varð í
Vancouver og þeir allmjög hraktir. Ann-
að upphlatip gegnjjapönum varð í San
Francisco í október, og hefur verið get-
ið nánar um skærur þessar hér í blaðinu.
Rétt á eptir fór Taft hermálaráðherra
Bandamanna sem fulltrúi Bandarfkjanna
og Lemieuxe atvinnumálaráðherra Kan-
ada, sem fulltrúi þess lands, beinleiðis
til Tokio, til þess að fá japönsku stjórn-
ina til að banna allan innflutning jap-
anskra þegna til Bandaríkjanna og Kan-
ada. En japanska stjórnin fór undan í
flæmingi og gaf engin ákveðin svör, svo
að það leit út fyrir, að sendiför þessi
hefði engan árangur haft. Þá var það,
sem Roosevelt forseti sendi ióvígskip úr
ameríska flotanum áleiðis vestur í Kyrra-
haf »til æfinga«, sem kallað var. I.ögðu
þau af stað 16. desember. Amerísku
blöðin fóru ekki leynt með það, að þessi
flotasending væri til þess að ögra Japön-
um, enda voru skipin að öllu ieyti sem
til ófriðar búin. Vakti þetta allmiklar á-
hyggjur meðal sumra Norðurálfuþjóða,
einkum hjá Frökkum, er nýlega höfðu
gert samning við Japan. Og brezka
stjómin beitti öllum áhrifum sínutn til að
fá deilu þessa friðsamlega til lykta leidda,
eins og nú hefur raun á orðið. Japanar 1
bafa ekki þótzt nógu vel búnir undir
ófrið við Bandamenn og slakað því til,
en hætt við, að þeir gleymi því ekki,
bvernig Bandamenn hafa skákað þeim í
þessu, og því óvíst, hversU friðurinn verð-
ur til Iengdar tryggur millum þessara
stórvelda. En fyrst um sinn er ófriðar-
efninu nú úr vegi rutt. Ameríski flotinn
heldur samt áfram ferð sinni vestur, því
að hann getur ekki snúið við nema
gert sé opinskátt, hver verið hafi hinn
sanni tilgangur fararinnar.
Voðaslys
varð 14. f. m. í leikhúsi í Boyertown
í Pennsylvaníu. Það kviknaði í því með-
an á leiknum stúð, og lórust þar 167
manns, mestalt konur og börn, er bæði
brunnu og mörðust til bana, en jafn-
margir mtnn meiddust hættulega. Síðan
manntjónið mikla varð í Irequois-leikhús-
inu í Chicago 30. des. 1903, þar sem
400 manns misstu lífið, hefur ekki jafn-
mikið slys sem þetta komið fyrir í leik-
húsi í Ameríku, En þetta er þó að því
leyti átakanlegra, að Boyertown er að-
eins dálítið þorp með aðeins 2,500 íbú-
um, svo að meir en '/io hluti þeirra hef-
ur annaðhvort dáið eða meiðst hættulega.
Það kvað því ekki vera eitt einasta heim-
ili í þorpinu, sem ekki eigi einhverjum
ættingja á bak að sjá við þetta stórslys.
Slökkviáhöldin í húsisu voru í ólagi, og
útgöngudyr fáar. Lágu mannabúkarnir í
aðalstiganum í 4 feta háum valköstum.
Nokkrir menn, er sluppu lifandi út úr
eldinum, duttu niður dauðir, erþeirkomu
út undir bert lopt. Sumir hlupu út um
gluggana niður á götuna, og meiddust
þeir fiestir stórum, en sumir rotuðust. Af
500 manns, er voru í leikhúsinu, komust
200 út, lítt eða ekki meiddir.
Nýr faraldur.
Ný „líflæknisvitja n“.
