Þjóðólfur - 27.08.1909, Qupperneq 2

140
ÞJ0Ð0LFUR
inu 8. f. m. lýst kirkjuþingi þessu á þessa
leið:
Svipur þingsins.
Mönnum var mest forvitni á að vita, hver
mundu örlög nýju guðfræðinnar á þessu
þingi, og voru margar spár um það, ýmist
að hún yrði gerð ræk úr fe'laginu eða látin
í friði. Af þinginu var ekki gott að henda
mið um það. Þingið var ærið þykkjuþungt
á svipinn, þegar það kom saman. Þing-
menn kaldranalegir og fálátir innbyrðis,
hnykluðust til sæta eptir skoðunum nokk-
uð svo, og sátu óvenjulega þögulir í
málhvíldum á þingfundunum. Það var
greinilega illt í þeim, en af því var ekki
mark hafandi. Við öðru vart að búast. Þeir
voru nýkomnir úr snarpri kosningabaráttu,
sem háð hafði verið opinberlega víðsvegar
um safnaðarlögin milli gömlu og nýju guð-
fræðinnar, með hinu mesta ofstæki og frekju,
og glímuskjálftinn var enn f þeim. Leik-
ar höfðu líka farið svo, að allar horfur voru
á, að þetta yrði ekki sfðasta orrahríðin inn-
an félagsins, og má nærri geta, hve sú til-
hugsun sé skemmtileg safnaðarfulltrúunum,
sem flestir eru leikmenn ólærðir, og til að
geta, þykir allur stefnumunurinn vera sama
sem að deila um geitarhár eða keisarans
skegg.
Nýja guOfraeöin.
Gamla guðfræðin hélt velli í þeirri sennu
— engum hafði raunar komið annað til
hugar, — en sigur hennar var nauða-áþekk-
ur sigri Pyrrhusar Epiruskonungs á Róm-
verjum, eindreginn vottur þess, að hún
mundi ekki æfinlega eiga sigri að hrósa.
Nýja guðfræðin hlaut ’/3 hluta safnaðarkjör-
inna sæta á þinginu f þessari fyrstu atrennu,
og má segja, að hún hafi fiskað langt fram
yfir allar vonir, þegar þess er gætt, að orðs-
ins þjónar eru svo gott sem allir á einu
bandi á móti henni. Kosningaúrslitin eru
órækur vottur þess, að jarðvegurinn sé
góður fyrir hana hér vestanhafs, sami jarð-
vegurinn og heima á Fróni, þar sem hún
ræður nú lögum og lofum.
Fypiplestrar.
Af fyrirlestrunum þótti helzt mega marka,
að ekki mundi meiri hlutinn ætla sér að
skera nýju guðfræðina niður innan félagsins.
Þeir voru fluttir af stillingu og ofurkapps-
laust.
Menn hlustnðu á gamla forsetann, séra
Jón Bjarnason, flytja „apologiam pro vita
sua" (vörn fyrir æfiferil sinn) með hinni
mestu athygli og eptirvænting. Þeim, sem
höfðu búizt þar við að heyra svarralega
ádeilu á nýju guðfræðina, varð ekki að trú
sinni. Fyrirlesturinn var ádeilulaus að mestu,
hlutvönd frásögn af mönnum og málefnum,
sem snortið höfðu ræðumanninn um dag-
ana, og afskipti hans af þeim, harla fróð-
legur í kirkjusögulegu tilliti, og lfkaði vel.
Sömu hófsemi gætti málshefjandi um
gildi ritningarinnar, séra Kristinn Ólafsson,
sem flutti erindi sitt og fyrir fullri kirkju.
Hann bað menn gjalda varhuga við nýju
guðfræðinni. Hún þættist halda sér við
Kristsmyndina, eins og hún kæmi fram í
ritningunni, en breytileg væri myndin, sem
hún þættist finna þar. Sumar greinir nýju
guðfræðinnar næmu úr myndinni eingetnað-
inn, aðrar upprisuna o. s. írv.; svo þegar
öllu væri á botninn hvolft, yiði myndin ekki
nema tóm skáldskaparhugsjón, blóðlaus og
merglaus. Þá færði hann rök fyrir innblæstri
ritningarinnar af orðum lausnarans sjálfs og
ritningunni, og lauk máli sínu með því að
sýna fram á, að nýja testamentinu væri
hætt, ef rýrt væri gamla testamentið, hvort
stæði með öðru.
