Þjóðólfur - 09.01.1912, Blaðsíða 3

ÞJ OÐOLFUR.
3
mörg herbergi i henni eru, telja til
alt múr- og naglfast, er henni fylgir,
svo sem ofna. járneldstór o. fl., efni
það, er byggingarnar eru bygðar úr,
og að svo miklu leyti sem unt er,
gæði þess, og ennfremur aldur bygg-
inganna og viðhald, og ef kvaðir
nokkrar eru á þeim.
Að lokum skal í virðingargjörð-
inni tekið fx'arn, hve stór lóð sú
sje, er húseigninni fylgii’, og hveinig
ásigkomulag hennar sje.
Hafi eignin gengið kaupum og
sölum svo kunnugt sje, skal skýrt
frá hvað gefið hafi vei'ið fyrir hana
síðustu skiftin.
Til þess að hús i kaupstöðum
öðrum en Reykjavík og verslunar-
stöðum sjeu tekin að veði, útheimt-
ist, að þau sjeu trygð í vátrygging-
arfjelagi, er hefur umboðsmann í
Reykjavík, og bankinn tekur gilt.
Hús, sem fylgja jörðinni, verða
eigi sjei'staklega tekin að veði, enda
þótt vátrygð sjeu, nerna sjerstakar
ástæður sjeu fyrir hendi. Sama er
og um hxís utan kaupstaða og versl-
unarstaða, sem eigi eru notuð við
ábúð á jörðu, eða ræktuðum erfða-
festulöndum.
b. Útvega vottorð hlutaðeigandi
embættismanns samkvæmt afsals-
og veðmálabókum um, hvort nokkur
veðskuld eða önnur eignarbönd liggi
á eigninni og hver þau sjeu, svo að
það sjáist, að þau sjeu eigi því til
fyrirstöðu, að eignin geti orðið veð-
sett bankanum.
c. Útvega vottorð hlutaðeigandi
embættismanns samkvæmt embættis-
bókum hans um, að hlutaðeigandi
haíi þinglesna eignarheimild fyrir
eigninni, eða sé það eigi unt, þá vott-
orð hans urn, að eignin sé vitanlega
hans eign.
d. Ef um vátrygðar eignir er að
í-æða, afhendist bankanum vátrygg-
ingarskírteini og
e. kvittun fyrir fyrir síðustu ið-
gjaldsgreiðslu.
f. Sé um leigulóð að ræða, verð-
ur lóðarsamningur að fylgja láns-
skjölunum, sem sje þinglesinn, eða
innritaður til þinglestrar.
13. gr. Bankinn lánar fje gegn
sjálfskuldarábyrgð.er bankastjórarnir
álíta fullnægjandi. Bankinn veitir
einnig reikningslán gegn þeim ti-ygg-
ingum, sem bankastjórar ákveða og
fyrir það tímabil, sem þeim og lán-
takanda semur um.
14. gi'. Bankinn lánar fje gegn
handveði svo sem arðberandi áreið-
anlegum verðbrjefum og öðrum þeim
munum, sem bankastjórarnir taka
gilda og sjá bankanum fært að
geyma.
Ennfremur má veita lán um stuttan
tíma gegn ti-yggingu í vátrygðum
verslunarvörum, sem bankanum eða
trúnaðarmönnum hans eru afhentar
sem handveðstrygging, eða vörurn
samkvæmt farmskíi'teini, sem bank-
anum er afhent eða frainselt.
15. gr. Bankinn má veita lán
gegn veði í eignum og tekjum bæjar-,
sýslu- og sveitaifjelaga, og gegn á-
byrgð þeirra sem slíkra, þegar eftir-
fylgjandi skilyrði eru fyrir hendi:
a. Leyíi hlutaðeigandi stjórnar-
valda (sýslunefndar og stjórnarráðs)
til lántökunnar.
b. Fjárhagsi'eikningur sýslunnai',
sveitar- eða bæjarfjelagsins næsta ár
á undan lánbeiðninni.
c. Vottorð hlutaðeigandi yfh’valds
um það, að þeir menn, er annast
um lántökuna eða veita urnboð til
að taka lánið, sjeu rjettir lilutaðeig-
endur.
d. Útskrift xir fundarbók lánbeið-
anda, sem sýni, að löglega hafi verið
samþykt að taka lánið, og sje út-
skriftin staðfest af hlutaðeigandi yfir-
valdi.