Það er kunnugra en frá þurfi að segja,
að læknisfræðin hefur tekið gífurlegum fram-
förum á síðustu tímum; hver sjúkdómurinn
á fætur öðrum hefur runnið af hólmi, en
jafnharðan hervæðast læknarnir aptur, til
þess að yfirbuga hinn næsta. Með þessari
ötulu framgöngu hefur læknum tekizt að
halda velli, og er nú svo langt komið, að
þeir hafa alla siúkdóma mannlegs líkama á
valdi sínu, og ekki eru læknar hér á landi
eptirbátar bræðra sinna, því nú er skarlats-
sóttin af landi rekin, mislingarnir eru að
flýja og bólan dirfðist eigi að koma í land.
En læknar eru ekki makráðir menn.
Víðar eru sjúkdómar en í mannlegum lík-
ama, og skylda iæknanna er að berjast gegn
öllum kvillum. hverju nafni sem þeir nefn-
ast. Þetta hefuj" landlækni vorum verið
ljóst. Hann liefur séð, að málið okkar, ís-
lenzkan, er að sýkjast; útlend orð og út-
lend setningaskipun er að læðast hér inn og
festa rætur. Vitanlega stingur þessi mál-
kvilli sér enn sem komið er, að eins niður
á stöku stað, en ekki mun líða á löngu,
áður en hann verður skæðasti faraldur. —
Það er því bezt að byrgja brunninn í tæka
tíð. A Jónasardaginn afréð líka landlæknir
að hefjast handa; hátíð er til heilla bezt.
Jónasar líkneskið hafði líka verið afhjúpað
þann dag á túni hans, og andijónasar, sem
býr nú að húsabaki í Þingholtsstræti, var
því vís að veita fulltingi sitt; hann er ávalt
góður merkisberi. í Jónasarveizlunni sagði
landlæknirinn kvilla þessum stríð á hendur.
En með eínvalaliði sfnu, læknunum, þorði
hann ekki að fara á móti skolla; hann
þurfti að fá hjálp annarsstaðar frá. — Nú
voru góð ráð dýr. — Brátt hugkvæmdist
honum samt að snúa sér til Stúdentafélags-
ins, því þar eru herskáar hetjur og vænlegar
til framkvæmda. Hefur hann nú lýst fyrir
þeim, hvernig haga skuli bardaganum. Fé-
lagið skal kjósa 12 kjörmenn, skulu þeir
síðan kjósa 12 ódauðlega málvarnarmenn,
síðan skulu þessir 12 velja 6 nýja ódauð-
lega f fylgd með sér. — Og er þá sú ódauð-
lega málvarnarfylking mynduð. Síðan skal
reisa risavaxinn gapastokk, og í hann skal
setja alla þá, sem sletta útlendum orðum í
ræðu eða riti, nota útlendar bækur við kennslu
o. s. frv. Mála fá hinir ódauðlegu hermenn
ekki fyrir starfa sinn, en ódauðlega lofar
landlæknir að gera þá, og skulu þeir nefn-
ast „hin ódauðlega slettu-böðlasveit".
Þannig er áætlunin.
Nú er eptir að vita hverjir og hve margir
vilja sverjast undir merkin, en allur lands-
lýður mun óska þessum hetjum árs og
friðar.
Kyndilmessu 1908.
D o k t o r.
Hjúkrunarfél. Reykjavikur
hélt fimmta ársfund sinn í Iðnaðar-
mannahúsinu 30. f. m. Formaður, séra
Jón Helgason, skýrði frá hag félagsins og
starfsemi þess á liðnu ári, og lagði fram
endurskoðaðan reikning. Tekjur félagsins
á árinu höfðu orðið 2346 kr. 8 a., að
meðtöldum 393 kr., sem félagið átti í
sjóði í fyrra. Af þessari upphæð voru |
630 kr. tillög félagsmanna, 760 kr. greiðsla j
fyrir veitta hjúkrun, 155 kr. gjafirfráein- j
stökum mönnum (50 kr. frá frú ÖnnuThor-
oddsen, 50 kr. frá ungfrú Önnu Niel-
sen, 25 kr. frá M. Lund lyfsala, 20
kr. frá frú Christjane Krabbe, 10 kr. frá
Eyjólfi Þorkelssyni úrsmið). — Útgjöldin
urðu á árinu] alls 1812 kr. 62 a., þar áf
laun] til starfskvennaj félagsins 1780 kr.,
svo að félagið atti við árslok í sjóði 533
kr. 46 a, auk 200 kr., sem talið var að
næðist inn að einhverju leyti. — Félaga-
tala er nú rúm 160. — Hjúkrunarkonur
félagsins hafa næstl. ár verið þrjár: Guð-
ný Guðmundsdóttir, Kristín Hallgríms-
dóttir og Anna Nielsen með 500 kr. árs-
launuro hver, ennfremur ein vökukona
Guðríður Jónsdóttir, er haft hefur 250 kr.
