Þjóðólfur - 03.04.1908, Page 2

56
ÞJÓÐOLFUR.
Er þá lokið að skýra hér stuttlega frá
þeim kafla bókarinnar (bls. i—159) er dr.
Jón Þorkelsson hefur safnað til og samið,
og þó fátt eitt tekið af fróðleik þeim,
sem þar er saman kominn. A hinn marg-
vísi höf. þökk og aufúsu allra góðra
drengja íslenzkra fyrir gott verk og gagn-
samlegt, er hann þar hefur unnið.
Yandræðamál í Húnaþingi.
Þegar eg las kveinstafi Rangæinga í
blöðunum um misrétti það, sem þeir
þykjast hafa orðið og verða fyrir, af hálfu
þings og stjórnar, kom mér til hugar, að
leggja orð í belg, og sýna það bæði
Rangæingum og öðrum, að fleiri eiga
um sárt að binda, en þeir, og dettur þó
hvorki mér né öðrum 1 hug, að vanþakka
forsjóninni, stjórninni eða þinginu, það
sem þau hafa vel gert til Húnvetninga,
eða okkar Norðlinga yfir höfuð, enda
hefur það nú verið töluvert margt, sumt
þarft, en sumt miður heillavænlegt, þótt
gert hafi verið af góðum hug. — Og því
er svo varið um sumt, sem hér vill verða
brestur á, að það stafar af fyrirhuguðum
framförum og framkvæmdum. Einkum
á þetta við brúamál; það var farið vel af
stað, þegar byrjað var á því, að brúa
verstu vatnsföll, og hefði vel mátt verða
gott framhald á þeim framkvæmdum, en
þá komu lögin um akbrautirnar, og síðan
hefur heldur en ekki dofnað yfir brúa-
gerðum. Brýrnar eru látnar bíða eptir
akbrautunum. Þannig hafa þessi akbrauta-
lög hér í sýslu og víðar, orðið versti
þröskuldur í vegi hinum þörfustu fram-
kvæmdum, sem unnt er að gera til sam-
gangna á landi, c: brúagerðum á vötnum
og elfum. Þannig renna yfir þvera þjóð-
brautina hér í Húnaþingi 6 ár, sem allar
geta orðið og verða árlega ófærar vor og
haust, og opt að vetrinum líka. Eina
þeirra, Miðfjarðará, hefur Sigurjón póstur
sagt mér að hann teldi verstu torfæru á
sinni póstleið, frá Akureyri til Staðar.
Má nærri geta, hvort ekki er þörf á þvf,
að koma beizli við slíkar ótemjur. Hinar
árnar eru : Víðidalsá, Gljúfurá, Vatnsdalsá
(Skriðuvað), Giljá og Laxá. Sú á er ör-
skammt frá Blönduósi, og argasta vatns-
fall haust og vetur, þótt hún sé ekki vatns-
mikil. Eins er Gljúfurá. A báðum þess-
um ám eru ágæt brúarstæði rétt við þjóð-
veginn, og myndu brýr' á þær kosta
smámuni eina. Sama er um Giljá,
Víðidalsá og Vatnsdalsá, sem eru mikil
vötn og opt ófærar af vatnavöxturn,
en þó vanalega ferjutækar, sem hinar
eru ekki.
Er hin mesta nauðsyn á, að fá allar
þessar ár brúaðar, og skammarlegt, að
það skuli ekki vera búið fyrir nokkru.
Álít eg að Húnvetningar geti vel gert
sig ánægða með að bíða alllengi eptir
akbrautinni, ef þeir fengju árnar brúaðar.
Myndi þá verða einhver vegur til flutn-
inga, ef þær væru aldrei farartálmi. Enda
vill svo vel til, að hér um sýsluna, — á
því svæði einkum, sem akbrautin á að
liggja um — er til að vetrinum önnur
braut ódýrari og betri: ísinn á vötnunum
1 Þingi, Vatnsdal, Vfðidal og vfðar. Þó
verður ekki ekið sleðum frá búðardyrun-
um á Blönduósi og fram á hvern bæ í
þessum sveitum, eins og f Eyjafirði og
Skagafirði. Þar má aka af kaupstaðar-
torgunum eptir logandi svellgljá um allan
þann hluta héraðsins, sem akbrautirnar
liggja og eiga að liggja um. Virðist það
heldur kátleg »komedía«, að byggja sam-
hliða slíkum brautum, sem fást fyrir ekk-
ert, akvegi, sem kosta tugi og hundruð
þúsunda, til þess aðallega, að vera reið-
vegi og klyfjagötur eptir sem áður.
