Þjóðólfur - 10.07.1908, Blaðsíða 1

Þ JÓÐÓLFUR.
60. árg.
Reykjavík, föstudaginn 10. júlí 1908.
31
U/larsaia.
Vegna þess, aö margir
bœndur hafa farið þess á
leit, að við seljum fyrir þá
ull — hreina og ohreina — á
erlendum mörkuðum, þá til-
kynnum við hér með, að ull-
inni verður veittmottaka i húsi
nefndu „Kaupangur‘ (næst við
Sláturhúsið) í Reykjavík, frá
þessum degi tit 18. þ. m.
6. Gíslason S Ijay.
Orðsending.
Við undirskrifaðir, sem ætlum að bjóða
oss til þingmennsku fyrir Gullbringu-
og Kjósarsýslu við alþingiskosningar í
september næstkomandi, höldum þing-
málafundi í kjördæminu á tímabilinu 20.
—31. ágúst. Nánari auglýsingar síðar,
bæði í blöðunum og einstökum hreppum.
Reykjavík og Görðum, 6. júlt 1900.
Björn Kristjánsson.
Jens Pálsson.
■»«m*ni»ii«iiiiiiiiiin,g|lliliJ^|7i7ti7ii»iiiiniiii'íiTi«íií77i*í7Tí«iíiríii«íiíií«íííí'*í,r«ii|l«i«i*i«
frumvarpsuppkastií.
Svar til „Lögréttu“
frá
Magnúsi Arnbjarnarsyni.
(Frh.). -----
Þá kem eg að ákvæðum frumvarps-upp-
lcastsins um hæztarétt, er eg 1 umsögn
minni hef talið varhugaverð.
Hæztiréttur er samkvæmt 3. gr., 7. tölu-
lið í frumvarps-uppkastinu talinn meðal
hinna svokölluðu sameiginlegu mála og
eptir 9. gr., er hann eitt af hinum svo-
nefndu uppsegjanlegu málum. Fyrri hluti
nefnds töluliðs er eptir danska textanum
þannig: »Höjesteret, dog at den islandske
Lovgivningsmagt ved Omordning af Rets-
væsenet kan oprette en överste Domstol
for islandske Sager i Landet selv«. ís-
lenzki textinn: »Hæstiréttur. Þegar gerð
verður breyting á dómaskipun landsins
getur löggjafarvald íslands þó sett á stofn
innanlands æzta dóm 1 íslenzkum mál-
um«. Það er gert að skilyrði fyrir því,
að settur verði á stofn innanlands hinn
svonefndi æzti dómur í islenzkum mál-
um«, að gerð verði breyting á dómaskip-
un (Omordning af Retsvæsenet«) landsins.
En hve víðtæka breytingu þarf að gera á
dómaskipuninni, til þess að skilyrðinu sé
fullnægt? Það erlátið ósagt í frumvarps-
uppkastinu.
í »Lögréttu«-svarinu er það viðurkent,
að ekki sé það út af fyrir sig nægilegt,
að lög séu samþykkt um það eitt, að
stofna þennan æzta dóm hér á landi,
heldur verði lika að breyta eitthvað dóma-
skipuninni að öðru leyti. En hver er þá
þessi önnur breyting á dómaskipuninni,
sem gera verður, til þess að þetta skil-
yrði sé uppfyllt?
Lögréttugr.höf. álítur þá breytingu eina
og út af fyrir sig nægilcga, að landsyfir-
rétturinn verði »aftekinn«. En með þessu
móti virðist hann aptur. horfinn frá því,
að gera þurfi nokkra aðra breytingu á
dómaskipun landsins, til þess að skilyrð-
inu sé fullnægt, en þá sem óhjákvæmi-
lega felst í því sjálfu, að settur verði á
fót þessi svokallaði æzti dómur, semyrði
þá að líkindum hinn »aftekni« landsyfir-
réttur upprisinn til æðri tilveru. Þeirri
spurningu, hverja breytingu gera þurfi á
dómaskipuninni, til þess að skilyrðinu sé
fullnægt, er þá í raun og veru enn þá ó-
svarað. Hitt virðist liggja í augum uppi,
og því hefur heldur ekki verið mótmælt,
að það eru ekki íslendingar, heldurDan-
ir, sem eiga að hafa úrskurðarvald um
það, með hvaða breytingu á dómaskipun
landsins þessu skilyrði verði fullnægt.
Dönsku orðin »Omordning af Retsvæse-
net« virðast lúta að verulegri eða jafnvel
gagngerðri breytingu á dómaskipuninni, en
ekki að smávægilegum breytingum og
mundu Danir því að líkindum ekki láta
sér nægja lítilsháttar breytingar.
