Þjóðólfur - 29.10.1909, Blaðsíða 2

i;8
ÞJOÐOLFUR.
Dýrtíðin kemur því líka niður á þeim.
Eigi bærinn að rfsa undir þessari gjalda-
byrði, sem óhjákvæmilega leggst á hann
í næstu framtíð, og eigi að koma í veg
fyrir, að fólk þyrpist burt úr bænum
meðan fjárkreppan stendur yfir, þá þart
að finna einhver ráð til að gera ástandið
þolanlegra, ráða einhverja bót á atvinnu-
skortinum, ef unnt er. En þau ráð eru
ekki svo auðsæ. Það tvennt, er mönn-
um kynni fyrst að hugsast, er að vfsu
hvorttveggja ófullnægjandi, en gæti verið
roiklu betra en ekki. Annað væri það,
að bærinn færi að gangast fyrir einhverju,
er veitti fátæklingum bæjarins atvinnu.
En það er ekki auðfundið, og yrði að
vera eitthvað það, er bærinn hefði tölu-
verðan arð af, því að lítill hnykkur væri
það fyrir bæinn, að borga einhverja vinnu,
er hann hefði sárlítið í aðra hönd fyrir.
En vitanlega væri það betra en ekki,
fyrir bæinn, að fá eitthvað ofurlítið fyrir
vinnuna, ef það væru þurfalingar einir,
sem ynnu, og fengju styrkinn útborgaðan
sem vinnulaun. En vitanlega hrykki það
ekki til, og svo er hætt við því, að ef
engir aðrir fengju vinnu, en þeir sem
beint nytu sveitarstyrks, þá mundi slíkum
mönnum óðum fjölga, er hans beiddust
eða hans þyrftu, er þeir gætu enga vinnu
fengið. En dálftill léttir hlyti það samt
að verða fyrir bæinn, ef hann gæti veitt
öllum vinnufærum þurfalingum sínum at-
vinnu. Það er skylda bæjarstjórnarinnar,
að taka þetta málefni til athugunar.
Hitt ráðið, sem einhverjir kynnu að
vilja benda á, er það, að ýms félög, er
halda uppi skemmtunum hér í bænum,
héldu t. d. hvert fyrir sig eitt eða tvö
skemmtikveld á vetri til styrktar þeim
mönnum (heimilisfeðrum) í bænum, er
leitast við að halda sér frá sveit. Og
ætti ágóðinn að renna f sameiginlegan
sjóð, er hafður væri til styrktar þessum
mönnum. Ætti sjóður þessi að vera und-
ir stjórn sérstakra manna, og bæjarstjórninni
algerlega óháður. Ætti styrkur úr hon-
um alls ekki að skoðast sem sveitarstyrk-
ur, heldur sem viðurkenningarþóknun til
þeirra manna, karla og kvenna, er með
erfiðismunum halda sér frá sveit og opt
eiga við lakari kjör að búa, en sveitar-
limir. Gæti styrkur þessi munað nokkru,
mundi hann verða hin bezta hvöt fyrir
menn til að reyna að bjarga sjálfum sér
og verjast sveit. Sú barátta er svo virð-
ingarverð, að hún verðskuldar viður-
kenningu.
Um þessi efni öll, er hér hafa verið
tekin til lauslegrar íhugunar, þyrfti að
rita ítarlegar, en hér hefur gert verið, og
mun eg ef til vill víkja að því síðar.
Frá Danmörku.
Ráðuneytið Holstein-Ledreborg
fallið.
Nýtt ráðaneyti komið á laggirnar.
Zahle yfirráðgjafi.
Símskey ti frá Khöfn
22. okt. síðd.
Á fnndi fólkspingsins í gœr (21.
okt.) var samþykkt vantraustsyfir-
lýsing á ráðuneylinu danska, og
baðst þá yfirráðgjafum, Holstein-
Ledreborg greifi, þegar lausnar
fyrir sig og allt ráðuneytið. Tilefni
vantrausts-yfirlýsingarinnar hörð
ummœli yfirráðgjafans um luvgri
menn, er reiddust og gengu í baiula-
lag við jafnaðarmenn (sósialisla)
og gerbreytingamenn (»radikale«)
til að steypa ráðuneytinu.
25. okt. sið.
