Þjóðólfur - 14.01.1910, Blaðsíða 2

6
ÞJOÐOLKUR
Landsbankinn
verður fyrst um sinn opinn til af-
greiðslu fyrir almenning hvern
virkan dag klukkan 11—2Vz og á
kveldin klukkan ð1/*—61/2. Banka-
stjórnin er til viðtals klukkan 12—
2 og klukkan 5*/*—61/2-
cRanfiasfjórnin.
og varð Iaganámið að sitja á hakanum
þann tíma. — 1866 var hann settur sýslu-
maður 1 Amessýslu og þjónaði henni til
1868, en fékk ii. Okt. 1867 veitingu fyrir
Þiugeyarsýslu og flutti norður sumarið
eftir. 14. Febrúar 1874 var honum veitt
bæarfógetaembættið í Reykjavfk ogsýslu-
mannsembættið f Gullbringu- og Kjósar-
sýslu, er voru sameinuð með konungs-
úrskurði 31. Jan. s. á., og þjónaði hann
þeim embættum til fardaga 1878. Þá um
vorið /14. Apríl) var hann skipaður 2.
meðdómandi f Landsyfirréttinum, og 1.
meðdómandi 28. Júlí 1886, en dómstjóri
varð hann 16. Apríl 1889. Því embætti
þjónaði hann til 31. Mars 1908 að hann
fékk lausn, og var hann þá farinn
að heilsu. Hann sat á þingi 1885—1897
sem konungkjörinn þingmaður, og var í
góðu áliti, og þótti hann vera fremur
frjálslyndur, að minsta kosti af hinum
konungkjörnu; var hann ekki endur-
kosinn af stjórninni 1899, enda var hann
mótfallinn »stjórnarbót«(!) þeirri, er kend
er við Valtý Guðmundsson. — Þegar
Landsbankinn var stofnaður 1885, varð
L. E. Sveinbjörnsson skipaður fram-
kvæmdarstjóri hans, og varþar til 1. Maí
1893, að Tryggvi Gunnarsson tók við. Er
vel látið afstjórn hans, enda þurfti mjög að
halda á reglusemi og dugnaði, meðan
bankinn var að komast á fót. í bæar-
stjórn Reykjavíkur sat hann lengi,,og <
niðurjöfnunarnefnd. Riddarakross danne-
brogsorðunnar fékk hann 24. Febr. 1891,
og 5- Jan. 1899 varð hann dannebrogs-
maður. 28. Júlí 1904 varð hann komman-
dör af 2. flokki og 30. Mars 1908 af 1.
flokki. — 28. Ágúst 1868 kvæntist hann
Jörginu Margréti Sigríði, dóttur Guð-
mundar Thorgrímsens kaupmanns á Eyr-
arbakka, og eignuðust þau 6 börn; dóu
2 dætur þeirra, Ásta og Jónína, ungar,
en hin, er komust til fullorðinsára voru:
Kirstfn Sylvía (d. 10. Apríl 1898) átti
Magnús sýslumann í Vestmannaeyjum
Jónsson, Þórður Guðmundur aðstoðar-
maður f Stjórnarráðinu, Jón Hjaltaifn cand.
jur. f Kaupmannahöín og Ásta Sigrfður
kona Magnúsar dýralæknis Einarssonar.
L. E. Sveinbjörnsson var að mörgu leyti
hinn merkasti maður, og embætti sitt
rækti hann með dugnaði og samviskusemi.
— Óhlutdrægur dómari þótti hann, að
almannarómi Lítt blandaði hann sér
1 þau mál, er embættum hans voru
óviðkomandi, en þó sýndi það sig, að hann
unni framförum og gekst meðal annars
fyrir stofnun síldveiðafélags við Faxaflóa.
Meðan hann var framkvæmdarstjóri Lands-
bankans gaf bankinn af varasjóði spari-
sjóðsins 6000 krónur til sandgræðslu í
Rangárvallasýslu. — Hann samdi með
Magnúsi Stephensen landshöfðingja »Lög-
fræðislega formálabók«, er þykir gott rit,
og bera mikinn vott um skarpleik höf-
undanna.
Hirðtileysi.