Þá kemur á ný til athugunar, að því
er hæstarétt snertir, hitt atriðið, sem eg í
umsögn minni hef talið varhugavert. í
danska textanum stendur: »en överste
Domstol for islandske Sager i Landet
selv«. I Islenzka textanum: »innanlands
æzta dóm í íslenzkum málum«. Eg he
haldið því fram, og held þvf enn fram,
að gptir orðalaginu og sambandinu séu
orðin: »flslenzkum málum« varhugaverð.
En liggi takmörkun á valdsviði hins um-
rædda, æzta dóms innanlands í hinum til-
vitnuðu orðum, þá er það líka rétt að í
þeim liggi skorða gegn stofnun hæsta-
réttar fyrir Island innanlands eða í land-
inu sjálfu, með ótakmörkuðu eða eðlilegu
valdsviði. Ekki hjálpar Lögréttusvarið
neitt til þess, að leysa úr þeirri spurn-
ingu, hvort valdsvið hins æzta dóms inn-
anlands, eigi að vera sérstaklega tak-
markað með orðunum »í fslenzkum mál-
um«, og þá auðvitað ekki til þess að
svara þeirri spurningu, hvernig takmörk-
uninni sé háttað. Það, sem greinarhöf.
hefur komið með til þess að hnekkja
þeirri skoðun, að um takmörkun á vald-
sviði hins æzta dóms geti verið að ræða
með áminnstum orðum, eru hinar herfileg-
ustu lögvillur.
Hann grípur til þess óyndisúrræðis, að
skírskota til þess, að f stöðulögunum
standi orðin »íslenzkum málum«, en að
engum hafi þó dottið f hug að skoða það
sem neina takmörkun á því, hvaða mál-
um mætti skjóta til hæstaréttar frá fs-
lenzkum dómstólum. Eg trúi því vel, að
engum hafi dottið slíkt f hug. En það
sannar ekkert viðvíkjandi því, sem hér er
um að ræða.
í fyrsta lagi er það rangt, að vlsa til
stöðulaganna í þessu efni, af því að orð-
in »islandske R e t s sager* í hinum danska
texta stöðulaganna eru ekki nákvæmlega
eins og orðin »islandske Sager« í hinum
danska texta frumvarps-uppkastsins. Sé
hvert það mál, sem dæmt er af íslenzk-
um rétti kallað »islandsk Retssag«, eins
og liggur beint við, þá væri einmitt samá
í þessu tilliti, hverjir málsaðilar værueða
hvert deiluefnið væri. Finni menn ástæðu
til þess, að leggja nokkra sérstaka á-
herzlu á þennan orðamun, þá væri afleið-
ingin af þvf sú, að Lögréttugr. höf. hefði
óvart styrkt réttmæti þeirrar skoðunar,
sem hann ætlaði að sanna, að væri röng.
I öðru lagi er orðalagið og samband-
ið að því er þetta snertir á allt annan
veg 1 frumvarps-uppkastinu, heldur en í
stöðulögunum.
Ef í danska frumvarpstextanum stæði:
»en överste Domstol for Island i Landet
selv«, á íslenzku »æzta dóm fyrir Island
innanlands«, þá væri ekki um neinn vafa
að ræða; en nú er það orðað þannig á
dönskunni: »for islandske Sager i Landet
selv«, á íslenzku: »innanlands í íslenzk-
um málum«.
í stöðulögunum er ekki verið að ræða
um það, að koma á fót æzta dómi innan-
lands, og því fer mjög fjarri, að þar sé
um neitt svipaða málavexti að ræða, enda
yrði niðurstaðan svo fáránleg, að að eins
alíslenzku málunum, sem greinarhöf. Lög-
réttu nefnir svo, mætti þá, eptir stöðu-
lögunum, skjóta til hæstarettar, en hin-
um málunum ekki. Aptur á móti leiddi
það ekki til slíkrar lokleysu, þótt vald-
svið hins svokallaða æzta dóms innan-
landz, næði að eins til íslenzkra mála í
þrengri merkingu, og þótt ekki sé við
það að dyljast, að slíkur æzti dómur væri
ótæk ómynd, þá væri hann samt í nokk-
urnveginn samræmi við frumvarps-upp-
kastið að öðru leyti. Það má ekki taka
orð af handahófi í stöðulögunum og vísa
1 þau við skýringar á frumvarps-uppkast-
inu — þótt það að mörgu leyti sé
nauðalíkt stöðulögunum — án þess að
vandlega sé gætt að öllu sambandinu; en
þvf hefur greinarhöf: Lögréttu gleymt.