árslaun, en fundurinn samþykkti að heim-
ila stjórninni að færa laun hennar upp í
360 kr. með hliðsjón á góðum fjárhag fé-
lagsins. Starfskonur félagsins höfðu haft
mjög mikið að gera allt árið, því að
kvillasamt hafði verið hér í bænum mest-
an hluta ársins (fyrst taugaveiki, og síðar 1
mislingar). Alls höfðu hjúkrunarkonurnar
stundað 129 sjúklinga á samtals 62 heim-
ilum í 750 daga og 13 nætur, en vöku-
konan vakað yfir 25 sjúklingum á 24
heimilum, samtals 182 nætur, eða sama
sem aðra hvora nótt allt árið.
Stjórn félagsins, séra Jón Helgason,
Hannes Thorsteinsson cand. jur. og Sig-
hvatur Bjarnason bankastj., endurkosin
og þakkað fyrir góða frammistöðu, hvort-
tveggja með lófaklappi, á sama hátt end-
urkosnir endurskoðunarmenn: Brynjólfur
H. Bjarnason kaupm. og Halldór Jónsson
bankagjaldkeri.
Að síðustu flutti Guðm. Hannesson hér-
aðslæknir einkarfróðlegt erindi um
sjúkrahjúkrun og meðalanotk-
u n, og var gerður að því hinn bezti
rómur.
Samsöngur
var haldinn hér í Bárubúð 2. og3. þ. m.
og var mjög vel sóttur bæði kveldin. Þar
söng hinn alkunni söngmaður Þórður
Pálsson héraðslæknir í Borgarnesi nokkra
einsöngva, og kannast bæjarbúar við söng
hans að fornu fari. Hefur hann haldið
rödd sinni furðu vel og þótti söngur hans
hinn bezti, einkum síðara kveldið, enda
var samsöngurinn í heild sinni mun betri
þá, að sögn þeirra, er á hann hlýddu
bæði kveldin. Fyrra kveldið urðu dá-
litlar misfellur á honum. Auk Þórðar
læknis sungu þær frk. Elín Matthíasdóttir
og ekkjufrú Elizabet Þorkelsson, og þótti
frk. Elfn einkum syngja mjög laglega að
vanda. Það sem þær sungu saman (»du-
etten«) tókst að sfnu leyti miður.
„Mjölnir11,
kom loks að kvöldi 4. þ. m. Hafði
verið fnlla 11 sólarhringa á leið hingað
frá Leith, enda hreppt andviðri allmikil og
kuggurinn ekki skriðmikill.
„Laura“
kom af Vestfjörðum snemma í fyrra
dag. Meðal farþega með henni var
Guðm. Eggerz, settur sýslum. í Stykkis-
hólmi.
Uin ísland og Ameríku
hélt nýkominn Vestur-íslendingur dá-
lítinn kapftula í Bárubúð í fyrra kveld.
