Þjóðólfur - 19.08.1910, Blaðsíða 3

ÞJ OÐOLFUR.
135
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
^ Vér seljum ^
♦ Góða VINDLA ♦
+ fyrir lægra vefö en aðrir. ♦
Ý Söluturninn. J
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦*♦♦♦
stjórn Landsbankans heldur fram í bréfi
því er þeir birtu í Þjóðólfi í vor, enda
munu allir þeir, er nokkuð hugsa um
fjármál nú, ljúka þar upp sama munni.
Að ganga að húseignum í bænum og
selja þær, það er sama og alment hrun
og gjaldþrot, og væri ekki eingöngu tap
fyrir bankann og hlutaðeigendur, heldur
einnig stórt tap fyrir bæarfélagið í heild
sinni, tap, er óvíst er að Reykjavík yrði
fljót að ná sér eftir.
Um tap dönsku bankanna hefir enginn
þar neitt talað, fundist það eðlilegt í sliku
árferði, og er það nokkuð meira en það
sem talað er um hér, og a 11 i r bankar
þar tapað meir eða minna. Þetta er að-
eins sýnishorn.
Heinrich Erkes,
frá Köln á Þýskalandi, hefur nýlega lok-
ið allítarlegri rannsóknarferð um Mel-
rakkasléttu, Ódáðahraun, Öskju og Dyngju-
fjöll. Hefur hann áður farið um Ódáða-
hraun og Öskju og skrifað um það ferða-
lag í þýsk vísindarit, en í þetta sinn hef-
ur hann varið meiri tíma til ferðarinnar
og því átt kost á að gera fleiri athuganir.
Fyrst fór hann um Melrakkasléttu þvert
og endilangt. Mældi hann hæsta fjallið
af Leirhafnarfjöllum, Geflu, og reyndist
hún 210 metrar. Ennfremur fór hann um
allan Blikalónsdal og skoðaði eldvörpin
Rauðanúp, Leirhafnarskörð og Rauðhóla.
Þvínæst rannsakaði hann Ódáðahraun,
einkum norðurhluta þess, Kerlingardyngju,
er áður hefir eigi verið rannsökuð, og
Trölladyngja, er aðrir hafa eigi áður
komist upp á en Englendingur nokkur,
Watts að nafni, árið 1875 °f? Þorvaldur
Thoroddsen 1884. Frá 12. til 19. Júlí
var hann í Öskju og ransakaði einkum
vestur- og suðurhluta Dyngjufjalla, er áð-
hafa lítt verið rannsökuð, fann nokkur
ókunn fjallaskörð og suðvestantil mjög
víðáttumiklar brennisteinsnámur. Norðan-
til í Dyngjufjöllum fann hann líka óþekt
skarð, er auðvelt var yfirferðar. Hæsta
fjallið í Dyngjufjöllum, sem er suður af
Öskjuvatninu, kallaði hann þorvalds-
fjall í virðingarskyni við dr. Þorvald
Thoroddsen. Frá Dyngjufjöllum fór hann
fótgangandi suður yfir sandinn eins langt
og komist varð í áttina til Vatnajökuls,
er sást mjög greinilega. í Kverkfjöllum
varð vart við mikla brennisteinsfýlu. —
Loks gróf hr. Erkes í gamlar rústir f
í Hrauntungu skamt suðaustur af Svartár-
koti, og í Sandmúladal. Fornmenjar þær,
sem hann fann þar, sendi hann á forn-
gripasafnið 1 Reykjavík.
Sonur háns Edvard Erkes stúdent, er
stundar náttúrufræðisnám við háskólann í
Bonn, var með honum á öllu þessu ferða-
lagi, en varð eftir á Akureyri, er faðir
hans sneri heim til Þýskalands, og er nú
lagður ( annan leiðangur upp í óbygðir
með dr. Spethmann, þýskum vísinda-
manni, og verða þeir 1 honum fram í
Septembermánuð.
Bæar-annáll.
Óljitiix- I’orHteinssoii cand.
med. kom með „Sterling 13. þ. m. Hann
^tlar að setjast hér að sem háls, nef- og
eyfna-læknir. Hann hefir tvö síðastliðin
ár verið aðstoðarlæknir við St. Jósefsspít-
a'a 1 Kaupmannahöfn hjá prófessor
Schmiegelow, sem er frægasti sérfræðing-
ur í þessum greinum á Norðurlöndum.
