Þjóðólfur - 05.11.1909, Blaðsíða 2

IjJ
ÞJOÐOLFUR.
41_.
/2%
Jfi
Hin fyrsta utsala
á alls konar Skóíatnaði hjá IjiVRUSI <i. LÚÐVÍGrSSYNI, hngholtsstr. 2
hefst Laug'ardaginn 6. Nóv. n. k. — Þar verða seld mörg hundruð pör af Skófatnaði með
————— allt að 50°/0 af slsetti (h á 1 f v i r ð i).
Zhoretilboiií.
sem nsest stefnu landvarnarmanna, varð
ofan á við kosningarnar, og landsmenn
hafa án efa almennt hugsað sér hann
sem væntanlegan ráðgjafa. Þar með var
hann og framsögumaður og á þann hátt
foringi að vantraustsyfirlýsingu til hins
fyrra ráðgjafa, og mun venjulega svo á
litið, að þeir, sem standa fyrir því, að
steypa ráðgjöfum, standi næstir því að
taka við. En svo fór sem kunnugt er,
þegar atkvæði voru greidd til þrautar, að
Björn Jónsson hlaut miklu fleiri atkvæði.
Auðvitað gátu þá þeir, sem kusu Skúla,
hafa lýst því yfir, að þeir veittu Birni
Jónssyni ekki fylgi sitt. En hverju voru
þeir að nær ? Fylgismenn Björns gátu
eins neitað og hefðu neitað öllu fylgi við
Skúla, eptir því kappi, sem þeir lögðu á
þetta efni. Og hvernig hefði þá farið ?
Flokkurinn hefði klofnað, sambandsmálið
farið í glundroða, úrslit flestra mála orð-
ið hending ein, og þingið hefði ekki get-
að bent á neitt ráðgjafaefni, þvl að eng-
inn hefði haft nóg fylgi. Og þá hefði
verið laglega teflt. Eða hefðu menn
heldur viljað fá einhvern kollhetturáð-
gjafa, sem ekki hefði átt heima í neiu-
um flokki — ef sá maður með mönnum
annars var til 1 landinu — og grafa með
því sambandsmálið ? Eitthvað mundi hafa
verið að öllum fundið, hver sem fyrir val-
inu hefði orðið.
Eg held öllum landvarnarmönnum og
meirihlutamönnum í landinu yfir höfuð
megi vel skiljast af því, sem nú hefur ver-
ið greint frá, að það nær engri átt, að
landvarnarmenn á þingi eigi skriptir skil-
ið fyrir framkomu sína í aðalmáli lands-
ins. Þeir eiga einmitt þakkir skilið fyrir
hana. Þeir hafa lagt völd og vild á fót-
skör þessa máls, sem mest er. Það var
skylt. Og það skylduverk var unnið. Allt
annað mál er það, hve lengi landvarnar-
menn geti veitt núverandi ráðherra fylgi
sitt. Það er undir honum sjálfum komið.
Ekkert þing hefur betur út
f æsar nokkurn tím a fylgt kröf-
um landsmanna en þingið 1909
hefur gert 1 sambandsmálinu.
Þori nokkur að segja annað, segir hann
annaðtveggja ósatt vísvitandi eða hefur
að öðrum kosti ekki vit á því, sem hann
talar um.
Aðfinnslur vina vorra hinna yngri land-
varnarmanna hefðu öllum að skaðlausu
getað beðið, þangað til þeir voru búnir
að athuga sig betur, og vita, hvort þeir
fyndi einhver rök fyrir máli sínu. En
hugfullir ungir menn eru jafnan bráðlátir,
og geta því stundum orðið nógu veiði-
bráðir. En áhugi þeirra á landsmálum
er hins vegar aldrei lítils virðandi. Þeir
eru oft nauðsynlegur órói í gangverkinu,
góður vekjari, ef hina eldri mennina tek-
ur að syfja — sem ekki var f þetta sinn
— og fyrir þeim liggur að verða tímans
herrar, þegar þar að kemur, eptir því,
sem þeim eykst aldur og vizka og náð
hjá guði og mönnum.
7. Þ.
yHþýíukveískapur.
Jón Hinriksson: Ljóðmaeii.
Gefirt út á áttugasta aldursári
höfundarins. 357 bls. 8. Með
mynd hö/undarins og stuttu
œfiágripi.
Höfundur Ijóðmæla þessara, Jón Hin-
riksson, fyr bóndi á Helluvaði við Mývatn,
er nú áttræður að aldri (fæddur 24. okt.
1829), og mun eiga að skoða bók þessa
sem afmælisgjöf til gamla mannsins
frá börnum hans, en aðalútsala Ijóð-
mæla þessara er í bókaverzlun Guðm.