Eitt af þjóðarmeinum hér hefir verið
trassaskapurinn óg hirðuleysið, er hefir
rfkt á meðal allra. Að láta það draslast
eins og best gegnir, hefir víða verið tal-
in góð og gild regla, er menn hafa fylgt
í einu sem öðru. Oft hefir að þessu
verið fundið, en lítið hefur það batnað
samt, og þó hafa oft hlutaðeigendur sjált-
ir beðið tap af hirðuleysi sínu, og þaðan
af oftar bakað öðrum allskonar tjón
með því.
Þennan löst, sem raunar rfkir meira
og minna hjá öllum þjóðum, lítur út fyrir,
að núverandi ráðherra sé illa við, þegar
hann ritar, og þegar hann finst hjá öðr-
um en honum sjálfum. Að sjá flfsina í
auga bróður síns hefur jafnan hægt ver-
ið, þó bjálkinn í eigin auga sjáist ekki.
Hinn 22. Nóv. sfðastliðinn bar ráðherra
megnar hirðuleysis-ákærur á þrjá ágætis-
menn þjóðarinnar, ákærur, sem enn eru
ósannaðar.
En hjá honum er og pottur brotinn í
þessu efni. Stjórnarráðið hefur oft bakað
mönnum beint og óbeint tjón með tómlæti
sínu og skriffinsku. Það hefir Björn Jóns-
son oft áður sýnt í Isafold, að ekki er rétt,
og er því næsta kátlegt, að hann skuli
vera að heya harða orustu til að inn-
leiða alskonar skriffinsku við Lanasbank-
ann.
En það var hirðuleysið.
Stjórnarráðið hefir nýlega bakað þar
tjón þó nokkrum mönnum, og það þeim,
sem verst eru settir, sem sé fátækum
ekkjum.
Tími sá, er núverandi stjórn lífsábyrgð-
arfélags sjómanna situr að stjórnarsessi,
var útrunninn við síðasta nýár, og áttu
því að fara fram kosningar til þess starfa
fyrir 1. Jan. síðasti., og stjórnin að til-
nefna þann, er hún skipar 1 stjórnina og
mæla fyrir um kosningu í félögunum.
En bréf frá stjórnarráðinu er ókomið
enn um þetta efni.
Engin lögleg stjórn situr því að völd-
um við lífsábyrgðarfélagið, og ekkjur, er
hafa þurft að fá styrk sinn, hafa orðið
að hverfa aftur með tóma pyngjuna.
Þetta þarf ekki útskýringar við. Það sjá
allir, að þetta hirðuleysi er mjög baga-
legt fyrir margar ekkjur og nauðsyn, að
það sé fljótt bætt úr því. Betra að sleppa
ýmsum hégilju-skrifum, ef tíminn er
naumur.
lirlai Trjp Gunnarssonar.
Þess var getið í síðasta blaði, að hr.
Tryggvi Gunnarsson hefði eigi fengið
greitt eftirlaun sín, og jafnframt skýrt frá
orsökum til þess.
Nú hefir stjórnin loks kveðið upp úr-
skurð um þetta efni og hr. Tryggva
Gunnarssyni voru greidd eftirlaunin í fyrra-
dag, þó án ábyrgðar og svo að þeim
yrði skilað aftur ef Alþingi ákveði svo.
Þessi athugasemd stjórnarinnar virðist
vera næsta hjákátleg, þar sem hr. Tryggvi
Gunnarsson á óskorinn og hiklausann
rétt á eftirlaunum þessum samkvæmt
bankalögunum frá síðasta Alþingi, og
því bein skylda að greiða honum þau.
Skylda, sem ómögulegt var að komast
hjá. En vitanlega kemur aldrei til þess
að þingið krefjist endurgreiðslu á þessu.
Svo er sagt, að ráðherra hafi haldið
flokksfund með nánustu fylgifiskum sín-
um á Þriðjudagskveldið, og þar hafi ver-
ið samþykt, að greiða eftirlaun þessi.
Það er vfst í fyrsta sinn, sem flokksfund-
ur er haldinn hér um hreinar, lagalegar
spurningar, og virðist svo, sem það sé
harla meiningarlaust, þvf að þingmönn-
um ólöstuðum, þá hafa lögfræðingar hér
meira skyn á, og enda er hér um fram-
kvæmdj laga að ræða. En það hefir
máske verið dæmt til þess, að minna
bæri á því, að undan er sígið.
