Þjóðólfur - 03.07.1908, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFUR.
60. árg
Reykjavík, föstudaginn 3. júlí
1908.
JB 30.
Ullarsala.
Vegna þess, ad margir
bœndur hafa farið þess á
leit, uð við seljum fyrir þá
ull — hreina og óhreina — á
erlendum mörkuðum, þá til-
kynnum við hér með, að ull-
inni verður veittmóttaka í húsi
nefndu „Kaupangur‘ (nœst við
Sláturhúsið) í Reykjavík, frá
þessum degi til 18. þ. m.
6. Gislason 2 Ijay.
Fmmvarpsuppkastið.
Svar til „Lögréttu“
frá
Magnúsi Ar.nbjarnarsyni.
Það, sem fyrst er athugað í umsögn og
áliti mínu í »Þjóðólfi« frá 12. f. m.,
um frumvarpsuppkastið, er það spursmál,
hvor textinn verði lagður til grundvallar,
sá danski eða sá íslenzki, eða hvort að
nokkur fótur geti verið fyrir því, að ís-
lenzki textinn gildi fyrir íslendinga, en
danski textinn fyrir Dani, þar sem þeir
reynist ósamhljóða. Að vísu hefur það
ekki verið vefengt, og er ekki neitt vafa-
samt í mínum augum, að það sé danski
textinn, sem verði lagður til grundvallar;
enda eru ákvæðin um það efni í gerða-
bók millilandanefndarinnar ein út affyrir
sig óræk sönnun þess.
Ástæðan fyrir því, að eg samt gerði
þetta meginatriði að umtalsefni í umsögn
og áliti mínu, var þess vegna ekki sú, að
Það ekki í sjálfu sér væri nógu augljóst
°g ótvírætt, heldur var ástæðan sú,
að þeirri skoðun, þótt ótrúlegt sé, hefur
nispurslaust verið haldið að mönnum af
allmörgum eg vil ekki sggja ö]ium —
formælendum frumvarpsuppkastsins, að ef
ágreimngur risi milli textanna, þá gætu
Islendingar fyrir sitt leyti byggt á íslenzka
textanum.
Sú kenning, að textarnir séu jafngildir,
þótt þeir séu ósamhljóða, er stórum hættu-
leg og villandi, þegar þess er gætt, að
textarnir einmitt eru fjarri því að vera
nákvæmlega samhljóða, og ósamræmið
þar á ofan er í verulegum atriðum.
Ónafngreindur höfundur hefur í 28. og
29. tölublaði »Lögréttu« gert tilraun til
þess að hnekkja áminnstri umsögn og
áliti mínu um frumvarpsuppkastið, en að
því er mér virðist, gersamlega árangurs-
laust, og skal eg nú leitast við að gera
mönnurn skiljanlegt, hve veigalitlar rök-
ser^^ir nans eru*
Spurnmgu minni og athugasemdum um
Þa9i hvor textinn megi sín meira, svarar
greinarhöf. í »Lögréttu« þannig: »Þeir
geta allsstaðar samrýmzt, og þess vegna er
allt tal um það, hvor muni mega sín meira,
öldungis óþarft«.
Höf. vill helzt, að því er virðist, láta
það liggja algerlega í þagnargildi, hvor
textinn megi sín meira. Hann hefur sjálf-
sagt sínar ástæður fyrir því, þótt hann
tilgreini ekki aðra ástæðu en þá, að »þeir
geti alstaðar samrýmzU, því að það er
þó í sjálfu sér ekki fullgild ástæða fyrir
því að draga fjöður yfir það, hvorn text-
ann eigi að leggja til grundvallar. Það
væri þó að minnsta kosti meinlaust að
menn fengju að vita, hvor textinn mætti
sín meira.
Frá mlnu sjónarmiði aptur á móti má
það alls ekki liggja 1 þagnargildi, hvorn
textann eigi að leggja til grundvallar.
Fyrst og fremst af þeirri ástæðu, að þvl
fer fjarri, eins og eg þegar heftekið fram,
að danski og fslenzki textinn að frum-
varpsuppkastinu sé samhljóða, og má
greinarhöf. »Lögréttu« vera kunnugt um
það, að eg ekki stend einn uppi með það
álit, en þótt íslendingum virtust textarnir
nú samhljóða, þá væri þó ekki óhugsandi,
að ágreiningur gæti komið upp um það
siðar, og því fer fjarri, að víst sé, að
Danir nú, og því síður þegar frumvarps-
uppkastið væri orðið að lögum, hefðu
sömu skoðun og Islendingar um samræmi
textanna.
Höf. »Lögréttu«-greinarinnar segir nú
að vísu, að sýnt hafi verið fram á það í
»Lögréttu«, að það sé röng kenning, að
textarnir segi á nokkrum stað sinn hvað,
»sem stríði hvað á móti öðru«.