16. gr. Bankinn veitir lán til
prestakalla svo og til almannastofn-
ana með þeim skilyrðum, sem stjórn-
arráðið heimilar í hverjxx einstölui
tilfelli.
17. gr. Rankinn kaupir og selur
víxla, ávisanir og tjekkávísanir, hvort
sem gi'eiðslustaðurinn er hjer á landi
eða ei’lendis, skuldabrjef, xxllenda
peninga og dýra málma.
Einnig tekur hann að sjer að inn-
heimta víxla og ávísanir.
18. gr. Bankinn getur heimtað 1
árs vexti fyrirfram af lánum, sem
hann veitir.
19. gr. Úað er á valdi bankastjórn-
arinnar hversu mikið hún vill lána
að tiltölu við virðingarverð veðsins,
en hún lánar þó að öllum jafnaði
ekki nema út á helming virðingar-
verðs, og engu sinni meira en 3/s
þess.
20. gr. Þeir, sem vilja fá lán úr
bankanum, skulu beiðast þess skrif-
lega og geta þeir fengið prentuð eyðu-
blöð undir slíkar beiðnir ókevpis í
bankanum. Svar bankastjórnarinn-
ar upp á slíka beiðni verður að eins
gefið munnlega, og getur enginn,
sem synjað er urn lán, lxeimtað, að
honum sje gerð gi-ein fyrir, hverjar
ástæður sjeu til synjunarinnar.
21. gr. Sjerhver skuldunautur
bankans má gi'eiða lán það, er hann
hefir fengið, alt eða nokkui'n hluta
þess, áður en gjalddagi sá, sem á-
kveðinn er í skxxldabrjefinu, er konx-
inn, og fær hann þá endurgoldinn
tiltölulegan hluta þeirra vaxta, er
hann hefir fyrirfram gxeitt, af upp-
hæð þeirri, sem hann greiðir fyrir
rjettan gjalddaga, en þó eigi hærri
vexti, en bankinn á þeim tíma gef-
ur fyrir sparisjóðsinnlög, og ef rentu-
upphæðin nemur meiru en 3 kr.
22. gr. Lán gegn fasteign og hand-
veði veitist með afborgun og vöxt-
um eigi til lengri tíma en 10 ára,
nema bankastjórnin i sjerstökum til-
fellum sjái það hagnað fyrir bank-
ann; liún kveður og á um það,
hvernig afborgun lánsins sje greidd.
Lán gegn sjálfskuldarábyrgð og vá-
trygðum vörum veitist eigi til lengri
tínxa en 1 árs i senn.
23. gr. Það er á valdi banka-
stjórnarinnar, hvernig hagað er bók-
uin og reikningsfærslu bankans, en
kosta skal kapps um, að ætið sje
auðvelt að kynna sjer fjárhag bank-
ans.
24. gr. Af varasjóði bankans skal
jafnan fyi'ir liggja í konunglegum
skuldabrjefum, eða öðrum áreiðan-
legum verðbrjefum, sem auðseld eru
eða setja má að handveði fyrir láni,
eigi minna en 20°/o af þeirri upp-
hæð, er innstæðufje á innlánsskír-
teinum og í sparisjóði nemur. Að
öðru leyti má fje varasjóðs standa
i veltu bankans.
Eigi vei’ður það unx ol', né of oft
brýnt fyrir mönnum að rækja það
sem þjóðlegt er, því skilyrði fyrir til-
veru islensks þjóðernis er, að því sje
vel viðhaldið. Þjóðirnar hafa sín
einkenni eins og einstaklingarnir.
