Þjóðólfur - 19.02.1909, Qupperneq 3

ÞJOÐOLFUR

miklar stælur á fundi 1 sameinuðu þingi
1 gærkveldi. Urslitin urðu þau, með 31
atkv. gegn 7, að séra Björn skyldi ekki
úrskurðaður þingmaður Seyðfirðinga, og er
kjördæmið því þingmannslaust, þangað
til endurkosning fer þar fram, sem mælt I
er að verði bráðlega. Dr. Valtýr laumaðist
með »Ceres« austur á Seyðisfjörð í fyrra
kveld, og fær þar fréttirnar um, að séra
Björn hafi ekki komizt að. Mun doktor-
inn þá hyggja sér til hreyfings á Seyðis-
firði við nýja kosningu, og er þá ekki
alls örvænt um, að hann sjáist hér á þessu
þingi, en harla ósennilegt er það samt,
enda þótt Seyðfirðingum sé til margs
trúandi,
var haldinn síðastl. laugardagskvöld í Iðn-
aðarmannahúsinu, og var þar saman kom-
inn mikill fjöldi kjósenda. Fundarstjóri
var Þórður J. Thoroddsen bankagjaldkeri
og skrifari Þorsteinn Gíslason ritstjóri.
1. Sambandsmálið var fyrst til umræðu,
og ræddu það mál af hálfu frumvarps-
andstæðinga, auk þingmannanna, Bjarni
Jónsson frá Vogi og Þorsteinn Erlingsson,
en af frumvarpsmönnum töluðu Guðm.
Björnsson, Jón Þorláksson og'Lárus Bjarna-
son. Að síðustu var samþykt með um
200 atkv. gegn um 150 svohljóðandi til-
laga:
»Mcð pví að vilji kjósenda í sambands-
málinu kom greinilega í Ijós við alping-
iskosningarnar 10. sept. síðastl., álítur
fundurinn óparft að greiða atkvœði um
pað, og álgktar pví, að taka fgrir nœsta
mál á dagskráa.
2. Um aðflutningsbannið varsamþykkt
með öllum atkv. gegn 5 svohlj. tillaga:
»Fundurinn skorar á alpingi, að sam-
pgkkja aðflutningsbann á áfengi nú peg-
ar á nœsta pingia.
3. Um fjárhagsmálið var samþykkt:
nFundurinn skorar á alpingi, að gera
alvarlegar ráðstafanir til pess að bœla úr
hinum ískgggilega peningavandrœðum,
svo fljótt sem unnt er«.
4. Samgöngumál. Samþykkt:
nFundurínn skorar á alpingi, að kom-
ast að sem haganlegustum samningum
um strandferðir og millilandaferðirn.
5. Um útvegs- og útgerðarmál urðu
töluverðar umræður, og ýmsar tillögur
samþykktar þar að lútandi.
6. Um sölu á Arnarhólslóð var það
samþykkt að skora á þingmennina, að
gera allt til að sporna við því, að engin
ákvæði verði tekin um breyting á sölu-
verði lóðarinnar.
7. Um löggilding hafnar í Viðeg var
það samþ., að sporna móti því, að hún
verði löggild.
8- Samþykkt að flytja kjördag til 10
október.
9. Samþykkt að afnema eptirlaun allra
embættismanna.
10. Stjórnarskrárbregting. Samþykkt,
að krefjast endurskoðunar á henni þegar
á þessu þingi, og þar á meðal, að afnema
konungkjörnu þingmennina, og að rýmka
sem mest réttindi kvenna.
€rlenð símskeyti
til Pjóðólfs.
Kanpmannahöfn 16. febr. kl. 6 e. h.
Landvarnir Dana.
Neergaard flutti landvarnarfrumvarp
á rikisþinginu. Landgirðing lOVa milj.
kr., sjávarvíggirðing 11 milj. Allur kostn-
aður 42 milj. Nú þegar árlegur auka-
kostnaður 3 milj. Hægristefna. Umbóta-
flokkur klofnar.
Sambandsmálið.
Sambandslagafrumvarpið fram borið.
