Þjóðólfur - 13.11.1908, Qupperneq 2

192
I>JÓÐOLFUR.
rimlana úr pallinum, sem konurnar voru
svo látnar dingla með við belti sér, er
þær voru dregnar út. Asquith forsætis-
ráðherra gerði fyrirspurn til forseta, hverj-
ar ráðstafanir hann ætlaði að taka, til að
koma í veg fyrir samskonar hneyksli eptir-
leiðis, en forseti kvaðst ætla fyrst um sinn
að loka áheyrendasviði útlendinga og á-
heyrendasviði kvenna, og tók þingið þeim
úrskurði með mikiili ánægju. — Það er
almennt álit, að enskar konur spilli mjög
málstað sínum með svona löguðu hátterni.
Látinn
er 25. f. m. Lorenz Frölich, einn
af nafnkenndustu málurum Dana. Hann
andaðist á 88. afmælisdegi sfnum (f. 25.
okt. 1820). — J. C. Christensen er kjör-
inn formaður stjörnarflokksins á þingi, og
hann er einnig formaður fjárlaganefndar-
innar. Þykir mörgum það fullmikil viður-
kenning eptir allt Albertihneykslið.
NorðnienD og Islendingar.
Fáein orð til ungm.félaga íslands.
Sfðan eg kom heim frá Noregi í haust,
hefur mér opt bæði sárnað og gramizt
mjög allar þær lubbalegu árásir og getsak-
ir í garð Norðmanna, er komið hafa fram
hér heima, bæði í samræðum manna og
í blaðagreinum. Sumir blaðamenn hafa
tekið svo djúpt í árina, að þeir hafa borið
allri norsku þjóðinni það á brýn, að hún
sæti á svikráðum við oss íslendinga og
reyndiaðtælaosssérá hendur með lymsku- !
legu undirferli og æsingum gegn Dönum og
ætlaði sfðan að leggja oss undir sig. Verða
menn þessir sjálfir að bera ábyrgð á orð-
um sínum gagnvart norsku þjóðinni, er
þess verður krafizt, og er vonandi, að þeir
kasti þá dularkuflinum og gangi grímulaus-
ir fram, sem þeim sæmir, er berjast vilja
fyrir heill þjóðar sinnar. Að þvf starfl
ætti enginn að þurfa að fara huldu höfði.
Er þvf grímumönnum ætfð illa treystandi,
og sérstaklega, er þeir fara með ófriði. —
Og vfst er það, að þeir menn, er hér æpa
að Norðmönnum fram úr fylgsnum sínum,
starfa í óþökk þióðarinnar og allra góðra
manna.
Sökum þess, að árásir þessar hljóta að
vera sprottnar af vísvitandi blekking og
opinberum ósannindum, — eins og eg síð-
ar mun sýna fram á,—leyfi eg mér að skýra
æskulýð íslands ofurlítið frá mönnum
þeim, er borið hefur verið á brýn, að þeir
væru viðsjárverðir lymskuþorparar og
leigudýr norsku stjórnarinnar, er ættu að
tæla oss í hendur sér. — Geri eg það eigi
frá stjórnmálalegu sjónarmiði, heldur sök-
um þess, að oss er skylt að þekkja þessa
menn og meta að verðleikum. Enda eiga
þeir það vel skilið, því allir eru þeir eld-
heitir Islandsvinir, er unna oss alls góðs,
—- en þó þess fremur öðru, að vér verðum
frjálst og sjálfstætt ríki á þann hátt, er
bezt mætti henta, annaðhvort í konungs-
sambandi einu við Danmörku eða þá lýð-
veldi að fornum sið.
Enginn pessara manna óskar pess og
vinnur pví síður að pví, að ísland gangi
ú hönd Noregi, — eða sameinist Noregi
á nokkurn hátt.
