Þjóðólfur - 28.01.1911, Blaðsíða 3

ÞJOÐOLFUR.
15
skrifstofufé fyrir þá og viðskiftafull-
trúa, er hann eða þeir skuli fá sér í
helstu viðskiftalöndum vorum".
Feld með 130 gegn 84.
22. Tollmál:
„Fundururinn tjáir sig mótfallinn
faktúrutolli og farmgjaldi".
Samþ. á I. f.: 108 : 1; ll. f.: öll-
um gegn 4; III.: öllum gegn 14; á
IV.: samþ: í e. hlj.
23. Fólksflntninguv á mótov-
bátnm:
Á III. og IV. f. samþ. svohlj. till.:
„Fundurinn skorar á þingmenn
kjördæmisins, að hlutast til um, að
alþingi semji lög um fólksflutninga á
mótorbátum og opnum bátum, er
takmarkar tölu farþega og að öðru
leyti tryggi lif manna og heilsu á
slikum ferðum.
24. Bankarannsóknin:
Á III. fundi kom Jakob Möller með
svohlj. tillögu: „Fundurinn telur
rannsóknina á hag Landsbankans rétt-
rnæta". Till. var tekin aftur, en út
af umræðu tillögumanns var svolát-
andi till. samþ. með öllum þorra at-
kvæða: „Fundurinn iætur í ijósi
óánægju sína yfir austri Jakobs Möl-
lers“ á hina fráförnu bankastjórn".
25. Pegnskyldnvinna.
Á IV. fundi Nvar með öllum
greiddum atkv. gegn 3 samþ. tillaga
frá Þórði Breiðfj'órð um, að fresta
þegnskyldulögunum, ef þau kæmu
fyrir næsta þing.
26. Alþingismenn:
Á IV. fundi var í einu hljóði
samþykt tillaga frá Pétri Zóphónías-
sýni um, að skora á þingmennina að
fylgja því fast fram á næsta þingi,
að Reykvíkingar fái 5 alþingismenn.
Stj ó rnarjr umvðrpin,
sem lögð verða fyrit næsta þing,
eru þessi, að því er blað ráðherrans
segir:
1. Frv. til laga um samþykt á lands-
reikningunum fyrir árin
1908 og 1909.
2- — — fjáraukalaga fyrir árin
1908 og 1909.
3- fjáraukalaga fyrir árin
1910 og 1911.
4. — — fjárlaga fyrir árin 1912
og I9I3-
5- — — laga um breyting á toll-
Jögum fyrir ísland 8. nóv.
1901.
6. ------laga um aukatekjur lands-
sjóðs.
7-------laga um erfðafjárskatt.
8. — — laga um vitagjald.
9- — — laga um breyting á þeim
tíma, er hið reglulega al-
þingi kemur saman.
IO- — laga um fræðslu æsku-
lýðsins.
11, 'aga um dánarskýrslur.
12. ' laga um eiða og dreng-
skaparorð.
13- — — *a£a Urr> viðauka við nú-
gildandi lög um utanþjóð-
kirkjumenn.
14. — — laga um breyting á lög-
um nr. 46, 16. nóv. 1907
um laun sóknarpresta.
15. — — almennra viðskiftalaga.
16. — — laga um lögaldursleyfi.
17. ------laga um úrskurðarvald
sáttanefnda.
18 — — siglingalaga.
19--------laga um öryggi skipa og
báta.
20. — — laga um vita, sjómerki
o. fl.
21. — — laga um sóttgæsluskírteini
skipa.
22. — — laga um stýrimannaskóla í
Reykjavík.
23. — — laga um útrýming fjár-
kláðans.
24. — — laga um útflutningsgjald
af ull um stundarsakir.
PiopálafiiMiir á Akureyri.
Hann var boðaður af þingm. Sig
Hjörl. fyrir nokkrum kvöldum.
En þar reyndist svo, að þingmað-
urinn var í vniklum minnihluta og
gekk allt í móti honum. Hann
hröklaðist þá burt af fundínum.
Og er samt atti að halda áfram,
heimtaði hann af húsráðanda, að
hann bannaði það, ineð því að
húsið væri sjer leigt. Voru svo ljósin
slökt í fundarsalnum og varð þá
ekki meira úr fundinum.
En í gærkvöld samþ. bæjarstjórn
Akureyrar að gangast fyrir þing-
málafundarhaldi nú bráðlega, með
því að þingmanni væri ekki treyst-
andi til þess, eftir því, sem fram
var komið.
Þingmálafundur í
Stykkishölmi.
Hann var haldinn 10. þ. m. og
ílytur „Rvík“ nákvæma skýrslu frá
honum á laugard. var. Fundurinn
var andstæður þingmanninum og
stjórninni, nema í sambandsmálinu,
þar marðist fram tillaga þeim í vil
með 34 atkv. gegn 31.