Er þess þó enn ógetið, að ár þessar
og allar ár raunar, eru ávallt til þess
búnar, að drepa menn, og valda þannig
meiru og verra tjóni, en reiknað verði
til fjár.
Þetta er nú það, sem eg vildi sérstak-
lega tala um að þessu sinni, af þeim
vandræðum, sem Húnvetningar eiga við
að búa um samgöngur innanhéraðs. Og
auk þessa er þetta málefni almennings,
því allar eru ár þessar á þjóðveginum
milli Suður-, Norður-, Austur-, og Vestur-
lands.
Eg mun síðar taka til máls um þær
hörmungar, sem allir þeir, er heima eiga
kringum Húnaflóa, eiga að sæta um
skipaferðir og siglingar. Hafa auðvitað
aðrir gert það áður, en þar verður ávallt
nægilegt efni til umræðu og athafna, til
þess er full bót er á ráðin.
£n áður en eg enda þessar línur, vil
eg minnast á farartálma einn illan, sem
er á vegi þeirra, er fara milli Norður- og
Suðurlands, og sem snertir ekki fremur
Húnvetninga, en aðra vegfarendur. Sá
andskoti er Miklagil á Holtavörðuheiði;
það er vatnsfall, sem rennur frá útsuðri,
vestan úr Tröllakirkju og til landnorðurs
í Hrútafjarðará nyrzt á heiðinni. Er það
hið argasta vatnsfall og opt ófært, bæði
af vexti og nppbólgu á vetrum. Er það
heldur óþægileg kví að vera í, þegar
maður er búinn að keyfa ófærð marga
klukkutíma sunnan frá Fornahvammi, og
koma þá að Miklagili ófæru og Hrúta-
fjarðará ófærri líka. Við slíku lá í fyrra,
þegar sunnanpósturinn fór norður snemma
í janúar. Eg var þá með honum, og
við vorum fulla io klukkutíma frá Eorna-
hvammi að Miklagili, og langan tíma að
leita hófanna við að komast yfir það.
Mátti það heita ófært, var uppbólgið ofan
á ís, og fóru allir hestar í taglhvarf, en
frost var töluvert. Hygg eg að þá hefði
illa farið, ef brostið hefði á norðanstór-
hríð og frostgrimmd, sem opt vill tíðkast
í Norðurlandi, og þó ekki hefði verið
meira en það, að við hefðum mátt dúsa
við gilið eða snúa aptur. Þetta vatns-
fall þarf að brúa strax. Er mikil
s m á n , að það skuli ekki vera brúað
fyrir löngu, en mesta svívirðing, ef
það dregst lengur en til næsta þings. —
Brúarstæði eru nóg á því.
Ritað 26. febr. 1908.
Arni Árnason.
„Nýjar kvöldvökur“ og J. J.
í riti, sem nefnist „Nýjar kvöldvökur",
gefnar út á Akureyri, eru meðal annars
góðgætis kaflar, sem nefnast „bókmenntir",
ritaðir af manni, sem finnst vissara að hylja
sig, og kallar sig því að eins J. J. Eg er
að vísu ekki markglöggur, en þó bygg eg
að hann tilheyri andlegu stéttinni, þótt orða-
lagið og rithátturinn beri með sér, að hann
sé fremur lítt menntaður drengur.
J. J. þræðir eptir mætti í kjölfar þeirra,
sem Iastað hafa bækur þær, sem eg hef
gefið út, og þykist sem þeir, gera það af
umhyggju fyrir móðurmálinu(H), þótt fáum
geti dulizt, að á bak við liggi allt önnur
ástæða — náskyldari maganum.
Eg fer nú að undirbúa nokkrar sögur til
prentunar, og hef því engan tíma til að
greina þann sora sundur, sem J. J. kastar
fram, en gríp að eins eitt atriði af handa
hófi, því nóg er af slíku á borð borið.
J. J. fræðir Iesendur sína á þeim vísdómi(!),
að í menningarlöndunum séu menn, sem
riti sögur einungis af sulti, til að fá eitthvað
í munn og maga. Andans postula þessum
þykir þetta svo einstakt, að hann notar
tækifærið að geta þess, og hyggur að hann
með því geti fellt gildi þeirra bóka, sem
þannig kunna að vera ritaðar. Honum er
auðsjáanlega r ekki ljóst, að hvert það verk,
sem unnið er meðal þjóðanna, stefnir fyrst
og fremst að því beinlínis eða óbeinlínis,
að uppfylla þarfir og þægindi líkamans, og
og einmitt af því að einn eða annar vinnur
verk, hvort heldur er að rita bók eða ann-
að, og gerir það af brýnni þörf, eru miklu
meiri líkur til að slík verk séu leyst betur
af hendi heldur en þeirra manna, sem taka
sér verk í hönd að eins til að stytta sér
stundir frá sællífi og allsnægtum.