Eptir nokkrar marklitlar umræður bað
séra Friðrik J. Bergmann sér hljóðs, postuli
nýju stefnunnar. Hann bað menn hafa
hugfast, að hann væri ekki að þrengja eða
skípa mönnum til neinnar skoðunar. Öllum
frjálst, að hafa hvaða skoðun sem líkaði
fyrir sér; vildi að eins sama rétt sér og
og öðrum til handa, er hagnýta vildu sér
niðurstöðu biblíulegra vísinda við íhugun
ritningarinnar. Hann væri málshefjanda að
mörgu samþykkur, svo sem um innblástur
ritningarinnar, að því er til trúarefna tæki.
En margt væri annars eðlis, eins og máls-
hefjandi hefði og tekið fram, og suml af því
hneykslaði trú manna og væri til ásteytingar.
Hann vildi hafa leyfi til að segja fólki, að
því þyrfti það ekki að trúa. T. a. m. tryði
hann ekki, að Bileams-asna hefði talað, þó
í ritningunni stæði; ekkert sáluhjálparatriði
heldur að trúa því. Eins væri lögmál þræla-
haldsins ekki innblásið af guði í ritninguna,
heldur af tíðaranda eða hugsunarhætti manna
á þeim tímum, sem ritin væru frá, og sama
væri að segja um spámennina. Það væri
ofætlun nútíðarmanni að trúa ö 11 u í þeim,
eins og t. d. því, að drottinn hefði boðið
spámanninum að baka brauð við mannasaur,
og þá við mykju, er hann hefði færzt undan
hinu fyrra. Slíka ásteytingarsteina vildi
hann hafa leyfi til að taka úr götu manna,
til að hjálpa þeim til að komast til sannrar
trúar.
William Paulson lýsti andvaralausum æsku-
árum sínum og síðan apturhvarfinu til krist-
legrar trúar. Hafði þá „orðið bilt“ við, er
hann tók eptir því, að nýja testamentið
stæði og félli með gamla testamentinu, því
hann hefði heyrt að það væru svo skrambi
ótrúlegar sögur í hinu síðarnefnda, — ræðu-
maðuinn virtist ekki vita, að það eru í
báðum sáttmálunum. En séra Friðrik J.
Bergmann hefði komið öllu í gott lag fyrir
sér með fyrirlestri, sem kenndi honum,
hvernig taka ætti þar saman, og síðan hefði
hann sannfærzt æ betur og betur um
það, að sama hlyti að ganga yflr bæði testa-
mentin.
Séra Fjeldsted þótti kenna kulda í umræð-
unum; sagðist eitt sinn hafa orðið orðlaus.
Hann hefði verið spurður að, af hverju hann
vissi, að guð væri góður. Langaði helzt til
að segja eitthvað fallegt við útfarir.
Séra Jóhann Bjarnason lét illa yfir guðs-
hugmynd sumra manna. Þeir ímynduðu
sér guð eins og jarðneskan, ofboð stóran
mann, á lafafrakka, og með pípuhatt og staf
í hendi. Þeim skildist ekki, að fyrir honum
væru allir hlutir jafngöfugir.-----------
Enn var margt fleira skrafað og svo
lauk uraræðunttm, að gildi ritningarinnar
er jafn óákveðið eptir sem áður«.
Tillögup i þlnginu.
Einn af kirkjuþingsfulltrúunum, Friðjón
Friðriksson (úr flokki séra J. B.) bar fram
svolátandi tillögur, er skoðun meiri hlut-
ans felst í:
„Þingið lýsir yfir því, að stefna sú, sem
málgagn kirkjufélagsins, „Sameiningin", hef-
ur haldið fram á liðnu ári, sé réttmæt stefna
kirkjufélagsins, en mótmælir þeim árásum á
þá stefnu, sem komið hafa fram innan kirkju-
félagsins frá séra Friðrik J. Bergmann í
timariti hans „Breiðablikum". Og út af
þeim árásum gerir þingið eptirfylgjandi
þingsályktanir:
1. Kirkjuþingið neitar, að trúarjátningar
kirkjufélagsins séu að eins ráðleggjandi, en
ekki bindandi, eins og haldið hefur verið
fram af Fr. J. Bergmann í „Breiðablikum".
Trúarjátningar eru bindandi, þar til þær
eru afnumdar.
2. Kirkjuþingið neitar því, að kennimenn
kirkjufélagsins hafi rétt til að kenna hvað
sem þeim lízt, jafnvel þó að þeir geti sagt,
að þeir séu að kenna eptir beztu samvizku
og sannfæring. Þeir hafa ekki leyfi til að
kenna innan kirkjufélagsins nokkuð, er
kemur í bága við kirkjufélag það, er þeir
hafa skuldbundið sig til að kenna sem prest-
ar kirkjufélagsins.
