Þjóðólfur - 01.09.1911, Blaðsíða 2

226
ÞJÖÐOLFUR.
Þó að frumvarpsmenn teldu það
skaðlaust í sjálfu sjer, fyrir stjórnar-
hagi þessa lands, að sambandsmálið
hvildi sig um hríð, þá er það þess-
vegna víst, að þeir eigi alls ekki kost
á því fyrir sjálfstæðisflokknum.
Á hinn bóginn er það hættulegt í
mesta máta, ekki aðeins fyrir heppi-
leg úrsiit sambandsmálsins, heldur
einnig fyrir þjóðholla og skynsamlega
rækslu löggjafar- og fjárstjórnarstarfs-
ins á alþingi, ef kjósendur eigi gjöra
sjer það Ijóst í tíma eða hafa það
hugfast, að það voru einmitt rang-
færslur, lygar og villukenningar svo-
kallaðra sjálfstæðismanna eða leiðtoga
þeirra um sambandslaga frumvarpið,
sem sópuðu þeim lýð inn á þingið í
kosningunum 1908, sem aldrei að öðr-
um kosti hefði getað hugsað svo hátt
að komast þangað, og að það er árang-
urslaust að ætla sjer að koma þess-
um lýð þaðan aftur og skjóta loku
fyrir þá spillingu sem hann hefur fært
með sjer inn á þingið, — spillingu
sem hefur sýnt sig ekki aðeins í sam-
bandsmálinu og meðferð þess, heldur
og í öðrum málum, einkum fjármálun-
um, þar sem engum manni dylst sú
frekja og óskamfeilni er þeir hafa
sýnt í fjáraustri úr landssjóði handa
sjálfum sjer eða fjelögum sínum —
nema þjóðin sjái hverir þeir eru og
hvernig þeir hafa svikið hana í helg-
asta máli hennar. Því að með því að
koma vitinu fyrir þjóðina og sýna
henni hvernig þessi óaldarflokkur hef-
ur vilt henni sýn í sambandsmálinu
og dregið hana á tálar með falslof-
orðum, sem öll eru óefnd, verður ein-
mitt best dregin gríman af þessum ó-
lánsfuglum, og þingið hreinsað fyrir
þeim, en kosnir aftur á þingið vand-
aðir og þjóðræknir menn, sem hvorki
hafa sig til að blekkja og villa, nje
svíkja þjóð sína, og má þá einnig
þeim vel lxka, sem eru nú svo glám-
skyggnir að þeir halda að bót fáist á
spillingu þingsins með því að gefa
upp vörnina fyrir þeim besta málstað,
sem nokkur þingflokkur nokkurstaðar
í öllum heimi hefur nokkurntíraa haft
að verja, og gefa aðeins, í stað þess,
það ráð að kjósa „fjárglöggt þing"
sem skipi „verklega hyggna stjórn".
Slík stefnuskrá gengur næst brjefinu
hans Skúla. Þesskonar skraf getur
verið gott í kirkju eða kirkjublaði, og
er vafalaust vel lagað til að flytja
hugann inn í draumanna og hugsjón-
anna land, en í daglegu lífi og sjer-
staklega í pólitíkinni verður það álíka
haldgott og híalínið forðum daga, það
• er hjegóminn einber.
En hugsum okkur nú að vjer frum-
varpsmenn hefðum það á valdi okkar
að halda sambandsmálinu utan við
kosningabaráttuna. Ættum vjer þá
að gjöra þaðf
Ættum við að skoða sambandsmál-
ið dautt að sinni, éins og kirkjublað-
ið telur það vera „hvað sem hver
segi“, Má jeg spyrja: hví skyldi mál
ið skoðast dautt að sinnif Hví skyldi
ekki mega — og jeg vil segja eiga
— að „taka það upp“, halda því enn
fram.
Vjer skulum athuga stuttlega hvað
gjörst hefur:
1908 bjóða Danir oss að láta oss
fá uppfylling allra þeirra óska um
rjettarstöðu lands vors og samband
við Danmörku, sem vjer höfum árang-
urslaust verið að klífa á um 60 ára
tíma fyrirfarandi og þó enn fyllri
rjettarbætur í raun og veru.