Samþykt var áskorun til alþingis
um að samþykkja breytingar á stjórn-
arskránni, mótmælt fjármálastefnu
síðasta alþingis, sjerstaklega með til-
liti til Thorefjelagsins, og svo með-
ferð ráðherra á landsfje, lýst óá-
nægju yfir samgöngunum á sjónum,
skorað á alþing að fresta bannlögun-
um og leggja eigi toll á matvörú
nje hækka kaffitoll og sykurtoll.
Skaííamál íslands.
Athugasemdir út af tillögum skatta-
málanefndarinnar
eftir
Steláii B. Jónssou.
III.
fJað, að tilheyra lögbundnu þjóð-
félagi, veldur óhjákvæmilega því,
að menn verða að bera sameigin-
lega þann kostnað, sem nauásgn-
lega leiðir af lögskipaninni og stjórn-
arframkvæmdinni, i þjóðfélaginu. —
Þetta er eins eðlilegt og sjálfsagt og
nokkuð getur verið. — Og það á að
vera hverjum manni ljúft og ánægju-
legt, að bera sinn tiltölulega hluta af
þeini kostnaði, eftir mœtti. Um þetta
munu allir vera sammála. En nú
stendur ávalt þannig á, að menn eru
misjafnlega færir um að bera þær
sameiginlegu gjaldabirgðar. Sumir
eiga lítið eða ekkert til, hafa Htinn
eða engan afgang frá lífsnauðsynlegu
viðurværi, þó þeir vinni altaf, og
spari alt eftir föngum; en aðrir eiga
meiri eða minni eignir, og græða fé
árlega umfram nauðsynlegt viður-
væri, — já, og stundum umfram
óhóflega eyðslu, án þess þó að vinna
mikið. — Þegar svo að þess er gætt
jafnframt, að alt verðmæti er fram-
leitt með vinnu, og þess, að mis-
munur lífskjaranna, er að of miklu
leyti oft afleiðing af ásælni þeirra,
sem meira geta og mestu ráða; þá
segir það sig sjálft, að það er rétt-
látt, að jafna gjöldunum niður að
langmestu leyti eftir gjaldþoli hvers
einstaks, en ekki, eða að minstu
leyti, eftir mannfjölda.
Það dugar ekki að halda þvi fram,
að allir eigi að bera jafn-þungar
byrgðar, af því að allir njóti sömu
hagsmuna og sömu réttinda af lög-
vernd þjóðfélagsins. Og enn síður
verður því þó haldið fram, að þeir
sterkari skuli bera minni byrgðar en
þeir, sem minni máttar eru; eða, að
þeir, sem framleiða auðinn skuli
berg meiri útgjöld en þeir, sem ann-
að stunda, nema að hreinn ágóði
þeirra sé meiri en hinna, að frá-
dregnu nauðsynlegu (og jafn-kosta-
góðu) viðurværi beggja.
Það er viðurkent, að engum megi
líðast, að taka á nokkurn hátt fjár-
muni annars manns, til eignar og
umráða, án hans samþykkis. Sam-
kvæmt því ætti þá stjórnarvaldinu
ekki heldur að líðast, að leggja
gjöld á menn til eigin hagsmuna,,
og ekki til neins annars, en til sam-
eiginlegra heilla gjaldendanna sjálfra
eða þjóðfélagsheildarinnar. — Það,
að leggja á skatta; það, að taka
með valdi tiltekna fjárupphæð úr
eigu annars manns, hvort hann vill
eða ekki, er svo gífurlega langt geng-
ið gegn persónulegum rétti manna,
— er svo móðgandi, að það er eng-
um bjóðandi, og ætti ekki að geta
liðist, hvorki beinlínis né undir neinu
sérréttinda- eða almenningsþarfa-
yfirskyni, nema aðeins til nauðsyn-
legra útgjalda, fyrir sameiginlega
hagsmuni og heill viðkomandi al-
mennings.
A einveldistímunum var það al-
gengt, að gjöld voru Iögð á fólkið,
beinlínis til hagsmuna, óhófs og
metnaðar fyrir einstaka menn, valds-
mennina og hyski þeirra; og það
var ekkí farið neitt dult með það
þá, þvi að venjan heimilaði það og
helgaði. Um það hafði fólkið ekkert
atkvæði, það var vanið á það, að
skoða sig sem eign höfðingjanna,
sem þeim bærí að nota sem annan
kvikfénað, til að vinna fyrir sér,
og til að láta svo lífið fyrir sig,
þegar á þurfti að halda o. s. frv.
— Þetta var kallað ánauð, þrælkun
og kúgun, og var það lika sannar-
lega.