Ekki veit eg til að neinn hafi sannfærzt
af skýringum »Lögréttu« um það efni, og
víst er um það, að ekki hefur skoðun mín
breytzt við umrædda »Lögréttu«-grein,
hvorki að því er snertir þetta eða önnur
atriði í umsögn og áliti mínu. (Öðrum
skýringum í »Lögréttu« um þetta efni
hef eg ekki veitt eptirtekt).
Höf. »Lögréttu«-greinarinnar reynir að
véfengja, að sú skoðun mín sé rétt, að
textarnir séu ósamhljóða, að því er snertir
3. gr. 2. tölulið í frumvarpsuppkastinu.
Danski textinn er: »dog saaledes at ingen
Traktat, der særlig vedrörer Island, skal
kunde göres gældende for Island uden
Vedkommende islandske Myndigheders
Medvirkning«.
Islenzki textinn: »Enginn þjóðasamn-
ingur, er snertir ísland sérstaklega, skal
þó gilda fyrir Island, nema rétt stjórnar-
völd íslenzk samþykki«.
I danska textanum virðist skýlaust gengið
út frá því, að þjóðasamningur, sem snertir
ísland sérstaklega, geti orðið til án nokk-
urrar í'nlutanar eða samþykkis af Islands
hálfu.
»At göre« samning, dóm eða rétt sinn
yfir höfuð »gældende« verður að hafa
ttlveru samningsins, dórosins eða sáttar-
innar sem forsendu. »At göre sin Ret
gældende« þýðir á fslenzku að beita rétti
sínum eða neyta réttar síns. Tilvera rétt-
arins, og það, að beita réttinum eða neyta
háns, er ekki það sama.
Þótt maður hafi formlegt og gilt skulda-
bréf, sátt eða dóm á annan mann, sem
hann er skyldur til að greiða eða full-
nægja, en lætur það þó farast fyrir, þá
verður skuldabréfseigandinn sáttar- eða
dómshafinn, ef hann vill beita rétti sínum
(»göre sin Ret gældende«), að snúa sér til
þeirra valdhafa, sem lögum samkvæmt
eiga að aðstoða þann, sem réttinn hefur,
til þess að fá honum löglega fullnægt.
Ef hlutaðeigandi valdsmenn neita að
láta í té lögskylda aðstoð sína, getur
réttarhafi eptir atvikum leitað aðstoðar
hjá æðri valdsmönnum eða skotið máli
sínu til æðri dómstóla. En færi nú svo
ólfklega.að honum væri allsstaðar synjaðum
aðstoð til þess að geta komið réttisínum
löglega fram, væri honum ómögulegt að
beita rétti sínum eða neyta hans, en rétt-
inn hefði hann eigi að síður. Hann hef-
ur réttinn, en brestur vald til þess að
beita honum í framkvæmdinni.
Ef Danir samkvæmt lögum í þessu at-
riði samkvæmum frumvarpsuppkastinu,
gerðu samning við annað ríki, sem sér-
staklega snerti ísland, þá getur mér ekki
blandast hugur um, að samningurinn væri
fullgildur og bindandi fyrir dönsku rfkis-
heildina, Danmörk og ísland, og hið er-
lenda ríki hefði sinn fulla rétt eptir samn-
ingnum, ef hann að öðru leyti væri lög-
formlegur, þótt sérmálastjórn Islands eða
íslenzk stjórnarvöld hefðu engin afskipti
haft af samningsgerðinni.
En til þess að samningnum verði löglega
beitt eða hann framkvæmdur gagnvart Is-
landi, til þess þarf aðstoð (»Medvirk-
ning«) af hálfu íslenzkra stjórnarvalda.
En ef nú íslenzk stjórnarvöld, sem eru
skyld til að láta aðstoð sína í té, til þess
að löglega gerðum samningi verði löglega
beitt gagnvart íslandi, neita að gera skyldu
sína og þverskallast við að veita aðstoð
(»Medvirkning«) sína. Hvernig fer þá?
Sumir munu svara, að samningurinn verði
þá að stranda, falla burtu, af því að fram-
kvæmdin verði ómöguleg. En það er
ekki rétt.
í dæminu, sem eg tók hér að framan,
strandaði réttarframkvæmd mannsins af
því, að honum var neitað um réttaraðstoð,
sem hann átti heimting á, en réttinn hafði
hann eptir sem áður, en brast að eins
lögmætt vald til þess, að geta beitt hon-
um. En þar sem Danmörk og erlent rfki
ætti hlut að máli gagnvart íslandi, þar
geri eg ráð fyrir, að ekki brysti máttinn,
og eg efast ekki um, að honum yrði beitt
þar sem um skýlausan rétt væri að ræða,
enda ef til vill ekkert undanfæri fyrir
Danmörku, sem bæri ábyrgðina á því, að
samningurinn kæmist í framkvæmd af ís-
lands hálfu. Með neitun sinni gerði ís-
land sig sekt í samningsrofi.