Það viil svo vel til, að eg þekki flest-
alla þá Norðmenn, sem hér er um að
ræða. Fann eg marga þeirra að máli á
ungmennafundinum á Vors 27. — 30. júní
í sumar. Var þar meðal annara prófessor
N. Gjelsvík, formaður „Ungrnennafélaga
Noregs", sá hinn sami maður, er gamall
þingmaður á stjórnmálafundi í sumar kvað
eigi vera till — Þar voru og Anders
Hovden skáld og prestur, ritstjórarnir
Jóhannes Lavik og Rasmus Steinsvík,
adjunkt Th. Hannaas, Lars Eskeland lýð-
háskólastjóri o. fl. — Voru liðug 5000 manns
á fundi þessum, ungmenni, bændur og búa-
lið, embættismenn, herforingjar, prófessor-
ar, ráðherrar, o. fl. Eiga ungm.félögin
norsku marga beztu menn þjóðarinnar að,
t. d, Bang og Vexelsen biskupa, Lövland
og Lowtzow ráðherra o. m. fl. — Var mælt
margt hlýlegt orð í vorn garð á fundi þess-
um, og seint gleymi eg því, er fimm þús-
undir manna stóðu upp í furuskógarrjóðr-
inu á prestsetrinu á Vors, tókú ofan og
sungu „Eldgamla Isafold“. — I söngbók
ungm.fél. norsku eru 2 — 3 ísl. ættjarðar-
ljóð ásamt færeyskum, sænskum og dönsk-
um. Sitt hvorumegin við ræðupallinn
stóðu ísl. Valurinn og færeyski Tjaldurinn.
Voru þar 100 Færeyingar, en eg einn Is-
lendingur. —
Allir þeir, er eg talaði við á fundi þess-
um,— og skipti það hundruðum — óskuðu
Islandi farsællar framtíðar og heilla í
stjómmálabaráttunni; þvf öllum var kunn-
ugt um, að kappið var mikið hér heima.
Væntu þar flestir, að Danir mundu bregð-
ast vel við kröfum vorum, ef vér að eins
gætum orðið samtaka um þær. Hefðu
Danir einmitt fylgt Norðmönnum vel að
málum f viðureign þeirra við Svía 1905.
Og nú var komið að þeim að unna oss
hins sama réttar.—
En eigi er því að leyna, að alþýða
manna í Noregi óskar þess helzt, að vér
verðum lýðveldi á ný. Virðist þeim það
vera sjálfsagt og eiga bezt við um sögu-
landið fræga, er stendur í fornum frægðar-
ljóma fyrir hugarsjónum þeirra. — því mið-
ur altof björtum Ijóma. —
Eptir sakaráburði íslenzku huldumann-
anna að dæma, mætti ætla, að Norðmenn
þeir, er talað hafa voru máli í sumar
væru ófyrirleitnir hræsnarar og varmenni
og taumvanir leiguklárar stjórnarinnar
norsku — fylgdu hennar bendingum og
ynnu að hennar undirlagi.—
Lýsir þetta annaðhvort gersamlegri van-
þekking landa vorra, er svo mæla, eða
þá dæmafárri ósvífni. Helzt þó hvort-
tveggja.
Norðmenn þeir, er nefndir hafa verið í
sumar í sambandi við Islandsmál, eru allir
eindregnir nýnorskumenn, forkólfar sveita-
málsins norska, beztu stuðningsmenn
ungmennafélaganna og norsknorsku stefn-
unnar. Hafa þeir þó marga á móti sér
t. d. „heldra fólkið" flest er álítur nýnorsk-
una eigi nógu „fína" og „kúltiveraða" og
halda því fast við dansknorskuna, þótt
hún sé í raun og veru þrælsmark þjóðar-
innar frá því, er hún var undirlægja Dana
um tjórar aldir — og telji það tímabil hið
svartasta í sögu sinni. —
Dansknorsku stefnunni fylgja flest helztu
og rfkustu blöðin, - auðvaldið. — T. d.
„Aftenposten", „Morgenblatíet", „Verdens
Gang" o. fl., en flytja þó fullum fetum
greinar þessara helztu andstæðinga sinna,
er áður eru nefndir, bæði á nýnorsku og
„ríkismáli" (dansknorsku), þar eð þau
verða að viðurkenna og meta afburði
þeirra og hæfileika og beygja sig fyrir al-
menningsálitinu, hvort sem ljúft þykir eða
leitt.
Það var því eigi af stjórnarnáð, að N.
Gjelsvik varð prófessor eptir Hagerup, vel-
metinn lögfræðing og aðalforkólf ráða-
neytisins Ibsen-Hagerup. Gjelsvik var
jafnvel strangur andstæðingur Hagerups
í stjómmálum og auk þess „málþjarkur",
og er það venjulega alls eigi meðmæli
hjá norsku stjórninni. En lærdóm hans
og hæfileika viðnrkenna bæði vinir hans
og óvinir. —
Og eigi hefur séra Anders Hovden unn-
ið sér skáldfrægð eður alþýðuhylli með
aðstoð stjórnar og valdsmanna. Varhann
harla berorður í garð stjórnaiinnar 1905
og sagði hann mér sjálfur í sumar, að
með kvæðasafni sínu „Solhov", hefði
hann glatað vináttu margra fornkunningja
stnna. Og eru þó kvæði þau eldþrungin
frelsis- og ættjarðarljóð, ort um 1905 og
viðburði þá, er þá urðu í Noregi.
