Þjóðólfur - 24.04.1908, Page 1

60. árg.
Reykjavík, föstudaginn 24. apríl 19 08.
JS 19.
Um sambanðslaganejnðina
fréttist fátt eða ekkert með vissu, nema
það eitt, er telja má áreiðanlegt, að
nefndin ljúki störfum sínum
fyrir eða um miðjan maí. Á
ýmsum hviksögum um störf nefndar-
innar er ekkert að byggja, nema hvað
enginn vafi þykir leika á því, að ísl.
nefndarmennirnir hafi orðið og séu sam-
mála innbyrðis. Og það skiptir afarmiklu
eins og Þjóðólfur hefur svo opt fyr lagt
áherzlu á. Vitanlega hefur engum manni
dottið í hug, að íslenzku nefndarmennirn-
ir gætu orðið sammála um einhvern ó-
verulegan lítilsháttar bræðing, heldur um
einhver stórþýðingarmikil atriði, einhverj-
ar mikilsháttar réttarbætur. Þá er talað
hefur verið um, að samkomulag væri æski-
legt milli ísl. nefndarmannanna, þá hetur
ávallt verið gert ráð fyrir því sem sjálf-
sögðu, að slíkt samkomulag væri bezta
tryggingin fyrir því, að árangurinn af
starfi nefndarinnar yrði góður, því að
gagnvart samheldni íslendinga, ættu Danir
erfiðara með að þverskallast gegn kröf-
um fulltrúa vorra. Nú vita menn auðvit-
að ekki með vissu, hvort dönsku nefndar-
mennirnir hafi fallizt á þessar kröfur. En
vonlaust er það ekki. Og má þá vænta
góðs árangurs af öllu starfinu, þótt of-
snemmt sé enn að segja nokkuð af eða á
um það, meðan úrslitin eru ekki kunn.
Það er og ef til vill ofsnemmt enn að
gera mikið úr samkomulagi ísl. nefndar-
mannanna, en enginn mun geta furðað
sig á því, þótt vér hér heima látum oss
mál þetta miklu skipta, og bíðum með
óþolinmæði eptir úrslitunum. Það er held-
ur engin furða, þótt tekið sé fegins hendi
öllu því, er bendir í áttina til þess, að
nefndarstörfin fái hinn bezta árangur,
en þýðingarmesta bendingin i þessa átt,
er einmitt samkomulag ísl. fulltrúanna,
því að engum getur komið til hugar að
7 völdum mönnum, sitt af hvorum stjórn-
málaflokki, skjöplist svo sýn, að þeir verði
sammála um hégóma einn eða annað
verra. Slíkt getur naumast komið til
nokkurra mála. En þá er það er útilok-
að, getur ekki verið nema um eitt að
■ræða: þýðingarmiklar, sameiginlegar kröf-
ur, bornar fram einhuga af tveimur mjög
andstæðum flokkum. Ætti það ekki að
vera gleðiefni hverjum góðum íslendingi,
sem metur meira heill þjóðar sinnar, en
viðhald gamáls og ógæfusamlegs flokks-
haturs? JÚ, sannarlega. Hitt eru alger-
lega ósæmilegar getsakir og ósamboðnar
hverjum góðum dreng og góðum íslend-
ingi, að gera ráð fyrir því, að samkomu-
ilagi þessu hljóti að vera þannig háttað,
að annaðhvort hafi þjóðræðisfulltrú-
arnir í nefndinni látið gabbazt og ginnast
til að vera með í einhverjum einskisverð-
itim eða jatnvel sviksamlegum bræðingi,
e ð a ráðherrann og fulltrúarnir úr hans
flokki hafi gengið inn á fyllstu réttarkröf-
ur af hræðslu, yfirdrepsskap eða prettum,
og til að afla sér kjörfylgis í bráð, en
ætli sér eptir á að svíkjast undan merkj-
um og gera allt ónýtt. Þetta er vitan-
lega sú fjarstæða, sem engri átt nær.
Hafi ráðherrann og flokkur hans í nefnd-
inni gengið engu ósleitulegar fram í rétt-
arkröfum vorum, en þjóðræðisfulltrúarnir
og það er engin ástæða til að efast um
það, þá h 1 ý t u r það að efla stórum veg
og fylgi ráðherrans í landinu, eins og
sjálfsagt er, alveg eptir sömu lögum, eins
og vegur hans mundi þverra að öðrum
kosti. Þetta v e r ð u r að viðurkenna af-
dráttarlaust, hvort sem einstökum mönn-
um, sem gegnsýrðir eru af blindu flokks-
hatri og hleypidómum gagnvart ráðherra
persónulega, er það ljúft eða leitt. Þar
er ekkert undanfæri, engin tök á að
smjúga fram hjá því fyrir hvern þann, er ekki
vill með réttu vera sakaður um pólitiskan
ódrengskap. Það eru málefnin en ekki
mennirnir, sem eiga að vera mælisnúra
fyrir framkomu hvers drenglundaðs stjórn-
málamanns. Það er að vísu ofsnemmt
enn að segja með fullri vissu, á hvora
sveifina almenningsfylgi ráðherrans og
hans flokks snýst, eptir þetta nefndar-
starf. En telja má sennilegt, að það verði
heldur á hinn betri veginn, ef það reyn-
ist rétt, sem fullyrt er, að ísl. fulltrúarnir
hafi allir verið sammála. En þetta kem-
ur allt von bráðar í ljós, er úrslitin verða
að fullu kunn. Og mun þá hvorki skorta
skraf né skriptir.
hefur fengið uppgripa-afla á liðnum vetri,
öll skipin komið hvert eptir annað sneisa-
full af fiski. Á 4 dögum nú um páskana
fékk eitt þeirra (»íslendingur«, skipstj.