NóbelsYerðlaunin
hafa þessum mönnum hlotnast nú ný-
lega:
Selma Lagerlöf, sænska skáldkon-
an, bókmentaverðlaunin;
O s t v a 1 d, prófessor l Leipzig, efna-
fræðisverðlaunin;
Marconi og prófessor Ferdinand
B r a u n, þýskur háskólakennari, eðlis-
fræðisverðlaunin;
Teodor Kocher prófessor, há-
skólakennari 1 Bern, læknisfræðisverð-
launin, og
d’Estournelles de Constant,
franskur þingmaður, og A u g u s t e
Berernaert, friðarverðlaunin.
frxðslumál barna.
(Niðurl.).
Séra Jóhannes er stórorður um hið illa
ástand vor íslendinga í andlegu og efna-
legu tilliti, og er hann þar ekki einn á
bandi, því það er ekki nýtt, að nokkrir
meðal vor, er hafa lært meira en almúg-
inn, skammi hann fyrir fáfræði, siðspill-
ingu, ráðleysi, varmensku og margt fleira,
og er þá óspart vitnað til annara þjóða.
Það er auðvitað, að margt af því hefur
við rök að styðjast, en þó leyna sérekki
öfgarnar og þekkingarleysið hjá sumum
þessara manna, og mætti tína til ýms
dæmi, en eg læt nægja að færa eitt til,
sem sýnir hvað sumir álíta allt betra í
öðrum löndum. Það kom í íslenzku
fréttablöðunum ekki alls fyrir löngu, að
þar var sagt, að meðferð á íslensku
mjólkurkúnum væri svo afleitlega slæm,
að ósköp væri að vita það, og þar af
leiðandi væru kýrnar gagnslitlar eða gagns-
lausar stritlur, og var Noregur tekinn þar
helzt til samanburðar. Þar voru fjósin
glæsilegar byggingar, »bezta húsið á
bænum«, og allt var eptir því. En —
við nánari rannsókn, af Norðmanni,
kom það upp úr kafinu, að íslensku
kýrnar reyndust eins góðar eða betri, en
hinar norsku kýr. Þessu líkt er margt
fleira, sem oss er sagt.
Sá íslendingur, sem að margra dómi
hefir rilað af mestri þekkingu, skarp-
skyggni og sannleiksást um Island og ís-
lendinga, er Þorvaldur prófessor Thor-
oddsen. Hann gerir ekki eins mikið úr
fáfræði íslenskrar alþýðu, í samanburði
við alþýðu í öðrum lönduro, og sumir
aðrir landar vorir.
Það getur vel verið, að sparnaður, hag-
sýni og félagslyndi, sem séra Jóhannes
telur að almenning hér skorti svo tilfinn-
anlega vegna fáfræði sinnar, sé roeira hjá
lærða fólkinu en alþýðunni. Eg skal
ekkert um það segja, hver flokkurinn gerir
t. d. meiri kröfur til lffsins og er félags-
lyndari; presturinn veit það betur. En
það má geta því nærri, að umskifti al-
þýðumenningarinnar yrðu mikil frá því
sem nú er, þar sem eftir orðum prests-
ins, að Qöldi fólksins er ekki nema að
eins stautandi eða illa lesandi, þegar farið
væri að kenna hverju 10—14 ára gömlu
barni, auk þe3S vanalega: stjórnfræði, nátt-
úrufræði, búnaðarfræði og heilsufræði.
Því það vill séra Jóhannes að þeim sé
kent, og eru orð hans þessi: »Af því
börnin eru ekkert frædd um verk stjórn-
arvaldanna í landinu, skilur það [fólkið]
eigi stjórnmálagreinar .... sömuleiðis
skilur það eigi alþýðlegar ritgerðir fnátt-
úrufræði, búnaðarmálum og heilsufræði og
öðru þess háttar, af því engin kensla
er börnunum veitt í náttúruvfsindum*.