Þá má nefna ritstjóra blaðanna „Den
17. Mai" og „Gula Tidend": Rasmus
Steinsvik og Jóhannes Lavik. Báðir hafa
átt við ramman reip að draga og barizt
gegn miklum örðugleikum og megnri mót-
spyrnu sökum skoðana sinna á stjórnmál-
um og öðru. Enda eru þeir opt berorð-
ír í garð stjórnar og þings og gera sér
engan mannamun. — Er því hlægilegt, að
vilja gera þá að leiguþýjum norsku stjórn-
arinnar. — Og eigi er Þorleifur Hannaas
orðinn aðjunkt við kennarskólann á Storð
af stjórnarfylgi, heldur sökum lærdóms
síns og hæfileika.
Það eru því vísvitandi blekkingar og
ósannindi gagnvart ísl. þjóðinni, að nefna
menn þessa æsingamenn og uppreisnar-
seggi og öðrum verri nöfnum og eins er
það fádæma ósvífni gegn saklausri þjóð,
að gera henni þær verstu getsakir að á- |
stæðulausu og ósekju. Enda þykist eg
vita, að því verði svarað — sökum ís-
lenzku þjóðarinnar — ef Norðmenn ann-
ars virða huglaus lítilmenni svo mikils.—
Helgi Valtgsson.
milf
var haldinn hér í bænum 8. þ. m. fyrir
forgöngu nokkurra bæjarbúa (Sigurðar frá
Fjöllum o. fl.). Hafði allmikil óánægja
risið út af framkvæmdum vatnsveituverks-
ins, þótti verkið sækjast seint, ekki vera
vel unnið, og eptirlitið ofdýrt, en þó slæ-
lega rekið. Var sent kæruskjal um þetta
til bæjarstjórnarinnar, undirritað af mörg-
um bæjarbúum, en það kom of seint á fund
bæjarstjórnarinnar, og var því samþykkt að
taka málið ekki fyrir í það sinn. Svo var
borgarafundurinn haldinn í Bárubúð, og
Sigurður alþm. Sigurðsson, er setti fund-
inn, kosinn fundarstjóri. Málshefjandi var
Pétur Zophoníasson og lýsti hann óánægju
sinni yfir gerðum vatnsveitunefndarinnar og
starfi eptirlitsmannanna. Þá tók Páll Ein-
arsson borgarstjóri til máls, og byrjaði að
segja sögu vatnsveitunnar, var auðheyrt, að
hann ætlaði að gera (tarlega grein fyrir öllu
verkinu, og hvernig það væri framkvæmt;
en er hann var nýbyrjaður, var kallað app
óþarflega hvatskeytlega, að eldur væri
kominn í húsið; hafði kviknað í tunnu-
skriflum í raflýsingaklefanum og varð fljótt
slökkt, en eldhræðsla mikil hafði gripið
meginþorra fundarmanna, og ruddust menn
í ósköpum til dyra, en ógreitt varum út-
göngu, því að troðningurinn hélt dyrun-
um lokuðum til hálfs. Brutu menn þá
glugga (alls 15) og ruddust þar út, og má
nærri geta, að einhver hefur skeint sig
á glerbrotunum. Hefur víst sjaldan eða
aldrei sézt annar eins ærslagangur hér í
bæ, eins og þarna var um tíma. Varð
nú hlé á fundinum og gengu margir burtu,
og komu ekki aptur, þar á meðal borgar-
stjóri, er var til muna lasinn þennan dag.