Maður þessi — Páll Bergsson frá Rauða-
læk í Hörgárdal,—er dótturson Páls prests
á Bægisá Arnasonar biskups Þórarins-
sonar, og hefur verið rúm 20 ár í Amer-
íku (í Winnipeg og Duluth). Verulega
nýtt var ekki á lestri hans að græða,
en vanaleg agentaprédikun var það ekki,
enda er maður þessi eflaust ekki leigður
stjórnarsendill,
Uii» Stað í Htcingi'íinsliröi
sækir séra Böðvar Eyjólfsson aðstoðar-
prestur í Arnesi. Aðrir ekki.
Prófastnr skipaðui'
í Vestur-Skaptafellssýslu séra Magnús
Björnsson á Prestbakka í stað séra Bjarna
prófasts Einarssonar á Mýrum, er beiðst
hefur lausnar frá prófastsembættinu.
XJ111 lauan llrá prestskap
sækir séra Janus prófastur Jónsson* í
Holti í Önundarfirði vegna heilsulasleika.
lBiiilt>eettii!ii»i'óí 1 læknisfræði
við háskólann tók 13. f. m. Skúli
Bogason með 1. einkunn og 14. s. m.
Páll Egilsson, einnig með 1. eink.
Laust prestakall. Reykholt í
Borgarfjarðarprófastsdæmi (Reyk-
holts- og Stóraáss sóknir). Metið nú kr.
1783,47. A prestakallinu hvílir jarðabótalán
samkv. lhbr. 14. júlí 1902, upprunalega 1200
kr., sem afborgast á 20 árum.
Veitist frá næstu fardögum, með launa-
kjörum eptir nýju lögunum um Iaun presta
frá 16. r,óvbr. 1907.
Sá sem fær veitingu, er skyldur til að taka
við Gilsbakka prestakalli til þjónustu, þegar
það losnar.
Auglýst 23. janúar 1908.
Umsóknarfrestur til 10. marz.
Fypirspurn.
Væri það ekki sanngjarnt, að bæjarbúum
sé gert kunnugt, á hvaða stöðum hægast
væri að komast upp úr læknum hérna, ef
einhverjum vill það óhapp til að ganga í
hann, fyrst engin hindrun er lögð fyrir menn
að lenda í hann? Síðan lækurinn var gerður
að skolpræsi, er miður þægilegt að svamla
fram og aptur til að Ieita uppgöngu. Þegar
nýja bæjarstjórnin gekk af fundi á þriðju-
dagskveldið gengu 2 fulltrúarnir samhliða
með læknum, og voru að tala saman í sak-
leysi, þar til annar vissi ekki af sér fyr en
hann stakkst í lækinn og saup hveljur; læk-
urinn var barmafullur, svo að óvíst er, að'
hann hefði komizt þar upp, ef frúin hefðii
ekki verið. Það var „grín fyrir 4“, að sjá,
þarna gamlan og þvældan bæjarfulltrúa marg-
endurkosinn í veganefnd bæjarins kútveltast
í stærsta skolpræsinu. Það er vonandi, að>
hann ásamt frúnni, sem líka er í veganefnd-
inni, muni eptir læknum, því það er sann-
arlega mál til komið að athuga fráganginni
á honum. X.
Yirðulegur templar
lætur þess getið í málgagni sínu 4. tbl. þ. á
að eg með H-listanum hafi verið þess vald-
andi, að kaupm. Ben. S. Þórarinsson ekki
náði kosningu í bæjarstjórnina, og færir
templar mér hnuplað þakklæti allmargra
kjósenda fyrir afskipti mín af kosningunni.
Templar ber mér söguna fremur vel, og er
það furða, þar sem „vínsali1' á í hlut, þvf
ekki hefur sú stétt manna átt upp á háboröið
hjá hinum óblótgjörnu bræðrum, templur-
unum, þótt nokkrar (heiðarlegar) undan-
tekningar muni rnega finna hjá hinum breysk-
ari hluta bræðranna, sem báðum reyna að'
þjóna, „Templar" og „Bakkusi".
Verst þykir mér þó að heyra, hve hinum
virðulega góðtemplar hefur illa tekizl meði
þakkarávarpið og frásögnina um vin sinn,
„brennivínssalann", því það fer hvorttveggja