Menn verða að hafa það hugfast, að
þetta sæla frumvarps-uppkast, ef það verð-
ur að lögum, myndar nýjan grundvöll
(ný stöðulög), sem verður að sjálfsögðu
skýrður ogskilinn eptir sínum eigin orð-
um, orðalagi og innra samræmi, og væri
svo sem ekkert fjarri sanni, eptir öllum
þræðinum og andanum 1 uppkastinu, að
valdsvið þessa »æzta dóms« eigi að verða
takmarkað á þann hátt, sem eghet ávik-
ið í umsögn minni. Því hefur verið hald-
ið fram, að þannig löguð takmörkun á
valdsviði hins æzta dóms, gæti valdið
margvfslegum glundroða. Þar til er því
í fám orðum að svara, að hjá glundroða
af því tagi er yfir höfuð að tala ekki
unnt algerlega að komast og að þvl er
það tilfelli snertir, sem hér ræðir um, þá
er ekki langt á bjargarbæinn, þar sem
gerðardómurinn er, til þess að skera úr
þvl, hvað heyri undir sérráð Islendinga
og hvað ekki, og einkar hentugt er það,
að gera má ráð fyrir dómstjóra hæzta-
réttar sem nokkumveginn stöðugum odda-
manni 1 dómnefndinni. Áður en eg skilst
við þetta atriði, vil eg sérstaklega taka
það fram, að hæsti réttur í frumvarps-
uppkastinu er talinn með þeim málum,
sem kölluð eru — þótt það sé miður ná-
kvæmt — uppsegjanleg og virðist í því
felast, að dómsvald hæstaréttar ríkisins
(Dana) yfir Islandi ekki verði algerlega úr
lögum numið fyr en uppsagnarfresturinn
er út runninn. Ef meiningin væri sú, að
íslenzkt löggjafarvald mætti setja á fót
hæstarétt innanlands, þegar það vildi,
eða afnema dómsvald hæstaréttar að því
er ísland snertir, hví var þetta þá ekki
sagt blátt áfram og með berum orðum í
frumvarps-uppkastinu ?
Lögréttugreinarhöf. segir: »Samning-
urinn veitir Islandi þann rétt, sem vís-
indamenn eru vanir að kalla »fullveldi«;
en svo fjarri fer því, að hann sanni þessa
staðhæfing sína, að hann ekki einu sinni
gerir neina tilraun til þess að sanna hana,
©g verð eg því að líta svo á, sem hann
segi þetta algerlega út í bláinn, enda er
það slík fjarstæða, að Island, eptir frum-
varps-uppkustinu, sé ætlað fullveldi, að
það tæpast gæti hýmt í því að geta tal-
ist hálffullveðja, eins og tekið er fram í
umsögn minni.
Þótt hugtakið »suverænitet« (fullveldi) sé
harla óákv.éðið, eins og sjá má á því, að
í vísindabókum er talað um hálffullveðja
ríki, þá er það þó nægilega ákveðið til
þess, að því verði skýlaust svarað neit-
andi, að íslandi, eptir frumvarps-uppkast-
inu, sé ætlað fullveldi. íslandi er ætluð
sú staða, sem liggur langt fyrir neðan
þau takmörk, að um fullveldi geti verið
að ræða því til handa; hugtakið fullveldi
verður aldrei teygt svo langt niður ávið.
ísland er, eptir frumvarps-uppkastinu, ekki
einu sinni viðurkenut sem »ríki«, og er
þess vegna spurningin um það, hvort þvf
sé ætlað að verða fullveðja ríki næsta
skringileg. — Þegar reynt var að koma
því að í frumvarps-uppkastinu, að Island
væri nefnt »ríki«, þá var orðinu »ríki«
óðar vísað á bug. Þarf nú framar vitn-
anna viðj! Það átti heldur alls ekki við,
að viðhafa orðið »rfki« um ísland, nema
frumvarps-uppkastinu væri að öðru leyti
breytt í samræmi við það orð. Að rugla
því saman, sem stendur í sjálfu frum-
varps-uppkastinu og því, sem sagt er í
athugasemdum nefndarinnar, er mjög vill-
andi og mega menn því ómögulega gera
sig seka í sliku.
Enn segir gr.höf. Lögr.: »Samningur-
inn veitir íslandi það fullveldi, sem Blaða-
mannaávarpið, Þingvallafundarályktunin
rétt skilin og umboð Þjóðræðismanna
handa sfnum nefndarmönnum krefst«.
Eg vil biðja greinarhöf. að leita stað-
festingar á þessu vottorði sínu hjá. rétt-
um hlutaðeigendum. Það verður gaman
að fá að vita, hvernig honum gengur að
fá réttmæti þess viðurkennt. Beinlfnis
tekur þetta ekki til mfn eða minnar um-
sagnar, og ekki gerir höf. neina tilraun
til þess, að rökstyðja þetta álit sitt og
finn eg því ekki ástæðu til að fara fleiri
orðum um það.
Höfundurinn ónafngreindi kemst að
þeirri niðurstöðu, að eg vilji, að íslend-
ingar skilji strax við Dani og átelur það,
að eg ekki skuli segja það ærlega, úr
því að þetta hljóti að vera mín skoðun,