Ólafur gengdi um tfma störfum hans með-
an hann var fjarverandi; og er það Ijós
vottur um álit hans á Ólafi. Ólafur hefir
og stundað þessar lækningar við spítala
á Þýskalandi. Það er gleðilegt, að hafa
fengið góðan sérfræðing í þessum grein-
um.
íslendmgasinid. Síðastliðinn
Sunnudag fór fram kappsund um sund-
bikar íslands í Skerjafirði,
Stefán Ólafsson vann bikarinn. Hann
synti 500 stikur á 9 mín. 542/s sek. Hin-
ir, er sundið þreyttu, voru þessir: Sig-
tryggur Eiríksson (10 mín. 5 sek.), Guðm.
Kr. Sigurðsson (11 mín. 2i2/c sek.), Guðm.
Kr. Guðmundsson (11 mfn 37'Í/B), Einar
Guðjónsson (n mín. 45 sek.), Sigurjón
Sigurðsson (11 min. 5 i2/s sek.) og Sigurð-
ur Sigurðsson 11 mín. 54 sek.).
Hannes JÞorsteinsson alþing-
isforseti og frú hans og Þorsteinn Þor-
steinsson cand. polit. eru nýkomin heim
úr ferð austur um Árnes- og Rangárvalla-
sýslu. Fóru þau austur undir Eyafjöll
og inn í Þjórsárdal.
Skipaferðir. »Flóra« kom 13.
þ. m. með fjölda farþega. Þar á meðal
voru: Björn Kristjánsson bankastj,, er fór
fyrir nokkru til ísafjarðar, Magnús prestur
Þorsteinsson í Selárdal og kona hans,
Páll Einarsson borgarstjóri úr kynnisför
um Norðurland og Sveinn Hallgrímsson
bankagjaldkeri. Hún fór aftur 16. þ. m.
með marga farþega.
»Vestri« kom út strandferð 2. þ. m. og
fór aftur f fyrra dag.
»Sterling« kom frá útlöndum 13. þ. m.
með nokkra farþega. Þar á meðal: Jón
Hjaltalín Sigurðsson héraðslæknir Rang-
æinga, með konu sfna Ragnhildi, dóttur
Gríms Thorarensens bónda á Kirkjubæ á
Rangárvölluro, og giftust þau í Höfn 1.
þ. m., Ólafur Þorsteinsson læknir og Ól-
afur Óskar Lárusson læknir. »Sterling«
fór til Vestfjarða 16. þ. m. og kemur
aftur á morgun.
Norður í land fóru þeirjónjóns-
son alþm., Jón Jónsson sagnfr. og Þor-
leifur H. Bjarnason kennari, og eru þeir
nú komnir heim aftur.
Lárus H. Bjarnasou laga-
skólastjóri fór með „Sterling" til Stykkis-
hólms.
Sígli-v. Bjarnaaon bankastjóri
og frú hans fóru með „Floru" til Akur-
eyrar, en ætluðu þaðan landveg til Seyðis-
fjarðar.
Til ÍHng'valla. hefir fjöldi bæjar-
manna farið í sumar; sumir hafa dvalið
þar nokkurn tíma sér til hressingar.
L iii Borgarfjörð fóru þeir ný-
lega Einar Arnórsson lagaskólakennari og
Jóhann Kristjánsson ættfræðingur.
Dr. Norman i I anseu heldur
fyrirlestur í Bárubúð kl. 9 annað kveld
um Danmörk og ísland. Hann hefir
haldið þann fyrirlestur áður norður á Ak-
ureyri, og hefir verið vel látið af honum
í norðanblöðunum.
Hvað er að frétta?
Stórbruni. í sfmskeyti frá Höfn
16. þ. m. er sagt frá stórbruna á sýningu,
sem haldin er nú í Brússel, og að tjónið
hafi verið metið 300 milj. króna.
Mannalát. í Kaupmannahöfn er
látin (aðfaranótt 16. þ. m.?) frú Kristín
Krabbe kona Haraldar Krabbe pró-
fessors við Landbúnaðarháskólann. Hún
var fædd 25. Maí 1841, og var dóttir
Jóns Guðmundssonar ritstjóra Þjóðólfs og
Hólmfrfðar Þorvaldsdóttur prófasts, Böðv-
arssonar. Þrítug giftist hún H. Krabbe
og eignuðust þau 4 syni: Ólaf aðstoðar-
mann Landbúnaðarráðuneytisins danska,
Jón skrifstofustjóra íslensku stjórnardeild-
arinnar, Þorvald landsverkfræðing og Knút
lækni, Frú Kristín var merk kona og
mikilhæf, eins og hún átti kyn til. Hún
var góður Islendingur.