Neergaard fortekur breytingar.
*
* *
Samkvæmt skýrslunni um hervarna-
mál Dana sést, að nýi forsætisráðherr-
ann snýst á sveif hægrimanna, og er hætt
við að fylgi stjórnarinnar minnki við
næstu kosningar, er fram eiga að fara
í vor.
Um sambandsmálið er það eitt að
segja, að það mátti ávalt ganga að því
vísu, að Danir mundu ekki fara að gefa
kost á nokkrum breytingum, sízt að fyrra
bragði. Alþingi verður fyrir sitt leyti að
taka ákvarðanir sínar í málinu án tillits
til afstöðu danska ríkisþingsins, nú sem
stendur.
Samsöngurinn
í dómkirkjunni, sem haldinn var 11. ög
14. þ. m. undir stjórn herra Sigfúsar
Einarssonar tónfræðings, var að mínu
áliti einhver hinn bezti, sem ég minnist
að hafa heyrt hér: Yfirleitt mjög vel
sungin lög, fjölbreytt og tilkomumikil;
sum þeirra hafði ég ekki heyrt sungin
áður, þar á meðal lag Sigfúsar við Bisk-
upsvígsluljóðin, sem óhætt má telja eitt
hið áhrifamesta og fegursta lag höfund-
arins. Söngstjórn Sigfúsar er óvenjulega
lipur og ólík þvi, sem menn eiga að
venjast hjer á landi, enda virðist söng-
sveit hans skilja hana og hlýða henni
vel, allir sem einn maður.
A samsöngvum þessum gafst mönnurn
enn á ný tækifæri til að heyra hina
miklu og fögru söngrödd frú Valborgar
Einarsson, sem enn sem komið er skarar
langt fram úr öllum þeim, er eg hef
heyrt syngja liér í bæ, að kunnáttu í
því að beita röddinni með listfengi og
tilfinningu, og það er einmitt á þessum
stað (i kirkjunni), sem söngur hennar
nýtur sín bezt, því rödd hennar er svo
mikil og hljómfyllandi, að hún nýtur
sín ekki til fulls i litlu húsi. Kirkjuarí-
una (eptir Stradella), Hinn fj'rsta dag
(úr sköpunarverki Haydn’s) og »Lær mig
Nattens Stjerne« (eptir Hartmann) söng
hún svo vel, að unun var á að hlýða.
Hljómlestur (Declamation) fröken Elínar
Matthíasdóttur var aðdáanlega góður í
siðasta erindinu við lagið »Hin helga
nótt« (eptir E. Schultz), en aptur á móti
þótti mér einsöngur hennar i Biskups-
vigsluljóðunum ekki nógu hljómfyllandi
í svo tilkomumiklu og hátíðlegu lagi, en
hreinn var hann og fagur. Einsöngur
hr. Einars Indriðasonar var fremur
| daufur; hann hefur fremur þróttlitla
rödd ennþá, en mjög laglega; lagið
»Heilaspuni falskra fræða« (eptir Han-
del) var honum ofvaxið, enda naumast
eins vel æft og vera þurfti. Lag það, er
karlasöngsveitin söng, Kyrie eleison (eptir
J. A. Josephson), er fagurt lag og til-
komumikið og var það vel sungið bæði
skiptin, en þó öllu betur siðara kvöldið.
Kvennsöngsveitin er »valið lið« og leysti
hún hlutverk sitt prýðilega.
Vér íslendingar getum verið hreyknir
af hr. Sigfúsi Einarssyni sem sönglaga-
smið og söngstjóra og megum vera
honum sérstaklega þakklátir fyrir kirkju-
samsöngva hans, sem hann byrjaði á
hér fyrstur manna og einn haldið uppi
síðan, svo orð sé á gerandi, enda hafa
þeir allir tekist yfirleitt mjög vel að
dómi allra þeirra, er um þá hafa dæmt
af óhlutdrægni og sæmilegri þekkingu.