Svo vil eg spyrja? í hverjum tilgangi eru
„Nýjar kvöldvökur" gefnar út? Er það
einungis af ást og umhyggju fyrir þjóðinni?
Það er slður en svo. Þær eru háðar því
algenga lögmáli, að vera mældar á matar-
kvarðann, enda ekki undarlegt, ef þær ganga
I gegnum andlegar greipar. En vilji J. J.
halda fram því gagnstæða, mun eg glögg-
lega sýna og sanna, að ritið er fulldýrt selt
og auðsjáanlega stofnað í gróðaskyni.
J. J. vítir harðlega á sína vísu sögur
mínar fyrir efni þeirra, en í „Nýjum kvöld-
vökum — sjálfs hans fóstri — er ein sú
hroðalegasta „reyfara“-saga, sem frekast er
unnt að hugsa sér, og gengur hún í gegn-
um nær allan fyrsta árganginn, Hvernig
sem eg lít á þessar árásir á bækur mínar,
get eg ekki fundið annað, en þær séu ein-
göngu sprottnar af öfund yfir hvað vel þær
seljast. Og eptir því sem ráðizt er meira á
þær, skoðað frá þessu sjónarmiði, eyk eg
framleiðslu þeirra ár frá ári, án þess að
taka tillit til sultar einstakra andstæðinga.
Eg vona því að J. J. stilli sig, þótt hann
sjái bækur mínar seljast hér eptir sem und-
anfarið, og reyni sjálfur að rita það eitt,
sem fólk vill lesa. En þótt eitthvað kunni
að vera áfátt því er eg framleiði, jafn synd-
ugur maður, mun hann vera í þeim flolcki
manna, sem hrópar hátt til lýðsins um bróð-
urlegt umburðarlyndi, þótt hann geri það
fyrir munn sinn og maga.
Reykjavík 2. apríl 1908.
Jóh. Jóhannesson.
Skemmt an ir.
Hinn 28. og 29. f. m. var haldinn sam-
söngur í Bárubúð undir forustu Brynjólfs
Þorlákssonar organleikara, og var sú
skemmtun mjög vel sótt. Öll voru lögin,
er sungin voru, eptir landa vorn Svein-
björn Sveinbjörnsson í Edínaborg, og öll
við íslenzka texta, er prentaðir voru á
söngskránni í heilu lagi. Hr. Einar Ind-
riðason söng einsöngva og virðist honum
veia að fara fram, heíur góða rödd, en
ekki nógu æfða enn. Hngfrú Elín Matt-
híasdóttir söng þar og einsöngva, þar á
meðal lag við kvæði H. Hafsteins „Við
Valagilsá", en það naut sín ekki hjá benni,
vegna þess að það útheimtir miklu sterlc-
ari og kraptmeiri rödd, en ungfrú Elín
hefur yfir að ráða, og hefði þvl átt að
syngast af karlmanni. En á því mun ekki
hafa verið völ í þetta skipti. Ungfrú Elín
hefur lipra og laglega söngrödd, en ekki
mikla né víðtæka. Kórsöngurinn (karla og
kvenna) tókst yfirleitt mjög vel, einkum
við konungskomuljóð Þorsteins Gíslasonar.
Hefur það eflaust kostað mikla fyrirhöfn
fyrir söngstjórann, að æfa jafnstóran söng-
flokk til að syngja Ijóð þessi jafnsamstillt
og jafnliðlega, eins og þar var gert. Þótti
skemmtun þessi hin bezta.
Hinn 28. f. m. var haldin skemmtun í
Goodtemplarahúsinu til ágóða fyrir út-
breiðslusjóð templara. Hið nýstárlegasta
við skemmtun þessa var það, að þar kom
í fyrsta skipti fram á sjónarsviðið 11 vetra
gamall piltur, Þórarinn Guðmundsson (tré-
smiðs Jakobssonar hér í bænum) og lék
nokkur lög á fíólín svo vel, að áheyrendur
dáðust að því, hversu jafnungur piltur
handlék hljóðfæri þetta fimlega, óttalaus
og ófeiminn, sem alvanur fiðluleikari, enda
var honum klappað mjög lof í lófa, og
„kallaður fram“ aptur hvað eptir annað.