Zahle formanui gerbreytinga-
manna í fólksþinginu faliðað mynda
nýtt ráðuneyti. Pingrof líklegt.
27. okt. síðd.
Nýtt ráðuneyti fullmyndað í dag,
og í því eintómir gerbreytingamenn.
i Ráðuneyiið er þannig skipað:
Yfirráðgjafi og dómsmálaráðgj.:
C. Th. Zahle.
Landvarnarráðgj.: Chr. Krabbe.
Utanríkisráðgj.: Scavenius skrif-
stofustjóri.
Innanríkisráðgj.: dr. phil. P.
Munch.
Landvarnarráðgj: Poul Christen-
sen húsmaður.
Kennslumálaráðgj.: Nielsen pró-
faslur í Vemmelev.
Verzlunarráðgj.: Weimann kon-
súll í Hamborg.
Fjármálaráðgj.: dr. Edvard Bran-
des.
Samgöngumálaráðgj.: Jensen- On-
sted bóndi.
* •/:
Þetta nýja ráðuneyti er vafalaust að
eins bráðabirgðaráðuneyti, einskonar milli-
bilsstjórn, þangað til nýjar kosningar eru
um garð gengnar, því að óbjákvæmilegt
virðist annað, en að þingið verði leyst
upp. Og að þeim loknum verður þessu
ráðuneyti að líkindum hrundið, því að
óséð er, að jafnaðarmenn styðji það til
langframa, úr því að enginn þeirra hefur
viljað taka að sér ráðgjafastöðu, er þeim
eflaust hefur staðið til boða. Flokksmenn
þessa ráðaneytis mega og fjölga mikið
við nýjar kosningar, ef það á að hafa
meiri hluta í fólksþinginu með styrkjafn-
aðarmanna einna, því að naumast munu
Christensensliðar eða Neergaardsliðar
styðja það, og hægri menn tæplega held-
ur. Það eru því fremur horfur á, að
ráðuneyti þetta verði ekki ýkja langlíft.
Það gengur annars heldur hrumult f
dönsku pólitíkinni nú. Á rúmu ári, aða
síðan í sept. f. á. hafa orðið þar þrenn ráðu-
neytisskipti, nú síðast alger bylting, og 3
nýir forsætisráðgjafar sezt á veldisstólinn
á þessum tíma (Neergaard, Holstein Ledre-
borg og Zahle). Fyr má nú vera kútvelta
en svo sé. Engum hefði getað komið
það til hugar, þá er Christensen sat sem
fastast í sessi fyrir rúmu ári, að hann
mundi á svo skömmum tíma ekki að eins
1 hröklast úr forsætisráðherrastöðunni, held-
úr vera hrakinn algerlega burt úr ráðu-
neytinu með undirskriptaáskorunum til
konungs og Zahle taka við stjórnartaum-
unum. Það hefði þótt ósennilegur spá-
dómur, þá er þeir báðir, Christensen og
Zahle, voru hér í konungsförinni: Christ-
ensen sem forsætisráðherra og foringi öfl-
ugs flokks í þinginu, en Zahle flokksfor-
ingi 9—10 þingmanna(I), og kom hér að
eins við annan mann (dr. Rördam).
Christensen mundi hafa hlegið dátt að
því, ef því hefði verið spáð þá, að Zahle
væri orðinn; yfirráðgjafi Dana að rúmum
2 árum liðnum, og allt ráðuneytið úr hans
flokki einum(I). En nú er þó svo komið,
hversu lengi sem)það stendur.
Carl Theodor Zahle, nýiyfirráð-
gjafinn og dómsmálaráðgjafi, er sonur
skósmíðameistara í Hróarskeldu og rúm-
lega fertugur að aldri (f. 1866), er kandi-
dat í lögum og hefur alllengi verið yfir-
réttarmálfærslumaður f Höfn.varum tíma
ritstjóri í Arósum og kom fyrst á þing
1895, 29 ára gamall og var þá langyngst-
ur þingmanna, en vakti brátt eptirtekt
með því, hversu mikinn áhuga hann hafði
á þingmálum, og hversu mikið far hann
gerði sér um að kynna sér málin
sem rækilegast. Þá er klofningur varð í
vinstri manna flokknum 1904, varð Zahle
í þeim hóp, er hélt fast við hina gömlu
stefnuskrá vinstri manna gagnvart J. C.