Vjer íslendingar erum þá svo óláns-
samir sem oftar að eiga menn, sem
eru svo samviskulausir, að þeir nota
sjer fákunnáttu þjóðarinnar og arfgenga
tortryggni við Dani, til að innbyrla
henni, að verið sje að svifta hana frelsi
um aldur og æfi, og gera hana hrædda
við tilboðið eða frumvarpið, og hún
felur þeim að fá lagaða gallana á
frumvarpinu, en taka því ekki að öðr-
um kosti.
Þegar þessir menn eru svo kosnir á
þing og búnir að ná völdunum, bjóð-
ast þeim bætur á flestum þeim göll-
um frumvarpsins, er kjósendunum
höfðu þótt ískyggilegir, en þeir köst-
uðu þeim bótum frá sjer.
Til málamynda aðeins gerðu þeir
Dönum kosti um samband, sem þeir
vissu iyrirfram, að Danir myndu ekki
líta við.
Danir höfðu gefið sig að samningn-
um við oss, af því að þeim hafði af
þingmönnum vorum verið tjáðar kröf-
ur þær, er vjer myndum gera á hend-
ur þeim, og þeir þóttust geta tekið
þær til athugunar. Þeir bjóða sig síð-
an fúsa til að uppfylla allar óskir vor-
ar, töluvert rífari en vjer nokkurntíma
áður höfum látið uppi.
Svo þegar til íslensku þjóðarinnar
kom, lætur þjóðin þessa gleiðgosa,
sem áður eru nefndir, hræða sig til
að fela þeim að gæta hagsmuna sinna
í samningunum. Þeir gera það svo,
að hinn aðilinn, Danir, vill ekki líta
við málinu. Þeir gera alveg nýjar
kröfur á hendur Dönum, sem engum
manni á íslandi hefði áður í alvöru
komið til hugar að gjöra.
Með því varð málið að engu í
höndum þeirra. Frelsisaukning íslands,
sem því stóð til boða, var hrundið frá
því, og það sat áfram í sama rjett-
leysinu. Bótum þeim á rjettarástand-
inu, er þeir höfðu lofað þjóðinni og
talið auðfengnar án samninganna, gátu
þeir ekki fram komið.
Nú, 1911, kemur aftur til kasta
þjóðarinnar.
Nú eiga þeir, er feldu sambands-
lagafrv. og fóru svo í samningana við
Dani, að þeir kiptu að sjer hendinni
aftur, að standa þjóðinni reikningsskap
gerða sinna.
Nú er tækifærið komið til að sýna
þjóðinni, að þeir hafa svikið hana.
Eigum við, frunxvarpsmenn, ekkert
að gera til að opna augu þjóðarinnar,
kenna henni að þekkja þessa pilta?
Eigum við að láta þá hafa frið og
næði til að villa þjóðinni sýn aftur og
fá hana til að fela þeim nýtt umboð
til að bægja frelsi og friði frá þjóð
þessari ?
Eigum vjer að gerast þeim sam-
sekir, með því að þora ekki að verja
hinn góða málstað fyrir þeim.
Eigum vjer að láta það spyrjast um
íslendinga til annara þjóða, að nú sjeu
þeir allir svo heimskir, að þeir þekki
ekki hvað frelsi sje?
Eigum vjer þá að láta sambands-
málið afskiftalaust í þessum kosning-
um, eigum vjer að skoða það dautt
ad sinni r
Nei, vjer eigum að vita það og
skilja — og ekki gefa gaum orðum
þeirra er annað segja, þvf þeir skilja
ekki hvað er að gerast — að um sam-
bandsmálið munu snúast og eiga ad
snúast kosningar þær, er í hönd fara,
og vjer eiguin að vera samtaka um
að bægja þeim frá kosningu, sem ekki
vilja stuðla að því, að samningar tak-
ist sem fyrst við Dani, á þeim grund-
velli sem oss stóð til boða 1908 og
1909*).
Frumvarpsmaður.