Mörg íslensk mannanöfn eru fög-
ur, en lxafa fyrir hirðuleysi fallið
niður, og með fram ef til vill fyrir
hendingu, og fyrir þeinx sið, aðláta
heita eftir öðrum. Þessi siður hef-
ur gert sum mannanöfn fastari í
sessi en ella liefði verið. öft eru
meybörn látin heita í höfuðið á
karlmönnum, og hafa af þvi mynd-
ast hin mestu nafnski'ípi svo senx
Björnína fyrir Bii-na, Magnússína
fyrir Magna o. s. frv.
En um þetta vil eg ekki rita að
sinni í greinarkorni þessu, heldur
hin útlendu áhrif er nöfn vor eru
nú, einkum,á síðustu txmum, — að
verða fyrir. Einkum eru það dönsk
áhrif, og það senx kynlegt ei', er að
sótt þessi hendir ekki síður hina
römmustu sjálfstæðismenn og Dana-
fjendur en aðra. Helstu og verstu
áhrifin eru:
1. að nöfnin eru tekin upp í
danskii eða útlendri mynd, en foina
íslenska rnyndin fellur niður eða verð-
ur sjaldgæf. Stundum er hvorttveggja
til. Hjer eru nokkur dæmi, og eru
þau tekin hjeðan úr bænunx eins og
önnur dæmi í grein þessari. Dæmin
eru: Aage fyrir Aki, Vilhelm fyrir
Vilhjálmur, Jörgen fyrir Jörundur,
Lúðvík fyrir Hlöðver, Albert fyrir
Albjartui', Ivnud fyrir Knútui', Her-
bert fyrir Herbjai'tur,
2. að nefnifallsendingunni er slept,
svo að nöfnin vei'ða afbökuð og af-
káraleg. Dæmi: Vilberg fyx’ir Vil-
bergur, Valgarð fyiir Valgarður, Sól-
berg fyrir Sólbei'gui', Hervald fyrir
Hervaldur, Arnald fvrir Arnaldur
og Viglund (karlmannsnafn) fyrir
Víglundur o. fl.
Þessa vitleysu ætti sjerhver, er
verður fyrir því óláni að vera skírð-
ur slíku ónefni, að leiðrjetta er hann
vex upp, enda ætti það fullkomlega
að vera heimilt, þar sem hjer er
um málfi'æðislega vitleysu að ræða.
Svipað hefxr komið fram við val
sumra ættarnafnanna t. d. Kjarval
fyrir Kjarvalur, en þar er þó nokkuð
öði'u máli að gegna.
3. að ósiður sá, að lála heita í
höfuðið á einhverju hefur leitt til
þess, að börnin eru bæði skírð nafni
og föðui'heiti mannsins er þau heita
í höfuðið á. Hjer eru dæmi;
Guðnxundur Jónsson tíuðmiindsson,
Björn Kristjánsson Jónsson,
Einar Guðnxundsson Jónsson,
Björn Jónsson Einarsson.
Hjer er föðurnafnið prenfað með
skáletri.
Sxi saga liefur verið sögð um ein-
hveija fávísa kerlingu, að hún spurði
að því, hvers son hann Jón Jónsson
væri og hefur mikið verið hlegið að
kei'lingunni fyrir það, en nxx virðist
sxi tíð vera úti. Erlendis, þar sem
ættarnöfn eru, ber minna á hjervillu
þessari, en hjer verður hxin feikna
hlægileg og afkáraleg og nauða ó-
þjóðleg. Enginn, er vill nokkui'n-
veginn viðhalda íslenskxx eða íslensk-
um siðum, ætti að fremja þessa fá-
visku,
4. að inn í íslensku nöfnin hafa
kornið ýms útlend nöfn og þau ekki
sem best. Þau dæmi þekkja allir,
hjer skal að eins tilfæra: Kapitola,
Alfreð Di-eyfus, Ai-naldFalk, alt eftir
skáldsögum, verstu sögunx t. d. Alfi'.
Dreyfussögunni, enn frenxur Evlalía,
Charlotta, Oktavia, Edviti, Olifer og
Euphemia er eg hef sjeð ritið »Efx-
míja« og er það laukrjett ritað eftir
framburði.