Eg minnist þess að hafa séð því haldið
fram i blöðum hér áður, að slika sam-
söngva sem þessa eigi að bera saman
við venjulegan kirkjusöng, þar sem söfn-
uðurinn syngur »hver með sinu nefi«
undiy með orgelinu, en slíkt er mesta
fjarstæða, sem og hitt, að menn ímynda
sér, að ýms þau lög, er nú eða áður
hafa verið sungin á samsöngvum þessum,
t. d. Arier, Oratorier, Passioner o. s. frv.,
hafi upprunalega verið til þess ætluð,
að syngja þau í kirkjum við messugerð.
Nei, þau nefnast aðallega »kirkjusöngv-
ar« vegna þess, að þau hafa verið samin
við kvæði andlegs efnis, en ekki ver-
aldlegs.
Forráðamenn dómkirkjunnar eiga
þakkir skilið fyrir það, hve fúsir þeir
hafa verið á að lána kirkjuna, og vænti
eg þess, að þeir geri það sem optast,
svo mönnum gefist kostur á að heyra
sem allra optast til hr. S. E., konu hans
og söngflokks þess, er hr. S. E. ræður
fyrir.
C. F.
*
Islenzkar sagnir.
1‘áttur af Kristínu Pálsdóttur
úr Borgarfirði vestra.
Kristín fór nú yfir hana og hvíldi
þar kindahóp sinn um hríð; þá var
nær miðjum degi; var þá veðri þannig
farið, að lopt var orðið þykkt og tók að
hvessa á landnorðan og gera drífufjúk.
Kristín lagði nú af stað aptur; sá hún
enn í Sléttafell og tók stefnu eptir því;
hélt hún svo áfram lengi og fór snædrifið
vaxandi, svo að brátt sá lítið frá sér;
bar hún sig þó að halda stefnu þeirri, er
hún hafði tekið, en snjókoma var svo
áköf, að þungfært fór að verða, og varð
því að fara hægt. Þannig hélt Kristín
áfram, unz hún kom að þverkvísl einni,
er var djúp og bakkafull af snjókrapi;
mnn það liafa verið kvísl sú, er Leggja-
brjótur er kölluð, hún er suðaustur undan
halanum á Sléttafelli; rennur hún í djúp-
um stokk og er stórgrýtt í botni og ill
yfirferðar, þó hún væri auð, en nú flæddi
hún upp á alla bakka. Kristín leitaðist
við að komast yfir kvíslina, en fann hvergi
færi á því; var þá og komið kveld og
farið að rökkva af nótt. Sá hún nú, að
hún mundi verða að láta fyrirberast um
hríð; snæddi hún nú af nesti sínu, og er
hún var búin að því, tók hún til rekunn-
ar, og fór að moka ofan af fyrir kindur
sínar; var snjór djúpur nokkuð, en laus,
en er leið á nóttina, birti upp og gerði
hægt veður, og iór að frjósa. Þegar birta
tók, fór Kristín að kanna kvíslina, og
var hún ófær yfirferðar og ólgandi yfir
alla bakka. Varð hún að láta þarna fyrir
berast með kindahóp sinn í 4 nætur og
3 daga; var veður þann tíma jafnan stillt,
en kalt og frost mikið, og allan þann
tíma var kvíslin ófær og ólgandi. Að
morgni hins fjórða dags sá Kristín, að fær
ís var kominn á kvíslina; bjóst hún nú
til ferðar, þó hún væri orðin þrekuð mjög
af vökum og erfiði, því hún vakti allan
tímann yfir fjárhópnum og mokaði ofan
af fyrir honum, og hélt hún á sér hita
með því. Hún kom fénu yfir kvíslina
með nokkrum erfiðleika, og fór nú sem
leið liggur og stefndi ofan 1 Núpsdal;
varð henni seinfarið, því ófærð var þar
af snjó, en veður vur allgott; komst hún
að Barkarstöðum um kveldið, fékk hún
þar góðan beina og hey handa kindum
sínum. Morguninn eptir lagði hún enn á
stað, var þá gott veður, og kom að P'itj-
um 1 Austurárdal, fékk hún þar fylgd yfir
Miðfjarðarháls, og komst að Viðidalstungu
um kveldið, var þá mjög liðið á dag.
