Þjóðólfur - 28.01.1910, Qupperneq 3

ÞJOÐOLFUR
15
Landsbankans f Reykjavík frá.
Og símskeyti þetta var þannig orðað, að
ailir hlutu að halda, að bankinn væri
gjaldþrota; þó sást það brátt, að ekki }
vantaði einn eyrir í sjóðinn, og að bank- |
inn var og er öruggur.
Aftur á móti hafa sjálfsagt verið ýms-
ir formlegir gallar við stjórn bankans,
sem virðist eðlileg ástæða þess, að banka-
stjórnina vantaði þekkingu á bankamál-
um.
Enginn getur efast um, að þetta 'óvar-
kárna atferli ráðherra hefur skemt láns-
traust og álit landsins út á við. Maður
feiýtur að spyrja: Hvers vegna vill jafn-
lítil! og veikur þjóðflokkur eyðileggja sig
á þennan hátt? Hefir hann ekki enn
vit á að nota sjálfstæði sitt?
En það virðist liggja flokkspólitfk að
baki. Ef tilætlunin hefði verið sú, að
útvega Landsbankanum betri stjórn, hefði
ráðherrann átt að setja bankafróða
tnenn í stjórn bankans. En það hefur
hann ails ekki gert.
Bankastjórastöðurnar hefur hann 'veitt
tveimur kaupmönnum, sem báðir eru per-
sónulegir vinir hans. Hvorugur þeirra
hefur bankalega þekkingu. Jafnvel þó
þeir séu duglegir verslunarmenn — sem
við alls ekki efumst um — er það mjög
svo léttvægt fyrir þann, sem á að verða
bankastjóri; og þegar ráðherrann vildi
breyta til, átti hann þó að minsta kosti
að láta annan bankastjórann hafa
bankalega þekkingu. Sum blöð hafa
jafnvel haldið því fram, að annar þess-
ara kaupmanna hafi lítið annað gert, til
að hljóta stöðu þessa, en að hannímörg
ár hefir verið tryggasti fylgifiskur og æs-
ingamaður (Agitator) ráðherrans.
Þegar 1 .andsbanki íslands var stofnað-
ur, voru þar engir til, sem höfðu banka-
Jega þekkingu. En nú er þessu alt öðru-
vísi varið. A meðal þeirra, sem sóttu
um bankastjórastöðurnar voru nokkrir,
sem höfðu bankalega þekkingu. Einn
þeirra hafði verið í Landmandsbankan-
tim f 15 ár. En sá maður hafði einn
galla. Hann var bróðir fyrv. ráðherra
fslands, Hannesar Hafsteins. Geheime-
ctatsráð Gliickstadt gat þó notað hann,
og hefur nú sett hann bankastjóra við
banka þann, sem Landmandsbankinn hef-
ur stofnsett 1 Fsereyjum.
Ráðherra fslands hefur einnig gengið
fengra en hann hafði leyfi til, með þvl að
senda pólitiskan æsingamann til útlanda, —
nefnilega hr. Bjarna Jónsson firá Vogi.
Pvi það er hann, þó hann heiti verslun-
arrádunautur.
Þegar alþingið tók að fjalla um fjár-
veitinguna til verslunarráðunauta, stóð
hér 1 blöðunum frétt um það, að íslend-
ingarnir væru að hugsa um að fá sér
sendiherra 1 útlöndum. Þetta leið-
rétti ráðherrann strax með símskeyti: í
þvf stóð, að hér væri einungis verið að
tala um ráðunaut í verslunar-
asálum. Því allir vissu, að ísland hefði
engan rétt til að hafa sendiherra. En
»ú hefur það sýnt sig, að þessi tilkynn-
>ng ráðherrans var ekki rétt. Því þótt
margir verslunarfróðir menn sæktu um
stöðuna, fékk enginn þeirra hana, held-
ur Bjarni Jónsson. Þessi maður hefur
ekkert vit á verslun, og mun án efa
frekar skaða hana en gagna, ef hann
skiftir sér nokkuð af þess konar málum.
Hann er málfræðingnr, — en fyrst og
fremst pólitiskur sesingamaður, og sem
þvílíkur kvað hann vera áhrifamikill.