í svargrein »Lögréttu« er því haldið
fram, að danski og íslenzki textinn séu sam-
hljóða í þessu efni. En það er ekki rétt
skoðun, þvf að í íslenzka textanum krefst
samþykki íslenzkra stjórnarvalda til þess,
að samningurinn öðlist gildi. Ef »Lögr.«-
greinarhöf. ætti að snúa dönsku orðunum,
»at göre sin Ret gældende« orði til orðs
á íslenzku, þá mundi hann snúa þeim
þannig: að gera rétt sinn gildandi.
Hann virðist ganga úr frá því, sem hann
ætlar að sanna, sem gefnu, eðá hann vill-
ist á orðskrípi, þar sem hann segir: »en
að samningur geti ekki orðið gerður gild-
andi fyrir einhvern, hlýtur að þýða það,
að hann sé ekki gildur fyrir hann eða
gagnvart honum«. »Að gera gildandi*,
er hvorki danska né íslenzka; en eigi það
samt að skoðast sem fslenzk þýðing af
»at göre gældende«, þá getur það ekki
lotið að frumstofnun réttarins, heldur að
því að beita honum eða koma honum í
framkvæmd. Því að það, að beita rétt-
imlm, hefur tilveru réttarins sem forsendu.
Því næst talar hann um það, hvað haft
sé fyrir augum sérstaklega í þessu ákvæði,
en því til stuðnings kemur hann ekki
með neitt, sem á sér neinn stað í frum-
varpsuppkastinu. Það er svipað úrræði
á sína vísu, sem hér er viðhaft af greinar-
höf., eins og neyðarúrræðið, sem hann
grípur til síðar í grein sinni, þar sem
hann vísar í stöðulögin skoðun sinni til
sönnunar, og verður síðar nánar að því
vikið.
Það sem menn verða að gera sér ljóst
í þessu efni, er það, hvað felst í sjálfum
danska frumvarpstextanum, því að verði
hann að lögum, þá myndar hann nýjan
grundvöll, sem beinlínis verður á byggt,
hvort sem það þykir ljúft eða leitt, og
mun þá lítið duga, að slá því fram, að
maður hafi gengið út frá hinu og þessu,
sem á sér stað í hinum gildandi texta.
Tilvísun höf. til 18. gr. grundvallarlaga
Dana styður ekki mál hans, heldur þvert
á móti, því að fyrir rétti Dana til að
gera bindandi þjóðasamninga fyrir ísland,
finnst alls engin takmörkun í hinni um-
ræddu 3. gr. 2. tölulið, eins og eg hef
margítrekað og sýnt fram á.
Það er rétt hjá greinarhöf., að ganga
ber f lengstu lög út frá því við lögskýr-
ingar, að ákvæði í lögum hafi einhverja
þýðingu; en að því leyti sem hann vill
minna á þessa meginreglu þvf til sönnun-
ar, að vald Dana til þess að gera skuld-
bindandi þjóðasamninga fyrir Island, hljóti
að vera takmarkað af þeirri aðstoð (»Med-
virkning«), sem fslenzkum stjórnarvöldum
er ætlað, samkvæmt uppkastinu, til þess
að koma þeim í framkvæmd, þá verð eg
eindregið að vera á öðru máli um það.
Fyrst og fremst af þeirri ástæðu, að
reglan er ekki alveg þýðingarlaus, þótt
hún ekki sje takmörkun á valdi Dana til
að gera þjóðasamninga fyrir Island, þar
sem í henni felst, ekki að eins hin sjálf-
sagða skylda íslenzkra stjórnarvalda til
aðstoðar við framkvæmd samninganna,
heldur líka rjettur þeirra til að láta hana
í té og ennfremur skylda Dana til að
nota íslenzk stjórnarvöld við framkvæmd-
ina. En þótt svo yrði álitið, að ákvæð-
ið væri óþarft (overflödigt, selvfölgeligt),
þá væri þó engin ástæða til að láta það
hafa nein áhrif á önnur ótvíræð ákvæði
lagatextans, sem það eins vel getur sam-
rýmzt við, þótt það sé tekið fram, eins
og þótt það væri látið ósagt.
Eg hef orðið nokkuð langorður um
þetta atriði vegna þess, að það er mjög
þýðingarmikið spursmál, hvort Danir eiga
að hafa vald til að gera bindandi þjóða-
samninga fyiir ísland án samþykkis ís-
lendinga eða ekki, og þar af leiðandi
mjög áríðandi, að menn athugi grand-
gæfilega margnefnda ósamhljóðun text-
anna hér að lútandi.