Kristín gekk til bæjar og kvaddi hurðar,
kom þá út piltungur einn ; Kristín sagði
hverra erinda hún var komin þar, og
spurði hvort Jón Thorarensen væri heima.
Hann kvað það ekki véra, »en systir hans
er heima«, mælti hann, »og er hún ráðs-
kona«. Kristín mælti: »Far þú inn og
seg frá erindi mínu, og það með, að eg
þarf að fá góðan beina og hey handa
kindunum«. Hann gekk nú inn, og sagði
frá hver kominn var, og svo með hverju
erindi hún fór. Kristín gekk inn í dyr
og hlýddi á mál manna, og var ekki talað
alllágt; var ráðskona gustill, og kvað
Kristlnu sjálfa geta fundið hús og hey
handa kindum sfnum, fyrst Jón hefði ekki
verið heima til að taka á móti henni, og
fleiri orð hafði hún. Var það og almæli
þá, að henni gætist lítt að ráðabreytni
bróður síns, er mundi svipta hana ráðs-
konuvaldinu. Pilturinn kom fram aptur
%
og sagði orð ráðskonu. Kristín bað hann
fylgja sér til fjárhúsa; gerði hann svo, og
lét hún þar inn kindahópinn og tók síðan
hey til ósparlega, og byrgði síðan vand-
lega aptur húsið.
Vigfús Guðmundsson f Haga hefur skrif-
að alllangt erindi um fræðslumálið í Isa-
fold og á fundi, sem birtur er í sama
blaði, biðja bændur í Mosfellssveit um
frestun á framkvæmd fræðslulaganna utaa
skólahéraða; og er kostnaðurinn, sem
hvorutveggja finna lögunum til foráttu.
En það eru margir fleiri, sem finna til
erfiðleika við að fullnægja lögunum.
Eg vil nú leyfa mér að bera fram til-
lögu, sem að miklu leyti mundi fullnægja
kostnaðinum við uppfræðslu unglinga —
en hana er sjálfsagt að auka að miklum
mun — án þess að auka gjöld almenn-
ings.
Tillagan er: að nema burtu þá grei«
stjórnarskárinnar, sem valdbýður hina evan-
gelisku lútersku kirkju sem þjóðkirkju á
Islandi og setja ekkert þesskonar í staðinn.
Þetta ætti að gerast á þingins
í v e t u r, því annars verður allt þetta,
sem kallast anulegt, að móka í meinlegu
gagnsleysi, eins og hingað til. Hver ein-
asti hugsandi maður finnur og veit að
»trúin« verður ekki valdboðin honum né
tekin frá honum með lagaboði og því er
það hin mesta fásinna að hafa slík um-
mæli í stjórnarlögum nokkurs lands. Eg
ætlast til, að kirkjueignirnar falli allar til
landsjóðs eða fræðslusjóðs, og verði svo
notaðar til menningar æskulýðnum.
Á unglingaskólunum mætti kenna
guðfræði ef mögulegt er að kenna hana
sem vísindagrein. Þeir andlegrar stéttar-
menn nema kennarar prestaskólans halda
áfram að vera slíkir, sem þeir hafa verið,
meðan þeir vilja og geta. En þar sem
brauð losnar, á hið opinbera ekki að
skipa neinn í staðinn, en láta sóknarmönn-
um alfrjálst að stofna fríkirkju, eða fá
sér prestsþjónustu á annan hátt. Af þessu
flýtur og að stjórnin skiptir sér ekkert af
hvaða menn söfnuðirnir fá sér fyrir sálu-
sorgara. En ekkert kirkiufélag ber hin«
opinbera að styrkja eitt fremur en annað.
Fleira ætla eg ekki að skrifa um þetta
efni að sinni. Máske eg fái tækifæri til
að segja eitthvað um þetta efni seinna.
En vilji þingið í vetur ekki taka tillögu
mfna til greina, — á þvf verður þó að
byrja — er nóg komið af svona góðu.
Geithálsi 5. febr. 1909.
Guðm. Magnússon.