Merliur maður undir Jökli
segir svo í bréfi rituðu 13. þ. m.:
»Að kvöldi þess 5. þ. m. og nótt-
ina fram eftir milti þ. 5. og 6. voru
ógurleg eldsumbrot í lofti, og var þetta
fyrir mínum augurn að sjá, ekkert annað
en eldgos úr sjávarbotni. Þetta var aðal-
lega á 3 stöðum: A. í S.A., S. í S.V. og
í S.V. til V. Þessu fylgdi feikna undir-
gangur, er allur var að heyra neðan jarð-
ar. Hljóðið var líkt og jörðin væri að
hrynja undir fótum manns; stundum líkt-
ist hljóðið þungum sjávarnið, stundum
líkt suðu eða snarki, líkt og þegar köldu
vatni er helt á heitt járn«. Hann getur
og þess ennfremur í bréfinu, að hann hafi
samið nákvæma skýrslu um þetta, er síðar
yrði ef til vill birt, og að austasta lfnan
hefði borið yfir Hafnarfjörð og Þorláks-
höfn.
Sliip Mikkelsens Grænlands-
fara hefir farist, en skipshöfnin bjargast,
segir símskeyti frá Höfn í gærkveldi.
Vígjslubiskup Skálholts-
stiítis hins forna, Valdimar Briem,
verður vígður í Reykjavfkurdómkirkju 28.
þ. m., en ekki í Skálholti, vegna þess að
biskup getur eigi að heiman farið vegna
veikinda konu sinnar.
Söugskemtanir. Á ísafirði og
á Akureyri hafa þær frú Ásta Einarsson
og frú Valborg E-narsson héðan úr bæn-
um nýlega haldið söngskemtanir. Þær
eru komnar heim aftur.
Fiðluleikarinn á Hótel Island, Oscar
Johansen, fór í vikunni til Stykkishólms,
og frú Kristrún Hallgrímsson með honum,
og ætluðu þau að halda hljómleika þar.
Ásgrímur Jónsson málari dvel-
ur nú í sumar í Austur-Skaftafellssýslu, og
málar þar meðal annars allstóra mynd af
Öræfajökli.
Jón Jóusson læknir í Þórshöfn
andaðist 17. þ.m. Hann varrúmlega þrítugur
að aldri (f. 1. Júlí 1879). Utskrifaður úr
skóla 1900 með 1. eink. og læknaskólan-
um 19. Júní 1905 með 1. eink. Veitt 29.
Mars 1906 Hróarstunguhéraði, en 24. Júní
1908 Þistilfjarðarhérað. — Kvæntur var
hann Ingibjörgu Sigurðardóttur.
Skylduverk.
(Frh.). ---
I baráttunni á móti H. Hafstein voru
aðalatriði millilandanefndar frumvarpið
og sæsímasamningurinn aðallega þó hið
fyrra. I baráttunni nú gegn Birni Jóns-
syni er aðalatriðið bankamálið. Og nú
skal í stuttu máli farið yfir það, því hefir
áður verið lýst, hvaða heimild ráðherra
hafði í sambandi við það, hvað hann
gat gert lagalega, hvað hann var skyldur
að gera siðferðislega, að hversu miklu
leyti hann fór að lögum og hvar hann
virti lög og rétt að vettugi, framdi stjórn-
arfarslegar stórsyndir. —
En hvað hefir þá rannsóknarnefndin
gert, og hvað hefir hún fundið? Fyrst,
hvað hefir hún gert? Hún hefir samið
ákærurit gegn bankastjórninni og
varnarrit jafnframt fyrir tiltektum
Björns Jónssonar, í stað þess að semja
s k ý r s 1 u, sem væri óhlutdræg um hag
bankans. Hún kveður upp dóma, ekki
einungis um gjörðir bankastjórnarinnar,
heldur fer hún svo langt, að lesa hugsanir
bankastjórnarinnar og dæma þær. Þessu
til sönnunar má vitna til bls. 23 í hinni
svókölluðu skýsla. Þar segir svo: »nefnd-
in getur varla varist þeirri hugsun, að
þ.ægilegra mundi vera fyrir
hvern og einn, að vera við-
skiftamaður bankans í vanskil-
umviðhann, en viðskiptamað-
ur hans og standa í skilum«. Og
ennfremur: sBankastjórnin hefir séð 1
gegn um fingur með vanskilum og lánað
vanskilamönnum auðsjáanlega oft
íþeim tilgangi að ekki kæmi
framtap fyrir bankann«. Svona
rekur hver ákæran aðra án röksemda, og
hver dómurinn annan án sannana.