Raunar getur hann ekki spilt fyrir Dan-
mörku; því allir vita, að Danmörk kúg-
ar alls ekki ísland, og að ísland hefir,
þótt það sé hluti af Danaveldi, hin sörau
þjóðlegu réttindi og Danmörk.
Bjarni Jónsson hefur nú þegar rekið
pólitikskan undirróður í öðr-
nm löndum (Noregi og Svfþjóð). Auð-
vita'ð ber ráðherra íslands á-
byrgð á þvf. Og ráðherrann ber
einnig ábyrgðina á því,að samn- j
ingur milli Danmerkur og ís- j
lands hefir verið brotinn. Netni- j
lega samningur viðvíkjandi sektum þeim,
sem inn koma við strandgæsluna á Is-
landi. A fundi, sem haldinn var 8. Des- j
ember síðastl. í »Det danske Atlanter- j
havsöers Forening«, gaf J. C. C h r i s t- i
ensen, fyrv. forsætisráðherra, þá skýr- |
ingu, að sfðasta aiþingi hefði samþykt,
að frá nýári 1910 skyldi hætta að borga
þá tvo þriðju hluta sektanna, sem renna
eiga í rfkissjóð. I hinni skýru og góðu
ræðu, sem J. C. Christensen hélt um ís-
lensk mál, tók hann það fram, að Is-
lendingar yrðu að læra að haldá þá
samninga, seni þeir gerðu.
Hinn nýi ráðherra Islands virðist vera
mjög vel til þess fallinn, að spilla fyrir
Islandi, að minsta kosti út á við. Hann
virðist meta persönuleg mál og flokka-
pólitfk miklu meira en velferð
1 a n d s i n s, — og er það leitt fyrir ís-
lensku þjóðina, sem við óskum alls góðs.
Því gjarnan vildum vér vera eins nær:
gætnir við hana og mögulegt er.
(Þýtt úr „Dansk Folkestyre"
frá 18. Desember síðastl.).
Stórkostlegur bruni
vildi til í Hamborg snemma f desember
sfðastl.
Gasstöðin þar stóð alt í einu f Ijósum
loga. Hefur Iiklega kviknað þannig f, að
kviknað hefur f gasinu af sjálfu sér und-
ir loftinu á gamla gashylkinu. Annað
hylki fult af gasi var þar nærri, og var
því mikil hætta búin.
En skyndilega sprakk hann, svo að gas-
ið streymdi út. Um leið átti feykileg
sprenging sjer stað. Eldhafinn sló yfir 25
menn, sem unnn þar f nánd, allir særð-
ust þeir meira og minna, margir dauð-
lega. Matsöluhús brann þar til ösku;
brunnn þar inni 3 konur.
Hin geisistóra eldsúla sást f tnargra
mflna fjarlægð. Þegar fyrsta hylkið var
sprungið, átti að reyna að bjarga hinu,
en tilraunin hepnaðist ekki, með þvl að
logarnir læddust með jörðinni. Slökkvi-
liðs stjórinn, varð þvf að hætta öllum
björgunartilraunum.
Fjöldi fólks særðist, sjö af þeim dóu
daginn eftir á spítölnnum. Als fórust 13
manns f logunum.
En nákvæmlega vita menn ekki töiu
þeirra sem fórust.
Stjórn stöðvarinnar veit ekki enn með
vissu um upptök eldsins.
Hvernig ætli að brunamáiastjórnin hér
bæri sig að ef kviknaði hér í gasstöðinni
væntanlegu?
Eða hefur meirihlutinn í bæarstjórninni
er knúði fram gasmálið, eigi gert ein-
hverjar ráðstafanir í því skyni?
Væntanlega er svo, en gott væri að fá
að vita á hvern hátt það hefir verið gert.
Lfeiðrétting.