Elías Stefánsson) 17,000. Það þykir góð-
ur 5—6 vikna afli á þilskip með 20—
25 mönnum. Á nokkrum dögum fékk
og »Marz« (skipstjóri Hjalti Jónsson)
38,000. Þau munu nú vera fimm alls
botnvörpuskipin, sem Islendingar eiga
að öllu eða mestu leyti, og er það álitleg
byrjun á svo stuttum tíma, því að það er
ekki meira en 3—4 ár síðan fyrsta skipið
var keypt. Eru allar líkur fyrir, að þessi
útvegur verði einmitt framtíðarútvegur vor,
því að vér Islendingar hljótum að fylgjast
með öðrum þjóðum í þessu epfir efnum
og ástæðum. Uppgripin eru svo marg-
falt meiri á botnvörpuskipum, aflinn svo
miklu fljótteknari þar en á þilskipum, að
því er ekki saman að jafna, ef fiskur er
annars fyrir. Að vísu er botnvörpuút-
gerðin kostnaðarmeiri en þilskipaútgerðin,
en sá kostnaðarmunur á margfaldlega að
vinnast upp með miklu meiri afla, og
vinnst þráfaldlega meira en það, þótt
misbrestasamur geti afli einnig orðið á
botnvörpuskipum, eins og gefur að skilja.
Bezti aflatíminn er fyrri hluti árs, fram í
júnímánuð, en lakari síðari hluta ársins.
Englendingar halda skipum sínum samt
úti allt árið um kring, þykir ekki tilvinn-
andi að láta þau »standa uppi« nokkra
mánuði. Hér er enn svo lítil reynsla
fengin með þessari veiðiaðferð, að ekki
verður sagt, hvernig íslenzkir botnvörpu-
skipaeigendur haga sér í þessu, en senni-
lega halda þeir skipunum úti allt árið,
en láta þau ekki hvíla sig nær hálft árið,
eins og gert hefur verið með þilskipin.
Það er og einn kostur botnvörpuskipa,
að lífi manna á þeim er að jafnaði ó-
hættara en á þilskipunum, að minnsta
kosti undir stjórn íslenzkra skipstjóra, sem
nákunnugir eru hér við land. Það er lítt
að marka, þótt nokkur útlend botnvörpuskip
hafi farizt hér án mannbjargar. Mun það
optast hafa verið fyrir ókunnugleik skip-
stjóra. Þá er tekið er tillit til hins mikla
manntjóns, er orðið hefur hvað eptir ann-
að á ísl. þilskipum, þá er ekki lítils um
það vert, ef ráðin yrði bót á þessum stór-
kostlega annmarka þilskipaútvegsins, er
svipt hefur hið fámenna land vort svo
mörgum hraustum og ötulum drengjum
á bezta aldri. Slíkt tjón verður trautt til
peninga metið.
Fyrir 12 árum (1896) stakk Þjóðólfur
upp á, að Islendingar reyndu að koma
sér upp gufuskipum til botnvörpu- og
lóðaveiða, því að »botnvörpuvoðanum«,
er þá var svo mikið talað um, yrði hvort
sem er aldrei afstýrt, og bannið gegn því
að hirða fisk frá útlendum botnvörpu-
skipum, væri árangurslaust og áhrifalaust,
eins og það reyndist. Eina ráðið væri,
að taka upp sömu veiðiaðferð sem Eng-
lendingar, úr því að ekki væri unnt að
bægja þeim í burtu frá landinu. Var
stungið upp á, að landsjóður gengi á
undan í þessu, með því að kaupa 4—5
skip til þessara veiða, með því að þá var
ekki gert ráð fyrir, að einstakir menn
væru þess megnugir, að leggja fram það
fé, er til þessa þyrfti f upphafi. En tím-
arnir hafa breytzt sfðan. Þessu var auð-
vitað lítill gaumur gefinn þá, því að þá
var sú skoðun efst á baugi, að botnvörpu-
veiðar gereyddu öllum fiski, og að hér
mundi ekki fást branda úr sjó eptir nokk-
ur ár, þá er botnvörpuskipin hefðu sópað
allt. En sú hégiljahefurgersamlegafallið
um koll, eins og aliar aðrar hégiljur, sem
reynsian hefur murkað lífið úr. Síðan
Englendingar fóru að reka botnvörpu-
veiðar hér við land 1893—1894, hafa
komið beztu aflaár, bæði fyrir ísl. þilskip
og á opna báta, engu lakari en þau árin,
er bezt voru áður. Það verður því alls
ekki sagt, að botnvörpuveiðarnar hafi haft
nokkur skaðleg áhrif í þá átt, að undan-
skildum skemmdum á veiðarfærum lands-
manna, er töluverðar hafa verið opt og
einatt, en þó eflaust meira orð á gert, en
verið hefur. Það er ekki útlendu botn-
vörpuskipunum að kenna, að bátaútveg-
urinn hefur þverrað, og enda lagzt að
mestu leyti niður í sumum sjóplássum.
