Þjóðólfur - 09.01.1912, Blaðsíða 2

2
ÞJOÐOLFU R.

í

Gnllnar vonir.
Lát þá vola, lund til þess er hafa,
láttu maurasegginn grafa
sitt í jörð með svíðingstár!
Þótt hann fylti allar íslands skjóður
ormabóli — slíkur sjóður
honum findist helst til smár!
Líttu þá, er þjást af maurasýki,
þeyta burt með slægð og ríki
öllu er hindra auðinn kann!
Lít þá blindu ræfla’, er tískan teymir,
— tískan sú, er einatt gleymir
þvi, er skapar mætan mann —
tískan sú, er trúir blind á gullið
— teigar ölvuð synda-fullið,
fylt af böli fátæks manns —
veitir heiður engu, nema auðnum
— eignar sjálfum heimskum sauðnum
það, að erfði’ hann eigna-fans!
Sláðu glatt á strengi hjartans, maður!
stilíu þína hörpu glaður!
sel þig aldrei Mammons maur!
Gerðu’ ei hugsjón þína! að gróðabralli,
gerðu’ ei sálina að okurkarli,
níddu’ ei andann nið’rí saur!
Sestu þar, er sólin skín í heiði,
sittu undir grænum meiði,
hlýddu þar á svanasöng!
Náttúrunnar halla þjer að hjarta,
helst um sumarnóttu bjarta
upp við foss í fjallaþröng.
Náttúrunnar raddir reyndu’ að skilja,
rósin smá og fögur lilja
hjala máli hjartans kann.
Undu þar, sem önd þín frjálsust reikar!
Ei skal hræðast vofur bleikar:
hjartalausa og heimska menn!
Þótt þú eigir ekkert, nema frelsið,
áttu nóg — og maura-helsið
fjötrar þá aldrei anda þinn.
Láttu ekkert Ijettum hlátri spilla!
Láttu fagrar vonir gylla
lífs þíns heiðan himininn!
Trúðu mjer, sá tími eitt sinn kemur,
»tögl og hagldir« burt er nemur
úr klóm á heimsins kvölurum.
Jeg vil trúa’ á sigur þess hins sanna
— sólskin jafnt til allra manna —
einhverntíma á öldunum!
B. P. Gröndal.
Metramálið.
Nú hefur landlæknir skipað stór-
skotaliðinu fram: Sveinn Sölvason,
móðurmálsmorðingjar og dansk-
mentaðir. Jeg kalla þá móður-
málsmorðingja, sem ætla sjer að
»smámurka lífið úr íslenskunni«,
eins og landlæknirinn kemst að
orði. Jeg hjelt, að það þyrfti ekki
svona mikils við; jeg hjelt, og held
enn, að hjer sje aðeins um það að
gera, hvort taka beri upp í íslensk-
una tiltekinn flokk nýrra orða, sem
aðrar þjóðir hafa tekið upp í sitt
alþýðumál. Mjer hefur aldrei kom-
ið hitt til hugar, að steindrepa ís-
lenskuna þegar i stað og taka upp
nýtt mál, eða að smámurka úr
henni lífið; og jeg veit ekki hverjir
þeir »sveinar« eru, sem hann þar
á við. En jeg þekki ýmsa, sem ef
til vill eru ósammála landlækni
um það, á hvern hátt sje hættast
við að murkað verði lífið úr ís-
lenskunni. Jeg fyrir mitt leyti teldi j
það vera íslenskunni til mikils !
hnekkis, ef þverbanna ætti að taka
upp í hana nokkurt orð úr útlend-
um málum; því að það væri að
meina miklum fjölda manna, að
setja hugsanir sínar fram á málinu,
þar á meðal mjer og mörgum
mjer betri, enda eru til úí-
lend orð, og þau sjálfsagt mörg,
sem alþýða manna notar í íslensku.
Jeg tek til dæmis orðið »pólitík«,
sem er á hvers manns vörum, orðið
»stúdent« eða orðið »gram«, sem
landlæknir geipist svo á móti; jeg
heí margoft heyrt alþýðufólk nefna
»50-gramma-glas« o. s. frv. og það
meira að segja án þess að afbaka
það neitt.
