Þjóðólfur - 28.01.1911, Blaðsíða 1

Reykjavfk, Föstudaginn 28. Janúar 1911.
63, árg.
Þingmálafundur
Reykvikinga.
I. fnndur.
Hann varhaldinní »Iðnó» þriðju-
dagskvöldið 24. Jan. þ. á. Um kl.
8V2 voru kjósendur mættir, eins og
tíl stóð, enda höfðu þingmenn á-
kveðið. að fundur skyldi byrja kl.
8V2. Þingmenn Reykjavíkinga og
gæðingar þeirra létu þó bíða eftir
sér fram yfir kl. 9. Þóttust þeir
illa liðaðir og þurftu að smala bet-
ur og dreifa aðgöngumiðum til
fleíri kjósenda en af fúsum vilja
höfðu sótt sér sjálfir aðgöngumiða
til fundarins. Loks kom fram mað-
ur haltur, gráhærður með sítt skegg,
galdramannlegur mjög og lét hið
dólglegasti. Var maður þessi dr.
Jón Þorkelsson, undir guðs þolin-
mæði 1. þingmaður Revkvíkinga.
Setli maður þessi fundinn með
skammaræðu um alt og alla, er
andstæðuflokk hans fylti. Kallað-
ist hafa orðið fyrir þeirri ósvinnu
af hendi fjandmanna sinna, þeirra
Fram manna, að þeir hefðu beiðst
þess af sér, að þeim yrði veitt jafn-
ræði um eftirlit með úthlutun að-
göngumiða til fundarins, dyragæslu,
málfrelsi o. s. frv. Kallaði þing-
maðurinn slíkt flónsku og ósvinnu.
Að lokinni þessari ræðu tilkvaddi
Jón Ólaf fríkirkjuprest Olafsson
fundarstjóra. Þá var stungið upp
á Borgþór Jósefssyni bæargjald-
kera til fundarstjóra af hálfu Heima-
stjórnarmanna. Þverneitaði Jón að
bera undir atkvæði kjósenda hvorn
þeirra síra Ólafs eða Borgþórs, þeir
vildu velja til fundarstjóra. Lézt
sjálfur hafa úrskurðað Ólaf réttan
fundarstjóra. Kvaðst eigi vilja hafa
skipan kjósenda á því máli. Stóð
svo um hríð og settist Jón niður.
Var atferli þessu harðlega mótmælt
Ólafur klerkur gerðist nú ókyrr og
rauður í andliti. Þótti sér nú stofn-
að í mikla óiæru og þorði ekki að
takast fundarstjórn á hendur.
Kftir nokkra stund liðna sté fram
annar forgöngumaður Reykvíkinga,
Magnús Th. S. Blöndahl. Bar hann
nú áðurgreind fundarstjóraefni undir
atkvæði kjósenda og fórst það vel
og liðmannlega — Qg framar en
sumir höfðu við búist. Var Borgþór
kjörinn og klöppuðu nú Heima-
stjórnarmenn lofi í lófa. Þá komst
skipulag á fundinn,
Meðan þessu fór fram, sat dr. Jón
gneypur mjög og þuldi í skegg sitt.
Kftir fundarstjóra-kosninguna liúkti
hann lengi sem þrumulostinn og
tautaði nokkuð fyrir munni sér. —
Þóttust sumir menn mega greina
orð hans, og er mælt að hann hafi
tautað þessi orð af munni sér: Ef
þeir drepa fgrir mér sambandsmálið,
þá geng ég af fnndi.
Jafnt fylgismenn sem féndur dr.
Jóns kölluðu einum rómi atferli
hans hina mestu óhæfu og lögleysu.
Þótti Magnús Blöndahl heldur hafa
vaxið — frá því sem áður var —
af framkomu sinni, — í samanburði
víð dr. Jón.
Nú kom sambandsmálið. Tillaga
þingmanna var feld, en Heimastjórn-
armanna samþykt. Þá tautaði Jón
enn nokkuð í skegg sér og heyrðist
það óglögt, en nokkuð svo þótti
mönnum, sem hann ákallaði hjálp
einhverra vætta.
Eftir þetta gerðist Jón sauðspak-
ur á fundinum hafði sig lítt frammi
og jafnvel sýnn blygðunarsvipur á
andliti hans.