En nú er öldin önnur — Guði sé
lof. — Nú eru allir frjálsir og fjár
síns ráðandi, sem sjálfstæðir, full-
veðja menn og borgarar, með sam-
eiginlegum skyldum og réttindum.
Nú kemur litt eða ekki til greina,
að því er oss íslendinga snertir, að
vér þurfum að bera nokkur útgjöld
nema til vorra eigin, sérstaklegu og
sameiginlegu þarfa, svo framarlega
sem vér höfum rœnu á, og vit og
einurð til, að setja vilja og valdi full-
trúa vorra nokkur takmörk fyrir
meðferð vors sameiginlega fjár og
lögskipun landsins. — En vér höf-
um svo afarlengi verið kúgaðir, að
vér höfum ekki náð tökunum á því,
að hagnýta oss fengið frelsi, að því
er snertir hluttökurétt vorn í vorum
sameiginlegu þjóðfélagsmálum, og
þess vegna éðlilega svo hæpið, að
rétti vorum sé fyllilega borgið, þar
sein hagur valdhafanna samrýmist:
ekki hagsmunum þjóðarinnar.
Samkvæmt því sem hér að fram-
an er á vikið, verður þá niðurstaðan,
að því er almennar skatta- og tolla-
álögur snertir, í aðaldráttunum þessi:
1. Engin gföld má leggja á almenn-
ing, nema aðeins til ómótmcelanlegra
a'mennra þarfa, viðkomandi almenn-
ingi, — þannig, að hver einasta tjár-
veiting sé verjanleg með hugsunar-
réttum rökum, á þeim grundvelii.
2. Almenn gjöld eiga að mestu eða
öllu leyti uð vera lögð á auðinn, en
ekki á örbyrgðina, — á það, sem til
er, en ekki á það, sem ekki er til, —
á eignirnar, en ekki á skuldirnar; á
arðinn eða ágóðunn, að nauðsynlegu
viðurværi og öðrum kostnaði frá-
dregnum, en ekki á matinn eða ólijá-
kvæmilegt viðurværi, — á krónu-
fjöldann sem til er (sem hundraðs-
gjöld), en ekki á mannfjöldann —
nefskatta — án tillits til skuldlausra
eigna. — Er þetta ekki svo sjálf-
sagt, að að því ætti ekki að þurfa
að leiða rök?
Ef nú að svo vandræðalega slæði
á, að engar skuldlausar eignir væru
til í landinu, og heldur ekki neinn
árlegur arður af neinu eða tekjuaf-
gangur, umfram nauðsynlegt viður-
væri og annan nauðynlegan kostn-
að, þá væri auðvitað óhjákvæmilegt
að leggja gjöldin á fólkið, en ekki
á auðinn, sem ekki væri til; en þó
væri sanngjarnt, jafnvel þá, að leggja
minna á þann sem meira skuldar,
en þann sem minna eða ekkert skuld-
ar, að öðru jöfnu — En sem betur
fer, þá stendur nú ekki ^þannig á
hjá oss, þó vér séum fátækir og
skuldugir, og þess vegna getur sú
mótbára ekki komið til greina hér,
— því að, eftir því sem fram hefur
verið haldið, um skuldlausar eignir
landsmanna, þá eiga þær nú að
nema um 60 miljónum króna sam-
tals. Þar af um 113/4 miljón kr.
arðberandi geymslufé í bönkunum
og víðar, eða sem næst J/s allra eigna
landsins, — og er það álitlegur skild-
ingur, sem eign tiltölulega fárra
manna.
3. Beinir sþattar ættu aðeins að
vera lagðir á: — I. Allar arðhæfar
eignir einstakra manna og stofnana,
að frádregnum öllum þinglýstum og
á annan liátt sönnuðum, ógoldnum
skuldum; svo sem fasteignir, alls
konar (jarðir, lóðir, hús og önnur
föst og arðberandi mannvirki). —
2. Á búpening af öllu tagi, skip
alls lconar, vélar við iðnrekstur í
verksmiðjum etc., innstæðuféá bönk-
um eða sjóðum, verðbréf alls kon-
ar, veðtrygðar arðberandi skuldir,
ítök og hlunnindi af öllu tagi, o. þ.
h. — 3. Á allar tekjur af eign og
atvinnu og liverju sem er öðru, að
frádregnum nauðsynlegum starf-
rækslukostnaði og framfærslukostn-
aði þar til lieyrandi, þar með talið
bæði vextir og afborganir af skuld-
um, þegar þær uppbæðir koma til
afgjalds sama árið, sem önnur eign
eða tekjur viðtakanda. Framfærslu-
kostnaðurinn þarf að vera faslákveð-
in, viss uppbæð á mann um árið,
t. d. 150 kr. á mann. — 4. Á
erfðafé. (Niðurl.).