Að endingu set eg hjer tvödæmi:
1. foreldx'ar íslenskir, synirnir
heita: Hermas, Edvard og Leonai'd,
en dæturnar Clara, Louise, Adeline
og Eleanor,
. 2. tvennir foreldrar íslenskir,
bræðrabörn, önnur móðii'in dönsk,
synii'nir: Svavar, Kjartan, Björn
Óli, Eysteinn og Erlingur; dæturn-
ar: Birna og Asa.
Hverjir foreldrarnir eru fslenskari
í anda?
Eg býst við að þar Ijúki allir upp
einum munni: hinir síðartöldu! En
þess eiga feður og mæður að minn-
ast, er þau láta skíi'a börn sín, og
forðast útlendu áhrifin og nafna-
skrípin. Vatnar.
Hvað er að frétta?
Bæjarstjói'narkosuing hefir
farið fi-ani á ísafirði. Kosnir voru Ólaf-
ur Ðaviðsson verslunarstjóri með 153
atkv., Sigurður Jónssou barnakennari
með 132 atkv. og Jóhann Þorsteinsson
kaupm. meö 57 atkv.
Heidiirssnmerlii. Benedikt S. Þór-
arinsson kaupm. er orðinn riddari at
Dannebrog.
Embætti. Þorvaldi Pálssyni hjer-
aðslækni í Hornafirði hefir um stund
verið vikið frá embætti sínu sökum
fjarveru hans frá hjeraðinu án leyfis.
Hann er nú i Danmðrku.
Húsbrnni. A jólarfótt brann til
ösku verslunarhús Gi'ánufjelagsins á
Sigluflrði. Sagt er, að enginn hafi komið
í húsin í 24 stundir áður en brann.
Heilsnliselið. Þvi hefir borist
rausuarleg gjóf, 200 kr., frá etasráði J.
Havsteen á Oddejæi. Oddfjelagar gáfu
því 100 krónur til jólagleði og sjúkling-
arnir skemtu sjer þar við jólatrje á
jólanótt.
Hæstirj ettardómnr Qell 4. þ.
m. i máli, sem bæjarstjórn Isafjarðar
höfðaði gegn'verslun Ásg. Asgeirssonar
út af lóð við aðalgötu bæjarinr, sem
verslunin hjelt fyrir bænum með röngu
að áliti M. T.
Hæstirjettur dæmdi bænum lóðina,
en málskostnaður fjell niður. ísaf.
Söngprofi við sönglistaskólann í
Kaupmannahöfn hefir lokið Haraldur
Sigurðsson frá Kallaðarnesi.
Trj esmídaverksmió j an í
Hafnarfirði, er Jóhannes Reykdal stofn-
aði og hefir rekið nú í 7 ár, er seld 12
manna fjelagi, og heitir eftirleiðis Dverg-
ur, trjesmiðaverksmiðja og timburverslan
Ag. hlggenring & Co. Formaður fjelags-
ins er Ág. Flygenring, en Sigfús Berg-
mann er framkvæmdarstjóri þess. Jó-
hannes Reykdal er fluttur að Setbergi
og farinn að búa þar.
Ariii Ilíilg'jerM, sá er ritar undir
skevtið frá norsku bindindismönnunum,
hefir í mörg ár verið einn af aðalstarfs-
mönnum bindindismanna þar, og nú
síðari árin stórtemplar góðtemplara þar
(I. O. G. T.).
Hafnarmálinu er nú ráöiö til
lykta í bæarstjórninni. Samþykt var að
selja höfnina i útboð hið bráðasta. Meö
því voru allir nerna — borgarstjóri, Jón
Jensson, Tryggvi og Bríet.
Versfunin Dagsbrún skiftir um
eigendur(?) nú við áramótin. Haraldur
Árnason fer frá henni en við tekur
Hreggviður Þoi-steinsson, er verið hefir
á skrifstofu Garðars Gíslasonar.
Oddur Hermannsson cand. juris
er orðinn fulltrúi bæjarfógetans i stað
Jóns Sigurðssonar, er lætur af þvi starfi.
Kjðrskrá til bæjarstjórnarkosninga
liggur nú franimi til sýnís. Ivjósendur
i