Gamalíelssonar. Vafalaust verður höf.
það gleðiefni, að sjá Ijóð sín á prenti, og
börnum hans verður ekki láð, þótt þau
vildu gera honum þessa ánægju. Það er
ræktarlegt við gamlan föður. Hitt er
annað mál, frá bókmenntalegu sjónarmiði
skoðað, hvort höf. hefði ekki verið gerður
meiri greiði með því að hafa bókina
helmingi styttri. Þeir sem að útgáfunni
standa eru sumir hverjir að minnsta kosti
svo góðir smekkmenn, að þeir verða að
kannast við, að fjölda margt er í bókinni
harla létt á metunum frá skáldlegu sjónar-
miði, frá sjónarmiði listarinnar, og það
væri naumast rangur dómur eða of strang-
ur, þótt svo væri sagt um flestöll kvæði
bókarinnar, en með því að hér á í hlut
hagorður alþýðumaður, er engrar mennt-
unar hefur notið, þá væri ekki sanngjarnt
að leggja mjög strangan mælikvarða á
þau í samanburði við Ijóð menntaðra
manna. En vitanlega verður að gera
nokkrar kröfur til alþýðukveðskapar, úr
því að hann er birtur á prenti. Jón Hin-
riksson hefur þótt gott skáld í sinni sveit
og enda víðar á Norðurlandi. Jón Arna-
son á Víðimýri var og talinn góðskáld á
alþýðuvísu, áður en ljóðmæli hans voru
gefin út, en eptir að þau birtust almenn-
ingi, minnist enginn á hann sem skáld,
enda hafa ljóð hans harla lltið skáldlegt
gildi, og betri eru þó Ijóðmæli Jóns Hin-
rikssonar yfirleitt, og má hann því vel
una, því að Jón heit á Víðimýri þótti
snillingur heima í héraði meðal Skag-
firðinga. Því er svo varið um margan
alþýðukveðskap, að hann þrífst bezt í
heimahögum og er þar mest metinn, en
nýtur sín síður á almannafæri, er hann
er sendur heiman að til ókunnra manna.
En enginn vansi er það höf. þessara Ijóð-
mæla, þótt þau standi langt á baki því
bezta, er vér höfum í þeirri grein, t. d.
kvæðum Bólu-Hjálmars, sem var stórskáld,
þótt ómenntaður væri. Ljóðmæli Páls
Ólatssonar verða og ekki tekin til sam-
anburðar, því að þótt þau séu talin til
alþýðuskáldskapar, þá hafði Páll svo mikla
menntun fram yflr óbreytta almúgamenn,
að hann verður alls ekki settur á bekk
með ómenntuðum alþýðuskáldum.
Jóni Hinrikssyní er fremur liðugt um
að ríma, en hugsanirnar eru ekkí að því
skapi veigamiklar eða frumlegar. Mærðin
er svo afarmikil, og mesti sægur af kvæð-
unum er ýkja langur, t. d. sum ljóða-
bréfin og erfiljóðin, og verður sá lestur
þreytandi, þá er svo óvíða sker úr, að
eptirtekt lesandans verði fangin. Fæst
erfiljóðanna eru mikils virði, sem varla
er við að búast. Þau munu flest »pönt-
uð«, ort eptir ósk annara. Einna bezt
eru erfiljóðin eptir séra Stefán Jónsson á
Þóroddsstað, er úti varð 1888. Hesta-
vísur eru mýmargar í bókinni, flest erfi-
ljóð, og er sami gallinn á þeim og hin-
um erfiljóðunum — lengdin ofmikil, en
| allvlða eru dágóð tilþrif f þessum góð-
hestaljóðum. Er auðsætt, að höf. muni
hestamaður allmikill verið hafa og gaman
þótt að taka skeiðsprett snarpan á skjótum
fáki. Eitthvert bezta kvæðið í bókinni
er fyrsta kvæðið: »Á þjóðhátíðinni 1874«.
I Sellöndum* (bls. 298) er og dágott kvæði
yfirleitt, og sé það ort 1903, eins og þar
segir, þá er höf. var 74 ára, þá er
það næstum annálsvert, hafi höf. einn um
það fjallað, og ekki notið styrks eða lag-
færingar Sigurðar á Arnarvatni sonar síns,
er einmitt hefur ort ágætt kvæði um öræfin
norður þar (Herðubreið o. fl.). Annars
er þýðingarlítið að telja upp beztu kvæð-
in { bókinni, og ekki nennum vér að elt-
ast við mállýti og prentvillur, eða þylja
upp langar romsur af því lakasta, er litill
eða enginn skáldskapur getur kallazt.