* Það er þó ekki skoðun mín — jeg
tek það fram til að fyrirbyggja misskiln-
ing — að samninga við Dani ætti að út-
Yerðlaun á Iðnsýningunni.
Viðauki þessi bætist við skrá yfir
2. verðlaun á Iðnsýningunni 1911,
eins og hún var prentuð í blöðunum
„Lögrjettu", „Þjóðólfi" og „Reykja-
vík“:
Guttormur Jónsson járnsm. Rvík,
fyrir dengingarvjel.
Guðmundur Sigurðsson á Helluhóli
undir Eyjafjöllum, fyrir herfi.
Helga Guðjónssdóttir, Borg, Sauð-
árkróki, fyrir tóvinnu.
Þennan viðauka eru hin blöðin
beðin að taka upp.
Reykjavík 29. ág. 1911.
Jón Halldórsson.
Hristján Jónsson rádlierra
er nýkominn úr kosningaleiðangri ofan
úr Borgarfirði. Hann hefur haldið þar
6 fundi með kjósendum sínum, á Leirá,
Grund, Varmalæk, Steindórsstöðum,
Stóra-Ási og Akranesi. Þegar á fyrsta
fundinuin kom Einar Hjörleifsson fram
sem umboðsmaður „Sjálfstæðis"-skrif-
stofunnar í Reykjavík. Kvaðst hann
mundu bjóða sig fram gegn ráðherra,
ef innanhjeraðsmaður fengist ekki til
þess; en um það kvaðst hann þá hafa
góða von, þótt ekkert gæti hann sagt
með vissu um það fyr en á fundinum
á Grund. Á Grundarfundinum lýsti
Einar svo yfir, að fyrv. skólastjóri
Hjörtur Snorrason mundi verða fram-
bjóðandi „Sjálfstæðis“flokksins í kjör-
dæminum og mundi hann koma á
Varmalækjarfundinn. Á þeim fundi
voru þeir og báðir, Einar og Hjörtur,
en hvorugur mælti þar orð af vörum.
Eftir fundinn fór Hjörtur heim til sfn
og er hann úr sögunni. Á Steindórs-
fundinum lysti Einar þv/ yfir, að ekk-
ert mundi verða úr framboði Hjartar,
en að hann sjálfur mundi að líkindum
freista hamingjunnar. — Auk ráðherra
og Einars Hjörleifssonar býður sig
fram Þorsteinn bóndi Jónsson á Grund
á Akranesi. Mælt er að rýrt muni
verða kjósendafylgi hans.
Meira um hjúkrunarfyrir-
komulagið. •
í „Þjóðólfi" frá 18. ágúst þ. á. er
grein um hjúkrunarfyrirkomulagið á
íslandi, og a.*tla jeg að leyfa mjer að
minnast á nokkur atriði í henni.
í greininni er stungið upp á, að
landssjóður kostaði til sem svaraði
1000 kr. á ári, til þess að styrkja
ungar stúlkur til þess að nema hjúkr-
unarfræði.
Vafalaust mandi þetta ekki vera
rjetta aðferðin til þess að tryggja sjer
góðar hjúkrunarkonur, vegna þess, að
enginn veit fyrir fram, hvaða stúlkur
eru hentugar til hjúkrunarstarfa. Ur
því verða góðir spftalar að skera.
Á spítölum í Englandi, Svíþjóð og
Danmörku er venjan nú á tímum sú,
að hjúkrunarnemar skuldbinda sig,
þegar þeir eru teknir, að vera 3 ár í
kljá á næsta þingi eða yfir höfuð án þess
að þjóðin fengi að sjá þá samninga, er í
boði væru, ef nokkrir yrðu, og greiða at-
kvæði um þá, enda mun vera búið að
búa svo í haginn fyrir nýjum samningum
við Dani með undanfarinni hegðun sjálf-
stæðismanna, að það tekur t(ma, að fá
nýtt samningstilboð frá þeim; en það ætti
að vera hlutverk næsta þings og þeirrar
stjómar, er það kemur á laggirnar.
spítölunum, en spítalinn áskilur sjer
rjettinn til að velja úr og vfkja burtu
eftir mánaðar til þriggja mánaða
reynslutíma, þeim sem taldar eru ó-
hæfar til þessa starfa. Menn viija þar
eingöngu kenna þeim sem hafa nauð-
synleg skilyrði til þess.