Eg finn mig knúðan til að mótmæla
hinni »sannfréttu«(!) sögu hr. Jóns Ólafs-
sonar alþm. i síðasta blaði Þjóðólfs, að
eg hafi nú eftir nýárið tekið sparisjóðsfé
mitt út úr Landsbankanum og lagt það
inn í Islandsbanka, þvf að þetta er
6 s a 11. Hafi eg lagt eitthvert lítilræði
inn í Islandsbanka, sem engan varðar að
vfsu um, þá hefur það ekki verið úr
Landsbankanum tekið, því að þaðan
hef eg ekkert sparisj ódsfé
tekið nú ettir nýár, hvorki
fyrir sjálfr. n mig né aðra til ■
að leggja það inn f hinn bank-
a n n, hef þvert á móti lagt lítilsháttar inn
í Landsbankann á þessum tíma, eins og :
gialdkeri bankans mun kannast við. Eg j
hefði alls ekkert skift mér at þessum sögu- j
burði hr. J. Ól. — tel það ekki blaðamál, |
— ef ekki kæmi berlega fram í grein- j
inni aðdróttun um, að eg sem gæslu- j
stjóri Landsbankans um hríð og þar af j
leiðandi kunnur hag hans, hefði hraðað
mér að bjarga sparisjóðsfé mínu úr bank-
anum og flytja það yfir í hinn með leynd,
án þess að láta neitt uppi við aðra út í
frá um hinn bágstadda hag Landsbank-
ans, og sömu aðferð muni aðrir »stjórn-
argæðingar«(!) ætla að beita — bjarga sínu
fé á þurt.— í laumi. Það er þessi aðdrótt-
un, sem eg fyrir mitt leyti vísa frá mér
og heim til föðurhúsanna. Hinum nýja
ritstjóra Þjóðólfs var sem starfsmanni
Landsbankans innan handar að kynna
sér, hver fótur var fyrir þessari sann-
frétt(!) Jóns Ólafssonar. Það hefði verið
varlegra af honum og viðkunnanlegra,
áður en hann hleypti þessu að f blaðinu.
^/i 1910.
Hannes Porsteinsson.
Athgr. Oss er sönn ánægja að flytja
þessa leiðrétting forsetans, og vér efum
ekki að hún sé rétt. Að afla sér upp-
lýsinga um það, hvort þessi frétt væri
rétt eða ekki, var eigi unt fyrir oss þar
sem greinin barst svo seint í vorar hendur.
Rit s tj.
Jurtrekstrarsökin.
Finna má það af skýrslu Landsbanka-
rannsóknarnefndarinnar hver sú sök er,
er bankastjórn Landsbankans hefir gert
sig seka í og sem nefndin hefir gefið ráð-
herra skýrslu um fyrir 23. Nóvember síð-
astliðinn, en fyrir aðrar sakir en þær, er
hann hafði þá fengið. hefir hann eðlilega
ekki getað vikið bankastjórninni frá störí-
um sínuro. Hinar aðrar ásakanir og yfir-
sjónir sem bankastjórninni er borið á brýn
f nefndarálitinu snerta því ekkert burt-
vikninguna og réttlæta því ekki ráðstöfun
ráðherrans.
I inngangi nefndarálitsins á bls. 2 segir
rannsóknarnefndin um starf sitt:
„Nefndin hefir tafist frá störfum slnum
í seinni tíð, bæði sökum sjúkdóms, svo og
við komu dönsku bankamannanna. sem
nefndin vann með* um tfma“.
Nefndin hefir því enn þá er dönsku
bankamennimir voru hér rétt fyrir jólin
verið að vinna að nefndaráliti sfnu og þvl
eðlilega ekki þá verið búin að gefa skýrslu,
svo það sem er í skýrslu nefndarinnar t.
d. um töpuð og illa trygð lán, veðsetning
varasjóðs v. s. frv. eru ekki burtreksturs
sakargiftirnar.
Þetta er líka bersýnilegt af undirritun
nefndarálitsins, því þar segirsvo: „Ritað
í Des. 1909 og Janúar 1910. Reykjavík,
20. Janúar 1910. lndriði Einarsson. Karl
Einarsson. Ólafur Dan D|nlelsson. Magn-
ús Sigurðsson. Ólafur G. Eyjólfsson",
Og ekki hefir eldri rannsóknarnefndin
heldur gefið neina skýrslu fyr, eða sér-
staka, því þeir Indriði og doctor Ólafur
undirrita skýrslu þessa 20. þ. m., að því
leyti er þá snertir og starfsemi þeirra í
nefndinni.
Hvað hefir stjórnarráðið þá haft að sök?