3. Kirkjuþingið neitar, að trúarmeðvitund
mannsins hafi úrskurðarvald yfir heilagri
ritningu og megi hafna orðum hennar eptir
vild og þeirri niðurstöðu, sem af þessu flýt-
ur, að biblían sé óáreiðanleg bók. Aptur á
móti lýsir kirkjuþingið yfir þvl, að það haldi
fast við þá játningu kirkjufélagsins, að öll
ritning sé guðs orð, áreiðanlegt og innblásið,
og að hvað eina beri þar að dæma eptir
mælikvarða biblíunnar sjálfrar".
Þessar tillögur voru samþykktar með
49 atkv. gegn 23.
Þá kom fram einn fulltrúi minni hlut-
ans, George Peterson er hann nefndur,
og bar upp svolátandi tillögur, er á sama
hátt marka afstöðu minni hlutans:
„Til þess að trúmálaágreiningur sá, sem
á sér stað, verði eigi kirkjufélagi voru til
tjóns, leyfi eg mér að bera fram svohljóð-
andi tillögu, er komi I stað þeirrar, sem
þegar er fyrir þinginu:
1. Að báðar skoðanir, sem fram hafa
komið, séu álitnar jafn réttháar í kristninni
og kirkjufélagi voru, þegar þeim er haldið
fram á grundvelli trúarinnar, og þeir, sem
fylgja hvorri um sig, megi ræða það sem á
milli ber í friði, I fullu trausti þess, að sann-
leikurinn verði ofan á að síðustu.
2. Að prestar og leikmenn safnaða vorra
sén eigi víttir, hvorri skoðaninni sem þeir
fylgja, og það sé eigi áliti þeirra né virð-
ingu I kirkjufélaginu að neinu leyti til hnekk-
is eða skerðingar.
3. Að fræða megi almenning safnaða
vorra, bæði I ræðu og riti, bæði utan kirkju
og innan, um hinar nýju biblíurannsóknir
og niðurstöðu þeirra, þegar það er gert (
trú á föður, son og heilagan anda, í ljósi
játningarrita kirkju vorrar, I þeim tilgangi,
að fjarlægja ásteytingarsteina og efla trúna
( hjörtum manna.
4. Að halda megi áfrarn að ræða það,
sem þessum skoðunum ber á milli, bróður-
lega, bæði einslega og opinberlega, en'forð-
ast að blanda persónulegum ádeilum eða
fyrirdæmingum þar saman við, og engum
sé leyft að gefa í skyn beinlínis eða óbein-
línis, að hér sé að eins um únítaratrú eða
jafnvel heiðindóm að ræða annars vegar, en
hins vegar faríseahátt og trúhræsni.
5. Að báðar skoðanir hafi jafnan rétt til
að skýra málstað sinn í málgagni kirkjufélags-
ins, og hvorug fyrirdæmd.
6. Að kostað sé kapps um, að láta á-
greininginn út af skoðunum þessum eigi
spilla kristilegri samvinnu né bróðurhug, og
leitast sé við, að lækna þau sár, sem deilan
kann að hafa valdið hingað til. |
7. Að kirkjufélag vort láti eigi deilu þessa
spilla samkomulagi við kirkjuna á íslandi,
né bróðurhug, svo vér getum orðið fyrir
heillavænlegum áhrifum þaðan, og sjálfir
stutt og eflt kristilegan áhuga þar, með orð-
um og eptirdæmi".
Þessar tillögur voru felldar með 49
atkv. gegn 23.
Þá reyndi séra Friðrik Hallgrímsson í
Argyle að miðla málum, er hann sá, að
í óvænt efni var komið, og bar fram
miðlunartillögur, er hann ætlaðist til, að
meiri og minni hlutinn gæti samþykkt,
svo að ekki yrði úr klofningi í kirkju-
félaginu. Tillögur þessar voru svo látandi:
„Kirkjuþingið mótmælir öllum þeim guð-
fræðisstefnum, sem beinlínis eða óbeinlínis
afneita sannsöguleik þeirra grundvallaratriða
kristindómsins, sem fram eru tekin í hinni
postullegu trúarjátningu.
2. Kirkjuþingið viðurkennir réttmæti og
gagnsemi trúaðrar biblíurannsóknar, er álít-
ur hins vegar margar af þeim staðhæfing-
um, sem nú á tímum er haldið fram ! nafni
biblíuvísindanna, ósannaðar getgátur, sem
sumar hverjar séu andstæðar heilbrigðri,
kristilegri trúarhugsun.
3. Kirkjufélagið viðurkennir, að opin-
berar umræður um trúmál séu gagnlegar,
en álítur að þær eigi alltaf að fara fram
með hógværð og stillingu án allrar áreitni
og persónulegra brigslyrða".