Auðvitað trúir enginn heilvita maður
því, að fyrir hvern og e i n n (þ. e,
hvern einasta) viðskiftamann bánk-
ans mundi það hafa verið þægilegra, að
vera vanskilamaður en að standa í skil-
um. Það er ekki einungis sleggjudómur
út af fyrir sig, heldur sýnir það svo mik-
inn ofsóknaranda, lýsir svo æstum tilfinn-
ingum, sýnir svo litla viðleitni til þess að
viðhafa sanngirni, að það hlýtur að rýra
trúnað á alt, sem nefndin segir. Það
skiftir engu, hvort menn eru brjálaðir af
einhverjum sjúkdómi eða af víndrykkju,
eða af einhverju ofstæki; brjálæði er
brjálæði, af hverju sem það stafar og eng-
inn óbrjálaður maður getur felt dóm líkan
þeim, sem tilfærður er hér að ofan; og
það eru þessir dómar, sem svifta skýrsl-
una öllu gildi.
Dæmi svipuð þessu mætti tilfæra mörg,
en þess gerist ekki þörf; sanngjarnir og
sannfæranlegir menn sjá þetta nægir. —
Eo þó skulu fleiri greind, ef Johnson eða
einhver annar æskir þess.
Hvað hefir svo nefndin fundið? Margt
og mikið þýkist hún hafa fundið, en hversu
mikið gildi hefir flest af því, þegar það
er krufið til mergjar? Lögberg gerði svo
vel, að birta flest ákæru atriðin, svo þau
eru mönnum hér kunn. Það lofaði einnig
að birta megin atriðin úr svörum banka-
stjórnarinnar, og var auðvitað siðferðis-
lega skylt til þess, ef það vildi vera sann-
gjarnt, en fátt af þeim hefir komið enn.
Hér skulu birt nokkur ákæru atriði —
öll þau helztu — og svörin jafnframt;
hvorugt orðrétt — það tæki of mikið rúm,
en efni og anda skal nákvæmlega fylgt, sé
hallað frá því í einhverju atriði að dómi
einhvers, þá geri hann svo vel, að athuga
það, og þá skal það atriði, sem um er
að ræða, birt orðrétt.
I.
1. Ákæra: — Að bankastjórnin hafi
í fyrstu engan útveg haft til að selja
bankaskuldabréfin, er heimilað var að
gefa út með lögum 22. Nóv. 1907.
2. S v a r: — Lögin gengu 1 gildi 1908,
öll bréfin seld þegar bankastjórnin sá fært
að bjóða þau til sölu, fyrsta afborgun
greidd 1909. Til þess tíma var peninga-
ekla erlendis og verðfall á verðbréfum,
þess vegna skaði að selja þau fyr.
II.
1. Ákæra: — Handveðslán með veði
í hlutabréfum án persónulegrar ábyrgðar
eigi fullnægjandi trygging.
2. Svar:—Tryggingin góð, þegar
hlufabréfin eru góð. Upplýsingar alt af
nægar.
III.
1. Ákæra: —Eitt af því, sem vakti
fyrir nefndinni, þegar hún byrjaði störf
sín, var að aðgæta seðlaútgáfu bankans,
hvernig bækurnar væru færðar, óg hve
mikið hefði verið gefið út á hverjum tíma.
Bækur ekki haldnar yfir seðlaútgáfu
bankans.
2. S v a r: — Bankinn er ekki seðla-
banki, hefir aldrei gefið út nokkra seðla
landsstjórnin gefur út seðlana fyrir hönd
landssjóðs en ekki bankans; bankinn fær
fé að láni úr landssjóði (í seðlum), sjá
lög 18. Sept, 1885. Landsstjórnin á að
halda þessar bækur, en ekki bankinn.
Þetta sýnir fljótfærni og vanþekkingu
nefndarinnar svo furðu gegnir.
IV.
1. Ákæra: Sparisjóðurinn ekki gerð-
ur upp þannig, að hann komi heim við
bækur bankans í 8—9 ár.
2. Svar: Sparisjóðurinn er gerður