Hafði ráðherra enga skýrslu frá nefnd-
inni?
Nefndarálitið svarar þessu líka.
Samkvæmt því hefir eldri rannsóknar-
nefndin ritað ráðherra 21. Júnl 1909 um
gerðarbókarvitleysu sína. Það var gamla
* Leturbreyting gerð af oss.
nefndin. Bréfaviðskifti stjórnarráðsins og
Landsbankans um það efni er prentað í
bók þessari pg enda þau á bréfi frá Tr.
Gunnarssyni dags. 8. Nóv.
Eigi roun vera auðið fyrir nokkurn
mann að telja, að hér sé um stóru sökina
að ræða.
En ráðherra hafði og aðra skýrslu frá
nefndinni. Skýrslu „um víxilkaup starfs-
manna Landsbankans" dags. 16. Nóv.
ásamt „útdrœlti úr gjörðabók rannsóknar-
nefndar Landsbankans af fundum nefndar-
innar 9., n og 12. Nóv.“
Frá þessu er skýrt á bls. 54 í bókinni.
Hin eina skýrsla er /yrir ráðherrahej-
ur legið 22. Nóvember siðasiliðinn, er pvi
skýrsla nefndarinnar um víxilkaupin. og
allar aðrar sakir er á bankastjóra hafa
verið bornar, snerta pví ekki burtvikn-
ingaspursmálið.
Þetta er sökin og ekkert annað, eftir
þvl er rauða bókin skýrir frá, og eftir
henni verður að dæma.
Og í útdráttum gerðabókar nefndarinn-
ar er nærfelt alt um víxilkaupin (sbr. bls
61—66).
Og hvers virði er þá sök þessi:
• Einskis virði!
Það er margupplýst í umræðunum um
mál þetta, svo og í gerðabók rannsóknar-
nefndarinnar, að bankastjóri samþykti vfx-
ilkaup þessi, og hann hafði fult og ótak-
markað vald til þess að ráða einn víxil-
kaupum bankans og haga þeim á þann
j hátt, er hann áleit heppilegastan. Og eng-
in fyrirmæli eru til um það, að útgjalda-
| skipanir með víxlum skuli vera skriflegar.
Enn fremur er það tekið fram, að þetta
hafi því að eins átt sér stað er um fram-
lengingar hefir verið að ræða, og jafnað-
arlegast samþykt þá af bankastjóra f sfm-
tali.
Á móti þessu hefir ekki verið haft.
Þessi ástæða sem einka burtvikningar-
sök er því stórhlægileg, en jafn framt
sorglegt til þess að vita að svo óhlut-
vandur maður skuli sitja í ráðherrasæti,
að annað eins geti átt sér stað.
En það er satt er Danir segja, að ráð-
herrann virðist meta meir flokkapólitfk,en
velferð landsins.
En svobúið má það ekki standa.
Þjóðin verður að reka ráðherrann frá
stóli hið allra bráðasta.
Allur dráttur á því er stórtap fyrir þjóð-
ina bæði inn ú við og út við.
Kosningarréttur
til bæarstjórnar.
í »Lögréttu« 26. þ. m. heldur ein-
hver «Gjaldandi« því fram, að „vinnu-
konur", er ekki hafi greitt útsvar sitt
árið 1909, eigi ekki atkvæðisrétt við
bæjarstjórnarkosningarnar laugardag-
inn 29. þ. m.
Ef þessi lögskýring »gjaldanda < væri
rétt, þá ætti enginn, sem ekki hefur
greitt útsvar fyrir 1909 atkvæðisrétt,
heldur ekki karlmenn. Því að lögin
eru víst jöfn eða eiga að vera jöfn
fyrir konur, jafnvel fyrir vinnukonur,
sem »gjaldandi« auðsjáanlega álítur
óæðri verur.
En lögskýring „gjaldanda" nær engri
átt. Allir þeir, sem á kjörskránni
standa, eiga atkvædisrétt, hvort
sem þeir hafa greitt útsvar sitt fyrir
1909 eða ekki, vinnukonur ekki síður
en aðrir kjósendur.
Mér þykir undarlegt, að »Lögr.«
skuli flytja jafnmikla fjarstæðu athuga-
semdalaust.
Það mætti leggja það svo út, sem