Fór fundurinn síðan fram vel og
skipulega, enda var framkoma stjórn-
arliðsins sæmileg að öðru leyti en
því er áður var um Jón dr. Þor-
kelsson sagt. Þó skal þess getið,
að Björn Kristjánsson bankastjóri
kunni illa að gæta tungu sinnar og
gekk brott af fundi með kinnroða
eftir að hann hafði einn allra greitt
atkvæði gegn rannsókn á ráðherra
fyrir landsbanka-afglöp.
Allar tillögur Heimastjórnarmanna
hlutu meiri hluta og margar nær
öll atkvæði. Enginn lagði ráðherra
liðsyrði — nema Björn Kristjánsson,
auðsjáanlega að eins til málamynda
og af því viti, sem honum er lagið —,
og voru þó hirðgæðingar hans, Ari,
Einar Hjörl., Ben. Sv. & Co. á fundi
þessum.
Fundi var ekki lokið fyrr en kl.
3 um nóttina.
Urðu Heimastjórnarmenn erindi
fegnir, en stjórnarliðar grétu margir
beiskan, fremur dult þó.
II. fnndur
var haldinn í Bárubúð, 25. þ. m.
og setti alþm. Dr. J. Þ. fundinn.
Gerði hann það eins og fyr með
miður vel völdum orðum, en þó
hafði hann séð það að sér, að hann
bar undir atkvæði hver ætti að verða
fundarstjóri, en beitti þeirri hlut-
drægni er framast mátti. Vildi ekki
láta gera kunnugt hvern heima-
stjórnarmenn vildu velja, fyr en
búið væri að greiða atkvæði um
sinn kandidat. Svo fóru samt leik-
ar, að hann varð þar í minni hluta.
Eftir fundarstjórakosning var geng-
ið til dagskrár, og varð lítil rósta
eftir það, nema hvað fast var deilt
um málin, og höfðu þingmenn þar
ofurlitinn meirihluta um sambands-
málið. En einkennileg var inn-
skotssetning er Dr. Jón Þorkelsson
þm. gaf er Gísli Þorbjarnarson búfr.
var að tala um vantraustsyfirlýsingu
til ráðherrans. Gísli sagði að margt
ljótt væri kunnugt um hann. Gall
þá Dr. Jón Þorkelsson við: y>Og
kannske er það fjótasta óséð emi«.
Á fundi þessum voru ræðumenn
frá heimastjórnarmönnum: Guðm.
Björnsson landlæknir, Hannes Haf-
stein bankastjóri, Gísli Þorbjarnar-
son búfr. og Gunnlaugur Pétursson
fyrv. bæarfulltrúi. En af> meiri hlut-
anum töluðu Dr. Jón Þork., M.
Blöndahl, Bjarni frá Vogi, Gísli
Sveinsson o. fl.
Tveir hinir siðasttöldu eru ekki
kjósendUr, en Dr. J. Þ. bar það að
nafni til undir atkvæði áður en
fundur var löglega settur, og taldi
það samþykt þótt þeim sr. Ól. Ól.
fríkirkjupresti og Hannesi Hafstein
kæmi saman um að svo væri ekki.
Mjög var framkoma J. Þ. víta-
verð á fundi þessum. Þannig skip-
aði hann kjósendum o. fl. að þegja
og svívirti þá í orðum.
Á þessum fundi var samþykt að
taka vantraustsyfirlýsingu til ráð-
herrans út af dagskrá, vegna þess
að þar sem rannsóknarnefndar væri
óskað á ráðherrann, væri þar með
lýst vantrausti á honum. Ekki kom
það af því að menn bæru traust til
ráðherra!
Fund þennan sátu yfir 20 óat-
kvæðisbœrir menn, og greiddu sum-
ir þeirra atkvæði með þingmönn-
unum.