Það er þilskipaútvegurinn, sem á mestan
þáttinn 1 þvf, eins og sést ljósast á því,
að undir eins litnar yfir þeim útveg aptur,
þá er apturkippur kemur í þilskipaútveg-
inn. Og þessi apturkippur er þegar kom-
inn, og heldur að aukast. Er það að
vísu leiðinlegt, en ofur eðlilegt, því að
vöxtur þessa útvegs, er mestur varð og
allskyndilegur fyrir og um aldamótin, var
ekki byggður á réttum, heilbrigðum grund-
velli. Utgerðin var of dýr, mannahald
of kostnaðarsamt í samanburði við arð-
inn. Kröfur háseta uxu stöðugt og úr
hófi fram, þá er eptirspurnin eptir vinnu-
kraptinum varð svo mikil, og afleiðingin
varð sú, að ýmsir þilskipaeigendur, er
kraptminnstir voru, neyddust til, er fram
liðu stundir, að hætta útgerðinni. Hún
var orðin svo dýr. Af hálfu löggjafar-
valdsins var gert mikið að því, að efla
þilskipakaup landsmanna með því, að
veita ódýr lán úr landsjóði. Þetta var
auðvitað gert í góðum tilgangi, en með
minni framsýni, en vera átti. Menn skildu
ekki, eða vildu ekki skilja, að það voru
að koma og komin tímamót í íslenzkri
fiskiveiðaútgerð, að gagngerð breyting á
útveginum var í aðsigi og óhjákvæmileg,
og að þessvegna var óhyggilegt að leggja
mikið af fé landsins og einstakra manna
í útveg, er aðrar þjóðir voru að hverfa
frá og leggja niður. En þá var hér á
landi lögð áherzla á, að erlendis mátti
þá fá ódýr skip, er eigendurnir voru að
losa sig við, en þess ekki gætt, að að bví
mundi reka fyrir oss innan skamms, að
vér yrðum einnig að losa oss við þessi
skip. En hverjum eiga svo Islendingar
að selja? Einhverjum, sem eru styttra á
veg komnir en vér. En hvar er þeirra
að leita? Vér erum hræddir um, að það
verði lítill markaður fyrir skúturnar okk-
arr þá er vér getum ekki notað þær
lengur.
Á síðustu árum hefur mikið fé verið
lagt í mótorbáta hér á landi. Vér viljum
engu um það spá, hversu sá útvegur verð-
ur endingargóður. En allar horfur eru á
því, að hann verði að eins millispor, er
hlaupa hefði mátt yfir, og því fé hefði
verið betur varið öðruvísi. En sízt skal
því neitað, að bæði þilskipin og mótor-
bátarnir hafa fært mörgum töluverðan arð
og veitt fjölda manns atvinnu, svo að það
er síður en svo, að því fé, er til þessa
hefur verið varið, hafi að miklu leyti verið
á glæ kastað. Það dettur engum manni
í hug að segja. En því verður hins veg-
ar ekki neitað, að framkvæmdir þessar 1
þilskipa- og mótorbátakaupum eru og
verða að eins millispor til annars veiga-
meiri útvegs. 'En víxlspor þurfa það vit-
anlega ekki að vera.
Svo mikið hafa menn þó lært á síðari
árum af reynslu annara þjóða, að það
sem þótti fjarstæða ein, og enda óhæfa,
að minnast á 1896, það er nú (1908)
komið til framkvæmda, og þykir vel gef-
ast. En það er íslenzk botnvörpuútgerð.
Svona getur veður breytzt í lopti á ekki
lengri tíma. Og það er enginn vafi á
því, að á næstu 12 árum verður tiltölu-
lega engu minni breyting á hugsunarhætti
og framkvæmdum manna í þessu efni.
Það þykir ef til vill fjarstæða nú að spá
því, að árið 1920 gangi jafnmörg íslenzk
gufuskip til fiskiveiða frá Reykjavík, eins
og þilskip ganga nú, en þau verði þá að
mestu eða öllu úr sögunni. Sennilegt er,
að þessi spá muni rætast. Og það liggur
við, að það sé engin spá, heldur vissa.
„Sterling"
lagði af stað héðan til útlanda í fyrra
kveld með þessa farþega: Einar Bene-
diktsson f. sýslumann og systur hans frú
Kristínu Pálsson, Friðrik Jónsson kaupm.,
Magnús Blöndahl framkvæmdastjóra, Sig-
fús Blöndahl umboðssala, frk. Önnu Guð-
mundsdóttur (snikkara Jakobssonar), Stef-
án Sandholt, ennfremur 2 Þjóðverja og 5
danska sjómenn.