Reyndar telur presturinn það eitt sanna
mentun, »sem elskar kristindóminn og
virðir líkams-vinnuna*. Það er það, sem
prestarnir hafa verið að kenna, eru að
kenna og eiga að kenna Islensku þjóð-
inni, og mætti því ætla, að hún væri ekki
alveg mentunarsnauð.
Ekki má séra Jóh. heyra minnst á það,
að heppilegra muni vera, að leggja meiri
áherslu á unglingafræðslu en barnafræðslu,
og ber helst við, að unglingarnir hafi svo
mikið að starfa, en vill samt endilega
koma upp unglingaskólum, svo sem ein-
um í hverjum landsQórðungi, hvar nokkrir
útvaldir unglingar eiga að vera fyrst um
sinn, sem hafa námfýsn, fjármuni og tíma.
En svo vill prestur, að allir, konur og
karlar, séu skyldaðir til framvegis, að
ganga á þessa skóla svo sem 5 mánaða
tíma. Þ á virðist prestinum almenn ungl-
ingafræðsla vera nauðsynleg, hvað sem
þá námfýsi, fjármunum og tíma líður.
En ætli það væri svo mikið óráð, að láta
barnafræðsluna halda áfram í líkri stefnu
og að undanförnu, en snúa sér heldur
að ungmenna eða alþýðufræðslu í bók-
legu og verklegu ? Þá þyrfti kennara-
skólinn ekki að verða gagnslítil byrði á
landsmönnum, sem eg hygg að geti kom-
ið fyrir, ef menn halda fast við barna-
skóla heimavistar hugmyndina.
Eftir orðum prestsins er það mesta
fjarstæða, að ætla prestunum barnafræðslu
eða umsjón með henni; hann býst við
jafnvel sumum góðum prestum óhæfum
til þess, og telur það ekki geta samrýmst
prestsembættinu. Ekki veit eg nokkurt
dæmi til þess, að góður prestur hafi verið
óhæfur eða lélegur barnafræðari, og ekki
óttast eg það, að það vekti sundurlyndi
í söfnuðunum, þótt prestar fræddu börn-
in eða hefðu eítirlit með fræðslunni.
Eg vona líka, að reglulegir trúleys-
ingjar, er presturinn minnist á,
séu ekki teljandi meðal vor, síst til
sveita. Það mundi líka verða heppilegast,
að börn trúleysingjanna hefðu sérkenslu,
því fáum trúuðum foreldrum mundi verða
það ljúft, að láta óþroskuð börn sín ver*
lángvistum með börnum, sem alin væru
upp < guðleysi, þótt þeim væri sagt, að
slíkt væri algengt hjá mentaþjóðunum.
Þá er eg ekki sérlega hræddur um það,
að vorir íslensku prestar yrðu ofstækis-
fullir harðstjórar í trúarefnum, þótt þeir
kendu börnum trúfræði og annað, er að
menntun lýtur, eða mynduðu voðalegasta
kirkjuríki, er sést hefði undir sólunnL
Klerkurinn hefur ekki gott álit á þeim.
Klerkurinn dásamar skólaskylduna og
fræðslulögin með mörgum orðum, en er
þó ekki vel ánægður með lögin, þykir
þau heimta of lítið o. fl., er eg sleppi að
fjölyrða um. Ein klausa er þar, er sýnir
að presturinn hefir rekið sig á það, að
börn með 2 mánaða farkennslu hafa lært
nálega eins mikið og börn i betribarnaskól-
um við sjó læra á 5 mánuðum (að frá-
dregnu skólafrlinu). jÞetta hefir sínar
eðlilegu orsakir*, segir presturinn. »Fram-
farirnar við námið verða ávalt miklu
meira seinfara, þar sem Qöldi barna er
saman í kenslustofu, heldur en þar sem
þau eru sárfá; því bæði er það, að við
Qöldann verðurmismuourinn meiri á þeim,
er langt og skamt eru komnir, svo að
hinir gáfaðri nemendur tefjast nokkuð af
hinum lakari, og svo er hitt, að minna
gagn verður að kennaranum fyrir hvern
nemanda í stórum hóp, en smáum. Það
er t. d. stór munur á, hvort maður hefur
32 nemendur í iíma, eða eigi nema 8,
svo sem iðulegt er í farskólum. Sam-
kvæmt þessu væru heimaskólar beztirs.