Christensen, og þá er Christensen varð
forsætisráðherra árið eptir, gekk Zahle úr
öllu bandalagi við hann og myndaði nýj-
an flokk, er nefndist »Folketingets Venstre«,
en síðar voru kallaðir »de radikale Venstre«,
eða að eins »de Radikale«, en Christen-
sen og hans flokkur nefndi þá »Rebeller«
(óeirðarmenn, uppreisnarmenn) bæði í
gamni og alvöru. Hafði Zahle orð fyrir
þeim á þingi, og var opt alltannhvass í
garð Christensens og Albertis, stóð mjög
uppi í hárinu á þeim á þingi, enda aðal-
maðurinn f allri mótspyrnu gegn stjórn-
inni. Hann er lítill maður vexti, en hvat-
Iegur, óhlífinn f orðum og ófeiminn.
Christopher Krabbe, landvarn-
arráðgjafinn nýi, áður héraðsfógeti í Lys-
gaard, er langelztur nýju ráðgjafanna,
76 ára fullra (f. 20. júlí 1833) og kom
fyrst á þing fyrir 45 árum (1864), var forseti
fólksþingsins 1870—1883, sleppti þing-
mennsku 1884, en kom aptur á þing 18915,
frjálslyndur maður alla tíð og mikilhæfur
að mörgu. Hann hefur í raun réttri ekki
verið flokksbróðir Zahle’s, en staðið þeim
flokki næst, og fylgt honum í flestum
málum, svo að gerbreytingamenn hafa
talið hann flokksmann sinn, líkt og
Deuntzer.
Dr. Edvard Brandes, bróðir Ge-
orgs Brandesar, er annar helzti maðurinn
og nafnkunnasti í þessu Zahles-ráðaneyti
auk Krabbe’s. Hann er lærður maður
mjög og fjölfróður, og stjórnmálamaður
allmikill. Var einn af stofnendum blaðs-
ins »Politiken« 1884 og hefur gefið sig
allmjög við blaðamennsku. Hann er lands-
þingsmaður og nú hniginn að aldri, 62
ára gamall (f. 1847).
Poul Christen sen, landbúnaðarráð-
gjafi er húsmaður í Ödemark nálægt Sór-
ey, og nú hálfsextugur að aldri (f. 1854),
hefur setið á þingi sfðan 1890, að hann
varð eptirmaður Albertis gamla (föður
Albertis ráðgjafa) sem þingmaður í 2.
kjördæmi Sóreyjaramts. Hann kvað vera
hæfileikamaður, mælskur vel og fylginn sér.
Jensen-Onsted, (Jens Jörgen Jensen)
samgöngumálaráðgjafi, er sjálfseignarbóndi
í Onsted nálægt Odder á Norður-Jótlandi,
og nú nær fimmtugur að aldri (fæddur á
nýársdag 1860), kom fyrst á þing 1901.
Var í Norður-Ameríku frá 1882—1886,
og kvað hafa haft allmikið gagn afþeirri
dvöl þar. Talinn meðal nýtustu þing-
manoa í bændastétt.
P. Munch dr. phil innanríkisráðgjafi
er spánnýr þingmaður, komst inn á þing
við sfðustu kosningar f vor. enda allung-
ur maður (á fertugs aldri). Hann er sagn-
fræðingur og var áður ritstjóri tímaritsins
»Det nye Aarhundrede«, sem nú er runn-
ið saman við »Tilskueren«. Er áhuga-
mikill stjórnmálamaður.
Michael Cosmus Bornemann
Nielsen kennslumálaráðgjafi er prestur
í Vemmelev og Hammershöj á Sjáiandi
og prófastur í Slagelsehéraði, 62 ára
gamall. Hann mun hafa verið kosinn á
þing við síðustu kosningar í vor.
Erik Julius Christian Scave-
nius utanríkisráðgjafl, (sonurj. F. Scave-
nitisar fyrrum ráðgjafa?) var settur skrif-
stofustjóri í utanríkisráðaneytinu frá næstl.
nýári. Hann er kornungur maður, að eins
32 ára gamall.
Vilhelm Hartvig Otto Wei-
mann verzlunarráðgjafi er kandldat í
lögum, og var heimansendur yfirkonsúll
f Hamborg. Hann er um fertugt.