Um metramálið sjálft skrifar land-
læknirinn annars lítið sem ekkert
í þessari grein; því að þessir »50
santipjetrar af silki« geta naumast
talist annað en það, sem þeir dansk-
mentuðu mundu kalla »billega vittí-
hið« Jeg get þess vegna leitt það
hjá mjer i þelta sinn og haldið
fast við mínajjfyrri afstöðu gagn-
vart nýju nöfnunum. j \ Aðeins vil
jeg geta þess, að þar sem land-
læknir ætlast til að ritað sje »flat-
artugstika«, en ekki fertugstika, þá
man jeg ekki betur, en að for-
skeytið »fer« sje lögleitt. Jeg kynni
að vísu betur við hitt, sökum sam-
ræmisins við forskeytið »rúm« í
í rúmmálinu. En mjer er nær að
halda, að engin heimild sje í lög-
unum til að breyta þessu.
Það er eitt í grein landlæknis, sem
jeg —því miður — verð að taka til
mín. Jeg á sammerkt um það við
marga stúdenta, að í daglegu tali
vanda jeg ekki mál mitt sem skyldi;
þó einungisí kunningja hóp, því að
annars geri jeg það eftir megni.
Þetta er, eins og landlæknir veit,
vani — eða óvani — frá skólaárun-
um, og er það reyndar engin furða,
þó að slíkt eigi sjer stað þar, með
því að flestar námsgreinar eru þar
kendar á danskar bækur. Því er
ekki lieldur kent á enskar bækur
eða franskar, ef ekki er hægt að
koma sjer upp islenskum? Það er
í rauninni satt, að við erum dansk-
mentaðir, og það er landlæknir
líka, þó að minna beri á, því að
hann hefur öðrum fremur tamið
sjer orðfimi á íslenska tungu.
Annað en þetta finst mjer ekki
snerta mig í grein landlæknis, og
jeg veit eiginlega ekki, hvert henni
er stefnt, því að jeg hef aldrei
heyrt getið um, að nokkur íslend-
ingu hafi viljað leggja niður móður-
mál sitt, nema Sveinn Sölvason.
En hann er dauður, eftir því sem
jeg best veit. Ef jeg á að segja
rjett eins og er, finst mjer hálft í
hvoru að landlæknirinn sje að fara
í krók við sjálfan sig. En þá er
mjer sama hvor hefur betur.
Ólafur Daníelsson.
Bökafregn.
Sigfús Einarsson: Alþýðusönglög.
Bók þessi er nýlega komin út í Bóka-
verslun Sigfúsar Eymundssonar og er frá-
gangur allur hinn vandaðasti og bóka-
verluninni til sóma, og innihaldið þá ekki
síður höfundinum til sórna. Lögin eru
»útsett« ýmist fyrir kórsöng, harmóníum
(eða piano), eða einsöng með undirspili.
Kórlögin eru: »Jón Sigurðsson«, »Lág-
nætti«, »Svanfríða fold«, »Grænlandsvís-
ur« og »Kvennaslagur«. Af þessum lög-
um finst mjer mest um »Lágnætti« og
»Grænlandsvísur«. Einsöngslögin eru:
»Um haust« og »Vísa«. Hið fyrra er
samið við eitt af fegurstu kvæðum Ben.
Gröndals, og fellur kvæði og lag svo vel
sarnan, að það hlýtur að hrífa hvert söng-
eyra. »Vísa« (Bólu-Hjálmars) er fyrir-
taks smellið lag og gefur kvæðalögum af
fyrstu skúffu ekkert eftir. Fyrir harmóní-
um: »Morgunvers« —, gullfallegt lag—,
»Vorhiminn« — hefur verið sungið af
söngflokki Sigfúsar og hafa mjer færari
pennar hælt því á hvert reipi — og loks
»Þei-þei-og-ró-ró«, skínandi falleg vöggu-
vísa, sem sjálfur Brahms ekki þyrfti að
skammast sín fyrir.