Þá er fundurinn hófst aptur, var vatns-
veitumálið rætt af allmiklu kappi, en þó
meira frá annari hliðinni, því að til and-
svara gegn ákúrum til nefndarinnar var
að eins einn nefndarmanna — Þórður
Thoroddsen, er meðal annars skýrði frá
því, að bæði V. O. Kjögx og Knud Zim-
sen, hefðu sagt eptirlitsstarfa sínum lausum,
og virtist það ekki hafa nein ógleðiáhrif
á fundarmenn, því að það er vafalítið, að
óánægjan hefur snúizt að miklu leyti gegn
þessum tveimur eptirlitsmönnum, en miklu
síður að höfuðforstöðumanni vatnsveit-
unnar, Holger Hansen verkfræðing. Að
veitast nokkuð að borgarstjóranum fyrir
afskipti hans af þessu máli, getur ekki
komið til greina, enda bólar lítt á því
hjá öllum þroskuðUm mönnum, því að
menn vita, að ekki verður honum um
kennt, þótt einhverjar misfellur verði
á vatnsveituverkinu, sem enn er ekki
rannsakað, hversu miklar séu, eða hvort
verkið sé víða illa og óvandvirknislega af
hendi leyst, og ótryggilega frá þvf gengið,
eins og haldið er fram. Kunnugir menn
segja, að þær aðfinnslur séu alls ekki á
rökum byggðar og að miklu leyti sprottn-
ar af misskilningi. En það er sjálf-
sagt að ganga úr skugga um það. Alykt-
anir borgarafundarins hnigu helzt í þá átt,
að hraða verkinu sem mest, að hafa það
vel vandað, en gæta þó sparnaðar, fækka
hinum launuðu eptirlitsmönnum o. s. frv,
Fjirii aljijÉlÉr esperantista
í Dresden 1908.
Stuttur útdráttur
eptir
Jón Gudbrandsson.
(Frh.).
Morguninn eptir mættu menn svo stund-
víslega, að fundurinn gat byrjað á ákveð-
inni mfnútu, dauðaþögn var í salnum og
allra augu störðu mót fordyrum salsins,
sem menn á hverju augnabliki bjuggust
við að sjá dr. Zamenhof ganga í gegnum,
og augnablikið kom, og hinn stóri salur
kvað við af fagnaðarlátum og húrrahróp-
um, og blómin drifu yfir hinn litla, hæ-
verska mann, sem gerði margar árangurs-
lausar tilraunir til að verja sig gegn
þessu ofviðri, sem engan enda ætlaði að
taka.
Það mátti glöggt sjá, að hér var ekki
verið að fagna valdhafa fyrir siðasakir,
heldur manni, sem af hjarta var álitinn
einn af merkustu og þörfustu mönnum
heimsins.
Þegar ró var komin á, setti oberst
Pollen fundinn í nafni >La trio por la
tria* og undir vernd Ágústs Friðriks
Saxakonungs, en allir sendiherrar og kon-
súlar borgarinnar voru heiðursgestir.
Þá var sunginn hinn einkarfagri lof-
söngur esperantista, kvæðið er eptir dr.
Zamenhof, en lagið eptir baron Felicien
Menu de Ménil og er hvortveggja snild-
arverk 1 sinni röð, og þann eiginleika
hefur lagið, að menn verða því hrifnari
af því sem þeir heyra það oftar, enda
Kkt og snertir séu dýpstu hjartastrengir
gamalla esperantista, þá er lofsöngurinn
er sunginn.
Fulltrúi var mættur frá rlkisráðinu sem
bauð gestina velkomna í nafni landsins,
sömuleiðis frá bæjarraðinu, sem bauð gest-
ina velkomna í nafni bæjarins. Banda-
ríkjastjórn sendi fulltrúa með umboði, til
að flytja fundinum heillaósk sína, hann
sagði meðal annars: »Ef esperantohreyf-
ingunni eykst afl 1 voru landi hér eftir
sem hingað til, líður ekki á löngu, að
hún tekur að hrista landiðs.—Japanastjórn
sendi einnig fulltrúa með umboði; hann
sagði meðal annars: »Það er hinni jap-
önsku stjórn gleði, að sjá glæsilegan
framgang hins alþjóðlega máls »esper-
anto«, þar sem hin japanska þjóð finn-
ur það aðgengilegra, en nokkurt af
málum Norðurálfunnar«. Þessum ræð-
um var sem vænta mátti tekið með
miklum fögnuði, og létu menn gleði sína
óspart í ljósi.
Næst flutti dr. Zamenhof langa tölu
með einkunnarorðunum: »Beinn og skýr
er vor vegur, sem vér aldrei víkjum af«,
og má óhætt fullyrða, að hann talaði þar
fyrir munn alls fjöldans af áheyrendun-
um ; aðalefni ræðunnar birtist sama dag-
inn í »La Revuo«.
Þá lagði fulltrúi frá bæjarráðinu í Barce-
lona frara skjal undirskrifað af bæjarráð-
inu og öllum stærri félögum bæjarins,