Frægur Japani myrtur.
Sfmskeyti frá Kaupm.höfn í fyrrakveld
hermir, að Kóreumaður hafi myrt jap-
anska furstann Ito Hirobomi, er talinn var
mestur stjórnmálamaður Japana, og manna
mest hefur unnið að framförum landsins.
Má segja, að Japan eigi honum einna
mest að þakka að það er nú kornið í tölu
stórvelda heimsins. Ito fursti var nær
sjötugur að aldri (f. 1840) hafði á unga
aldri farið til Englands og kynnzt þar sið-
menningu Norðurálfubúa. Er hann kom
heim aptur um 1864 leitaðist hann við að
afnema bannið gegn því, að útlend skip
kæmu til Japan. 1870 var hann sendur
til Norður-Ameriku til að kynna sér pen-
ingasláttu, og fékk síðan lögleidda nýja
gangmynt í Japan, og 1872 byggði hann
fyrstu járnbrautina þar í landi frá Tokio
til Yokohama. Var aðalhvatamaður að
því, að Japanar fengu nýja þingbundna
stjórnarskipun 1889 og var opt í ráðuneyti
keisara, þar á meðal forsætisráðherra
1886—88, 1892—1896 og sfðar. Hann var
og hvatamaður að því, að Japan fór í ó-
frið við Kína og Kóreu og vann við það
landauka mikla og álit út á við, að ó-
gleymdum ófriðnum við Rússa, er Ito
studdi að. En í hefnd fyrir tilraunir hans
til að efla veldi Japans sem mest og inn-
lima Kóreu f það, hefur hann nú fallið
fyrir morðvopni Kóreubúa.
yílðarajntæli ágætismanna
1809—1909.
Það er einkennilegt og alleptirtekta-
vert, hversu mörg 100 ára fæðingaraf-
mæli ýmsra ágætismanna heimsins koma
einmitt á þetta ár, sem nú er að lfða
(1909). Það er sjaldgæft, að á einu og
sama ári fæðist jafnmargir framúrskar-
arrdi menn, eins og fæðst hafa árið 1809.
Hér er ekki talað um miðlungsmenn, er
hafa getið sér allgott nafn 1 sögunni,
heldur um stórfræga afburðamenn, er
hver á sinn hátt hefur skarað fram úr
að andlegu atgerfi og yfirburðum. Og
slíkir menn, er aldarafmæli eiga á þessu
ári, eru að minnsta kosti ekki færri en 7;
geta auðvijað verið fleiri, þótt vér minn-
umst þess ekki í svip. Af þessum 7
stórmennum eru 2 stjórnvitringar : A b r a-
ham Lincoln og Gladstoné. 1
náttúrufræðingur: Charles Darwin,
2 tónskáld: Mendelsohn-Bart-
holdy og Frederic Chopin
og 2 ljóðskáld: Edgar Allan Poe
og Alfred Tennyson. Eru þrír
þeirra fæddir í febrúar 1809: Mendel-
sohn-Bartholdy (3. febr.), Lincoln og Dar-
win (báðir s. d. 12. febr.) og hinn 4., Edgar
Poe, er ýmist talinn fæddur 19. janúar
eða 19. febrúar, og ætla margir, að hið
síðara sé réttara, og eru þá 4 þessara af-
burðamanna fæddir í sama mánuðinum
(febr. 1809). Chopin er fæddur litlu slð-
ar, 1. marz, Tennyson 6. ágúst og Glad-
stone síðast, 29. desember. Aldaratmæli
hans er því ekki enn liðið hjá ogereng-
inn efi á, að Englendingar gleyma ekki
þeim afmælisdegi. Þeir hafa minnzt af-
mælis Datwins með miklum hátíðabrigð-
um og að nokkru leyti Tennysons, þótt
minna bæri á þvf. Ameríkumenn hafa
minnst Poe’s og sérstaklega Lincolns með
miklum hátíðabrigðum. En heimttr söng-
listarinnar hefur bundið þeim Mendelsohn-
Bartholdy og Chopin fræga sveiga á ald-
arafmæli þeirra, án tillits til þjóðernis,
því að verk þeirra eru alheimseign.
Hér er óþarft að lýsa sérstaklega ágæt-
ismönnum þessum og þýðingu þeirri, er