Piltur þessi hefur haft nokkra hríð tilsögn
hjá frú Henríettu Brynjólfsson, og kvað
hafa frábærlega góða hæfileika í hljóðfæra-
list, eins og hann líka sýndi þarna, jafn-
ungur hnokki. Önnur nýung við skemmtun
þessa var sú, að lítil telpa á reki fiðluleik-
arans (dóttir Ólafs Eiríkssonar söðlasmiðs)
flutti (bókarlaust) kvæðið „Litli fossinn"
eptir Pál Ólafsson og tókst það furðu vel,
með réttri áherzlu, þar sem vera átti, og
með góðum skilningi á efni kvæðisins,
eptir því sem við mátti búast.
Mannalát og slysfarlr.
Hinn 25. febr. síðastl. andaðist Krist-
ján Sigfússon yfirkennari barnaskól-
ans á Akureyri, rúmlega fertugur (f. 22.
apríl 1866), vandaður maður, og bezti
drengur. Hann var son Sigfúsar bónda
Guðmundssonar, er fyrrum bjó á Varðgjá,
og Margrétar Kristjánsdóttur frá Sigríðar-
stöðum Arngrímssonar.
Um mánaðamótin febr,—marz varð úti
í Fnjóskadal Björn Jónsson „búfræö-
ingur" frá Austari-Krókum þar í dalnum.
Elding drepur hesta.
Hinn 5. f. m. snemma morguns sló eld-
ingu niður í hesthús hjá Benedikt bónda
Kristjánssyni í Einholti á Mýrum I Austur-
Skaptafellssýslu. Voru 5 hestar í húsinu
og drap eldingin 3, en 2 biluðust eitthvað
eða skemmdust. Hafði sézt far í moldar-
gólfinu, eins og eptir mannshandlegg, er
skrifað þaðan að austan.
Kappglíma
var haldin hér í Iðnaðarmannahúsinu í
fyrra kveld um silfurskjöld þann, er glímu-
félagið „Armann" hefur látið gera handa
mesta glímumanni Reykjavíkur, að afstað-
inni kappgllmu, er eptirleiðis skal halda
1. febrúar ár hvert. Vinni sami maður
skjöldinn þrisvar f röð, verður hann full-
kornin eign hans. Við þessa fyrstu kapp-
glímu um skjöldinn var húsfyllir af áhorf-
endum og troðningur svo mikill við inn-
ganginn, að sjaldan eða aldrei hefur meiri
verið við nokkra skemtun hér, og þóttust
margir þar komast í hann fullkrappan.
En aðsókn þessi er gleðilegur vottur þessv
að Reykvíkingar eru farnir að hafa áhuga
á þessari fornu þjóðlegu list vorri — glím-
unum — og sýna þeim viðurkenningu.
1 kappglímu þessari tóku þátt 12 reyk-
vískir glímumenn: Benedikt Sveinsson,
Eyjólfur Björnsson, Guðmundur Sigurjóns-
son, Guðmundur Stefánsson, Guðjón Kr.
Jónsson, Hallgrímur Benediktsson, Her-
mann Stefánsson, Jónatan Þorsteinsson,
Ólafur Magnússon, Sigurður Sigurðsson,
Sigurjón Pétursson og Snorri Einarsson.
Skjöldinn vann, samkvæmt úrskurði dóm-
nefndarinnar, HalIgrfmurBenedikts-
son verzlunarmaður, sá hinn sami, er 1.
verðlaun vann á Þingvöllum í sumar er
leið. Hann vann 11 glfmur og tapaði engri.
Næstur honurn gekk Sigurjón Pétursson
verzlunarmaður, vann 10 glímur, tapaði 1
(að eins móti Hallgrími), þá Guðmundur
Stefánsson með 9:2 og Jónatan Þorsteins-
son með 8 : 3.
Landsyfirrétturinn.
Sú breyting er nú á honum orðin, að'
Lárus E. Sveinbjörnsson háyfirdómari
hefur fengið lausn í náð frá embætti 3p,
f. m., og var Kristjáni Jónssyni 1. með-
dómanda veitt það embætti s. d., en Jón
Jensson settur 1. meðdómandi og Eggerti
Briem skrifstofustjóri 2. meðdómandi.
L. E. Sveinbjörnsson hefur verið í lands-
yfirréttinum rétt 30 ár (síðan 1878), þar af
tæp 20 ár forstjóri réttarins eða síðan 1889..
Hann var sæmdur kommandörkrossi
dannebrogsorðunnar 1. floklri um ieið og
hann fékk lausn frá embættinu.
Um Vlðvíkur-prestakall
sækja séra Einar Pálsson í Gaulverjabæ,
séra Jónmundur Halldórsson á Barði, séra