III. Fnndnrinn
var í Báruhúsinu 26. þ. m. Fund-
inn setti Magnús Blöndahl og fórst
það að mestu skammlaust, og var
það af því, að þeir gátu ekki leng-
ur notað dr. Jón fyrir sakir sví-
virðu þeirrar, er hann hafði gert
sér og sínum flokki á undanförnum
fundum, og fundu þeir því upp á
því snjallræði að láta M. Bl. setja
þenna fund. En svo voru þeir
hræddir, að þeir samþ. í e. hlj. að
Magnús Einarsson dýralæknir — er
heimastjórnarmenn stungu upp á
fyrir vfundarstjóra — væri sam-
þykktur. Á þessum fundi afneitaði
dr. Jón Birni Jónssyni ráðherra og
öllu hans athæfi og kallaði það
brígsl mikil, að stjórnarfl. bæri á-
byrgð á gerðum hans. Nemandi
nokkur á læknaskólanum hafði orð
fyrir þeim stjórnarliðum og mætti
framkoma hans þar almennri fyrir-
litningu, enda voru einu rök hans
fyrir máli sínu meiðandi og sví-
virðileg brigslyrði um Heimastjórn-
armenn, sérstaklega þó þá er fjar-
verandi voru. — Þótti honum auð-
sjáanlega árennilegra að bíta þá en
hina er viðstaddir voru. — Létu
engir máli skifta hvað sveinstauli sá
sagði, en sjálfbyrgisskapurinn skein
af andlili hans, þegar hann gekk
um gólf á ræðupallinum og horfði
J» 4.
með spekingssvip miklum á ræðu-
menn Heimastjórnarmanna.
Annar stjórnarliði þar, sem gólaði
hæst fyrir ráðherra í bankamálinu
í fyrra, kvað eiga ráðherranum að
þakka eínhveru bita, lét þakklæti
sitt í ljósi með því að haga sér litlu
skár en hinn, er áður er nefndur,
og var það alment álit allra manna,
að framkoma þessara tveggja manna
hefði lítt bætt málstað þeirra, enda
fóru svo leikar, sem fundargerðin
ber með sér, að stjórnarliðar urðu
í geypilegum minnihluta. Undir
fundarlok reis hinn síðartaldi ræðu-
garpur stjórnarliða upp með háreisti
mikilli og kom með tillögu um, að
fundurinn teldi frávikning banka-
stjórnarinnar íéttmæta. Notaði um
leið tækifærið til að ansa sér yfir
hana, sérstaklega Tr. Gunnarsson,
sem mættur var á fundinum, en
hafði þar ekki málfrelsi, og gat því
ekki borið hönd fyrir höfuð sér.
En þegar till.m. sá, að engin vildi
virða hann svars, vildi hann taka
tillöguna aftur, og fékk það; en
fundarmenn svöruðu gaspri hans
með vantraustsyfirlýsingu á tillögu-
manninn sjálfan.
Á þessum fundi fékk sendiherrann
frá Vogi orðið og Iauk miklu lofs-
orði á dugnað viðskiftaráðunautsins.
En litla frægðarför fór hann, því
Jón Laxdal og Jón Þorláksson
færðu mikil rök og góð fyrir hinu
gagnstæða.
Vantraustsyfirlýsing til ráðherra
var samþ, með 147 atkv. gegn 14
og sagði skólapilturinn að þeir
(a: stjórnarliðið) ætluðu að samþ,
þetta (a: vantraust til ráðherra) á
flokksfundum sínum. — Voru á
fundinum 14. kjósendar er ekki vildu
lýsa yfir opinberlega vantrausti á
ráðherra.
Á fundinum tóku þessir til| máls
auk þingmannanna og þessara tveggja
stjórnarliða: Bjarni Jónsson frá
Vogi, Jóhann Kristjánsson ættfr.,
Jón Jónsson alþm., Jón Laxdal
kaupm., Jón Olafsson alþm. og Jón
Þorláksson verkfr. — Fundurinum
var slitið stundu eftir miðnætti.
1Y. fundur
var haldinn í gærkveldi í Bárubúð.
Magnús Blöndal setti fundinn, því
séð höfðu stjórnarmenn að dr. J.
Þ. var ófær til þess.
Fundur þessi var fastast sóttur
af öllum fundunum, og harðar ræð-
ur af beggja hálfu, lá við sjálft er
vantraustsyfirlýsingin kom til ráð-
herra í fundarlok, að stjórnarmenn
flýu af fundinum, og dr. J. Þ. marg-
bað þá fundarstjóra að slíta fundi,
svo var kjarkur hans að þrotum
kominn, þó tókst svo fyrir tilstilli
góðra manna og M. Blönd., að af
Framhald á 4. síðu.
L