Öll lögin eiga sammerkt í því, að ís-
lenska kvæðalagið er hornsteinninn undir
þeim öllum, og þótt einhverjum kunni að
virðast svo sem tónskáldið geri of mikið
af því að hafa endaskifti á dúr og moll
á einstökum tónum, þá finnst mjer sem
tónskáldið einmitt með því bendi á og
undirstyki eitt af sjerkennum kvæðalaga-
stýlsins — það, hvað hann kærir sig koll-
óttan um dúr og moll.
Joachim út í Babylon.
jfý reglagjðrð
fyrirt, Landsbankann.
Samkv. lögum nr. 14, 18. sepL
1885, um stofnun Landsbanka, og
lögum nr. 12, 9. júlí 1909, um breyt-
ing á þeim lögum, hefur landsstjórn-
in, 18. okt. f. ár, gefið út endurskoð-
aða reglugjörð fyrir bankann. Þó
nú reglugjörð þessi sje geíin út í
B-deild Stjórnartíðindanna, þá er
hún samt í svo fárra manna hönd-
um, að ástæða virðist til að birta
hana í blöðunum, einkum 2. kafl-
ann, er fjatlar um lánveitingar, með
því það getur orðið mörgum til leið-
beiningar á ýmsan hátt.
Kaflinn urn lánveitingar hljóðar,
þannig:
II. kafli.
U m lánveitingar.
11. gr. Bankinn veitir lán gegn
tryggingu með 1. veðrjetti í jarð-
eignum, þar á meðal ræktuðum
erfðafestulöndum með húsum, og
húseignum með lóð i kaupstöðum
og verslunarstöðum; þó má í ein-
stökum tilfellum veita lán gegn 2,
veðrjetti, ef sjerstakar ástæður mæla
með því.
12. gr. Til þess að menn geti
fengið lán úr hankanum gegn fast-
eignarveði, verða þeir að fullnægja
þeim skilmáluin, er nú skal greina:
a. Útvega virðingargjörð sam-
kvæmt eftirfylgjandi:
Eignir þær, er setjá skal að veði,
skulu 2 óvilhallir menn, dómkvaddir
eða tilnefndir af hlutaðeigandi lög-
reglustjóra, þeir er nauðsynlega þekk-
ingu hafa á slíku, virða á kostnað
lánsækjanda. Þó getur stjórn bank-
ans, þegar henni eftir ástæðum finst
ástæða til þess, sjálf nefnt til menn
þá, er virða skulu.
Eignirnar skal meta til þess verðs,
sem þær eftir bestu vitund virðing-
armanna hafa í kaupum og sölum,
og skal virða þær með kvöðum þeím,
eráþeim hvíla, sköttum eða afgjöld-
um.
í virðingargjörðinni skal eignun-
um ítarlega og greinilega lýst, og
fram tekin öll þau atriði, kostir og
gallar, er áhrif geta haft á verðið.
Sje það jarðeign, skal tilgreina
dýrleika hennar, hve mörg kúgildi
henni fylgi, upphæð afgjaldsins,
hlunnindi hennar og kvaðir þær, er
á henni kunna að hvíla. Ennírem-
ur skal taka fram alt það, er lýtur
að ásigkomulagi jarðarinnar í heild
sinni, og ræktunarástandi hennar,
hvernig viðhaldi bygginga á jörð-
inni sje varið, og önnur sjerstök
atvik, er hljóta að hafa áhrif á
verðmæti jarðarinnar, svo sem hvort
hún liggur undir skemdum af vatna-
gangi, skriðum, sandfoki, snjóílóði
o. fl.
Þess skal getið hver hús sjeu á
jörðinni og hvað þau sjeu virt hvert
fyrir sig, og eins skal fram tekið
virðingarverð jarðarinnar sjálfrar,
án húsa.
Þegar virtar eru húseignir, skaf
nákvæmlega lýsa hverri einstakri
byggingu, tílgreina stærð hennar, hve