Þessi tillaga séra Fr. Hallgrímssonar
var felld með sömu atkvæðatölu sem till.
Georgs Peterson.
Þá var'enn reynd ný sáttatilraun með
tillögu, er Hjálmar Bergmann bar franv
svo hljóðandi:
„Kirkjuþingið lýsir yfir því, að prestar og
leikmenn kirkjufélagsins séu eigi með neinu,
sem samþykkt hefur verið á þessu kirkju-
þingi, gerðir rækir úr kirkjufélaginu, þrátt
fyrir það, þótt þeir flytji og fylgi skoðunum
j þeim, sem fram eru teknar í breytingartil-
lögu þeirri, sem borin var fram af Georg
Peterson".
Eptir nokkrar umræður var fyrri hluti
þessarar uppástungu samþykktur aptur að
orðunúm »þrátt fyrir það«, en síðari hlut-
inn felldur burtu.
Eptir þessa atkvæðagreiðslu lýstu nokkr-
ir minnihlutamenn því yfir, að þeir teldu
sig ójöfnuði beitta þar á þinginu, og að
söfnuðir þeirra gætu ekki átt lengur heima
í kirkjufélaginu, er þingið hefði greitt
svona atkvæði um þessa tillögu. Gengu
þá 12 fulltrúar þegar af þingi, og þar á
meðal séra Friðrik Bergmann. Morgun-
inn eptir gengu nokkrir fleiri fulltrúar
burtu, svo að alls urðu þeir nær 20, eða
hér um bil allur minni hlutinn. Fulltrú-
ar þessir munu sfðar hafa skorað á söfn-
uði þá, er þeir voru fyrir, að segja sig
úr kirkjufélaginu, með því að þeir gætu
ekki unað harðstjórn þeirri og þröngsýni,
er ríkjandi væri f félaginu.
Úrsagnir úr kirkjufélaginu.
Agreiningurinn á kirkjuþinginu hefur
nú orðið þess valdandi, að nokkrir söfn-
uðir þar vestanhafs hafa slitið allt sam-
band við kirkjufélagið. Hinn 8. f. m.
sagði Tjaldbúðarsöfnuður í Winnipeg
(söfnuður séra Fr. Bergmanns) sig úr
kirkjufélaginu á almennum safnaðarfundi.
Var fundurinn mjög fjölmennur, og allir
með úrsögninni, nema 3—4 menn. Gerði
söfnuðurinn grein fyrir úrsögn sinni með
eptirfarandi ástæðum:
„Með því Tjaldbúðarsöfnuði skilst af sa.u-
þyktum síðasta kirkjuþings, að engir þeir,
er eigi fallast á trúmálaskoðanir þær, er
„Sameiningin" flytur, og kirkjulega stefnu,
hafi hér eptir rétt á sér í kirkjufélaginu, en
sé óbeinlínis hrundið út úr því, og
með því söfnuðurinn álítur að, hann sé
um leið sviptur því samvizkufrelsi, sern á-
valt hefur verið sögulegt einkenni lúterskrar
kirkju og hvergi bannað í grundvallarlögum
kirkjufélagsins, og
með því söfnuðinum virðist þröngur
skilningur á gildi biblíunnar og játninganna
1 lögleiddur í kirkjufjelaginu af síðasta kirkju-
þingi gagnólíkur þeim, sem mótað hefur
(slenzkt þjóðerni og kristindóm hingað tii,
lýsir Tjaldbúðarsöfnuður yfir því, að hann
segi sig úr sambandi við kirkjufélagið,
en lætur um leið þá von í Ijosi, að það
umburðarleysi ( trúarefnum af hálfu kirkju-
félagsins, sem þessari úrsögn veldur, hverfi
í nálægri framtíð, svo allir Vestur-íslending-
ar, er leggja vilja rækt við sannan kristin-
dóm, fái starfað saman í bróðurlegri ein-
drægni, þó skoðanir þeirra sé eigi steyptar
nákvæmlega í sama móti".
Á fjölsóttum safnaðarfundi í Garðar-
söfnuði 13. s. m. voru nokkuð á 2. hundr-
að atkvæða greidd með því að ganga úr
félaginu, en nær 7oámóti, Prestur safn-
aðarins, séra Kristinn K. Ólafsson, sagði
söfnuðinttm upp þjónustu sinni, eptir að
úrslitin urðu kunn.
Frétzt hefur og, að enn fleiri söfnuðir
hafi sagt sig úr kirkjufélaginu, eða séu í
þann veginn að slíta sig lausa.
„Nýja stefnan“.
Nýir siðir koma með nýjum herrum.
Séra Jón verður nú á gamalsaldri, að
horfa upp á »fráfallið«, komast að rattn