Vildum vér og sízt gera gömlum manni
og gegnum skapraun nokkra með skymp-
ingum og skemmdarorðum um það, sem
honum er hjartfólgnast, því að kunnugt
er oss um, að ekkert tekur hagmæltan
mann sárara, en að sjá Ijóð sfn lítils
metin. Og margur hagyrðingur hefur
saknað þess sárt alla æfidaga, að sjá ekki
á prenti ljóðasyrpu sfna. En þessi ánægja,
er svo margir »Bragabræðurc Jóns Hin-
rikssonar hafa orðið að fara á mis við,
hefur honum hlotnazt, áður en tjaldið
fellur til fulls og felur hann sýn samferða-
mannanna.
Thoretilboðið svokallaða var að vísu
kæft á sfðasta þingi, en þar sem um jafn
merkilegt mál er að ræða, og auk þess
má vænra þess, að það verði bráðlega
reist úr rústum aptur í einhverri mynd,
virðist ástæða til að taka mál þetta til at-
hugunar.
Mál þetta kom að öllu leyti óundirbúiA
inn á þing síðast, og var því eðlilegt og
sjálfsagt að um það færi eins og fór í
þetta skipti. Slík mál þurfa Ítaílegan og
rækilegan undirbúning og alvarlega um-
hugsun, áður en ráðizt er í að framkvæma
þau, og sérstaklega þegar löggjafarvaldið1
er að ganga inn á nýjar og óruddar
brautir.
Með máli þessu virðast málsvarar þess
vilja leiða hér í framkvæmd kenningar,.
sem að vísu eru ekki með öllu óþekktar
hér, en þó lítt reyndar í framkvæmdinni,.
en það eru kenningar jafnaðarmanna um
að ríkið eigi að taka að sér framleiðsluna
og samgöngumálin. Þessar kenningar hafa
rutt sér mjög til rúms á síðari tímum og
þó fæstir stjórnvitringar landanna hafi
viljað kannast við þær, er það kunnara
en frá þurfi að segja hversu mikil áhrif
þær hafa haft á gerðir þinga og stjórna,
enda er það ekki nema eðlilegt, því al-
staðar þar sem reynt hefur verið að leiða
þær 1 framkvæmd, hefur það haft hin
blessunarrlkustu áhrif.
Ef vér lítum á frumvarp það, sem lá
fyrir slðasta alþingi um hluttöku landsjóðs
í Thorefélaginu og skoðum það sem til-
raun til að reyna að koma hér í fram-
kvæmd nefndum kenningum, hlýt-ur sú
spurning strax að vakna, hvort þetta sé
fyrsta sporið, sem stíga á og stíga þarf
og hlýtur það svar að minni hyggju að
verða neitandi.
Það sem hverju þjóðfélagi ríður mest á
er að tryggja sjálfstæði sitt efnalega og
þarf því ríkið fyrst og fremst að taka að
sér og annast um framleiðsluna, að hún
sé nægileg og hæfilega skipt milli með-
lima þjóðfélagsins; þar næst koma sam-
göngumálin, og þá auðvitað fyrst sam-
göngur á landi, þvf þar er eptirlitið auð-
veldara og hægara viðaðráða, samkeppni
og því um líkt. Síðast af öllu getur verið
að ræða um, að ríkið taki að sér sam-
göngur á sjó, vegna þess, að þar er svo
erfitt að fyrirbyggja hættulega samkeppni
og að þurfa að grípa til annara eins ör-
þrifaráða eins og að leggja á lestagjald
til verndar útgerð ríkisins er afarhættu-
legt fyrir lítið og fátækt þjóðfélag, enda
með öllu óvíst, hvort aðrar þjóðir létu sér
það lynda.
Ef landið væri búið að taka að sér fram-
leiðslu og atvinnumál og samgöngur á
landi væri allt öðru máli að gegna og
gæti þá verið beint nauðsynlegt að ráða
yfir samgöngum á sjó, en þangað til gæti
það verið mesta hættuspil vegna sam-
keppni þeirrar, er vænta mætti, og ekki
grípandi til þess, nema ekki sé annars
úrkosta. Það er og eptirtektarvert, að
ekkert ríki f heimi hefur enn látið sér
detta í hug að taka að sér samgöngur á
sjó, enda þótt sum þeirra séu þegar búin
2S

Útsalan mikla!*
ÍO — 30°J0 afsláttur
í verzlun 3* lambertsen
heldur áfram enn þá nokkra daga.
Hver sem par kaupir, fer ánœgdari en
hann kom.