Öðru vísi er ástatt með hjúkrunar-
nema, sem gefa með sjer. Stúlkur
þessar fá að vera sinn ákveðna tíma
í hverri sjúklingadeild, hversu ódug-
legar sem þær eru. Enginn heimtar
neitt sjerstakt af þeim, en þær fá held-
ur eigi neina kenslu. Menn skoða
þær sem áhorfendur, og fá þær, ef til
vill, leyfi til að hjálpa til, ef á liggur,
helst við ræstingu, en öllu meira trúa
menn þeim ekki fyrir.
Svona er hjúkrunarnáminu varið,
og þess vegna er það best fyrir ís-
lenskar stúlkur, sem langar til að verða
hjúkrunarkonur að afla sjer sjálfar
nauðsynlegrar fræðslu í hjúkrunarfræði.
Kostnaðurinn yrði alls ekki voðalegur.
í flestum spítölum, að minsta kosti f
Danmörku, fá fastráðnir hjúktunarnem-
ar hversdagsföt ókeypis og nokkuð af
námstímanum kaup, þótt þær sjeu ó-
launaðar nokkuð af tfmanum. — Lfk-
lega mundu þessar ungu stúlkur fá af-
slátt á ferðakostnaði eins og annað
námsfólk, sem siglir til að læra.
Lfklega væri þó enn hentugra, að
stofna námsskeið á spítölum þeim,
sem eru hjer fyrir, handa hjúkrunar-
nemum þeim, sem ættu þá að vera
sinn ákveðna tíma í hverjum spftala.
Auðvitað yrðu þær svo á eftir að
fullkomna sig í útlöndum.
í stað þess að styrkja stúlkur með
landssjóðsfje til að læra hjúkrunar-
fræði í útlöndum, ætti heldur að stofna
sæmilega launaðar hjúkrunarkvenna-
.stöður við íslensku spftalana og í sveit-
um uppi, þar sem hjúkrunarkonurnar
að loknu námi gætu fengið atvinnu.
Á þennan hátt mundi landið, ef til
vill eftir nokkur ár, eignast heilan hóp
af duglegum íslenskum hjúkrunarkon-
um.
K. Christensen.
yfirhjúkrunarkona.
Miklayatnsmýri
í Árnessýslu er nú búið að rannsaka til
áveitu. Hafði Talbitzer verkfræðingur
gert ráð fyrir að áveitukostnaður (úr
Þjórsá) yrði um 30 þús. krónur. Nýlega
eru þeir Sig. Sigurðsson ráðanautur og
Sig. Thoroddsen verkfræðingur komnir
úr þriggja vikna ferð.að austan. Voru
þeir þann tíma að marka legu áveifci-
skurða og ransaka jarðvegsdýpt að til-
hlutun Búnaðarfjel. Islands.
Áveitustæðið er 2020 hektarar og eiga
það um 30 bæir. Er talið að engjar á
þessu svæði verði að mun grasbetri eftir
áveituna og sljettar von bráðar svo að
slá megi með sláttuvjel.
Slðasta alþingi heimilaði sýslunni 20
þús. króna lán úr viðlagasjóð, og er skoð-
un Sigurðar ráðanauts, að það fje muni
hrökkva langt til.
Verður væntanlega tekið til starfa við
áveitu þessa á næsta vori. (Vfsir).
Lúðrafjelagið
hafði á sunnudaginn stofnað til skemti-
ferðar til Akraness á gufubátnum Ingólfi.
Aðsóknin varð svo mikil, að báturinn
varð að fara tvisvar. Á Akranesi skemtu
menn sjer við dans og lúðraspil og láta
þeir hið besta af ferðinni, sem í henm
voru, enda var veður gott, blæjalogn 0.5
sólskin allan daginn.
/