Þjóðólfur - 09.11.1917, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR
Þjóðólfur
kemur venjulega út hvern föstudag.
Argangurinn kostar innanlands 4 kr.
til næstu ársloka en 5 kr. erlendis.
Atgreiðslu og innheimtu annaat póst-
afgreiðslumaður Sigurður Guðmundg-
son en afgr. á Eyrarbakka annast
verzlm. Jóhannes Kristjáneson og á
Stokkseyri fruðm. Guðmundsson. Aug-
lýsingar i blaðið verða að vera komnar
til Jóh. Kristjánssonar, verzlm. áþriðju-
dagskvöld.
Héraðsmálin á
Alþingi.
B. Yegamálið. Frh.
Annað það mál á síðasta þingi,
er héruðin varðar miklu er vega-
málið1 Ekkert þing síðan 1907
mun hafa verið ha^dið svo, að
ekki hafi verið samþyktar einhverj
ar breytingar á vegalögunum, en
allar eru þessar breytingar svo
smávaxnar að þær hafa litla sem
enga þýðingu. Eitthvert þýðing
arlaust breytingarkák var þannig
gert á vegalögunum á síðasta
þingi.
Hitt mun af þingsins hálfu hafa
verið talið þýðingarmeira spor, að
samþykt var þingsályktun, þar
sem skorað var á stjórnina að
leggja fyrir næsta þing ákveðnar
breytingartillögur um vegamálið.
En þar sem slíkar tillögur hafa
verið áður samþyktar og stjórnin
haft þær að engu, má búast við
að um framkvæmdir verði ekki
rneira nú en fyrri daginn.’
Höfuðliðurinn í þessari þingsá-
lyktunartillögu hljóðar eitthv^ið á
þessa leið: Áthuguð sé krafa frá
Árnesingum og Rangæingum um
að létt verði af héruðunum viðhaldi
flutningabrautarinnar frá vegamót-
unum við Ingólfsfjall að Ægissíðu.
Sennilega er þessi liður tillögunn-
ar kominn frá þingmönnum hluti
aðeigandi kjördæma, en mjög sést
þeim yflr ef þeir halda að umbjóð-
endur þeirra geri sig ánægða með
írammistöðu þeirra, þótt þeir hafi
fengið jafnkátlega tillögu samþykta.
Miklu fremur getur ekki hjá því
farið, að kjósendur þeirra furði á,
að þrátt fyrir alt sem á undan
er farið, skuli þetta mál ekki vera
komið lengra en svo að það enn
einu sinni skuli þurfa að „athug'
ast“ af stjórninni — eða með öðr-
um orðum, verða stungið undir
stói.
Þær stjórnir, sem setið hafa að
völdum hér á lancu siðan 1907,
geta vissulega ekki komist hjá að
vita vel um þá afarmiklu óánægju,
sem er í Árnes og Rangárvalla-
sýslu með hin gildandi vegalög.
Þær geta ekki heldur komist hjá
að vita, að þessi óánægja er á
fylstu rökum bygð, og að lögin
eru öllum þeim sem hafa ungað
þeim út til óafmáanlegrar skamm'
ar og háðungar, og þessi skömm
og háðung hefir gengið að erfðum
til allra þeirra, sem síðan hafa
s^tið á þingi og haldið lögum þess-
um óbreyttum í öllum aðalatrið-
um. Má það teljast furðanlegt,
að jafn 6infait mál skuli enn ekki
vera þingmönnum vorum skiijan-
legt, og bendir það óneitanlega á
mjög svo lélegt gáfnafar. Og und-
arlegt er það, ef engin nýtileg at>
hugun i vegamálinu hefir legið
fyrir þinginu í ráðherratið Einars
Arnórssonar, því að enginn getur
vænst þess af honurn, að hann
hafi brugðist svo trúnaði kjósenda
sinna, að ekkert gerði til þess að
hrinda í framkvæmd því máli, sem
hann vissi að var þeirra aðal
áhgamál, og marglýsti yfir fylgi
sínu við á þingmálafundum.
Sjálft aðalatriðið í vegalögunum,
það að demba vegunum á sýslui
sjóðina til viðhalds, er svo heimsku-
legt og ranglátt, að undrum sætir
að jafnvel Alþingi íslendinga skuli
geta látið slíkt frá sér farat Yeg-
irnir eru afhentir héruðunum í
upphafi illa gerðir og illa vandaði
ir og þar á eftir með margra ára
rýrnun og sliti, hverju héraði er
gert . að skyldu að viðhalda^þeim
vegum er innan þess liggja, enda
þótt vegirnir í upphafi séu bygðir
með annari notkun en íbúa ]>ess
héraðs fyrir augum, og séu sann-
anlega til litils eða einskis gagns
fyrir það hérað, er viðhaldsskyldx
una hefir. En það sem þó tekur
út yfir er það, að á móti þessari
skyldu, eru héruðunum ekki fengn-
ir neinir nýjir tekjustofnar, og var
það þó t. d. í augum Jóns Þor'
lákssonar landsverkfræðings, sjálf-
sagt skilyrði fyrir því að t.il af-
hendingar á végunum gæti komið.
Hvergi kemur þetta eins hart nið-
ur eins og á Suðurlandsundirlend'
inu, þar sem hafnleysið gerir vegai
þörfina svo tilflnnanlega, og þar
sem búskapariagið gerir meiri kröf-
ur til vega en á sér stað í öðrum
landsfjórðungum. Þess vegna er
það engin tilviljun, þótt kröfurnar
,um gagnerða breytingu á vegalög-
unum komi einkum frá Suður-
landshéruðunum, því að auk þess
sem ' vegaþörfln er þar mest, eru
vegirnir þar elstir og þarafleiðandi
verstir, og víðhaldið því miklu
erfiðara og dýrara en annarsstaðar.
Samt er þingið enn ekki komið
lengra en svo, að það enn einu
sinni vill láta stjórnina athuga
málið. Það verður víst skárra
eftir! í stað þess að bæta sem
fyrst úr þeim lögum, sem eru
ekki annað en rangindi og vitleysa,
er altaf farið lengra og lengra, alt
sem héruðunum viðkemur látið
reka á reiðanum, og ef einhverra
útgjalda þarf með, þá er þeim sí-
felt bætt á héruðin, án þess að
taka neitt ettir því, hver hætta
og kyrstaða stafar af þessu.
Væri vegaviðhaldinu létt af hér-
uðum — og koma þar þó eingöngu
til mála aðalvegir, æðar, sem liggja
gegnum héruðin og sameina þau,
bæði innbyrðis og við kaupstað-
ina, þá þyrfti þingið engan kvíð-
boga að bera fyrir því, að héruðx
unum spöruðust þau útgjöld, sem
nú ganga til þessa vegaviðhalds.
Síður en svo. Það sem liggur til
grundvallar fyrir óánægju manna
með vegalögin er alls ekki það,
að þurfa að leggja á sig þá skatta,
sem viðhaldið heimtar, heldurhitt,
að vera gerðir ófærir til þess að
auka við veganetið eftir því sem
þörfin krefur. Fví að eins og vænta
má eru þær kröfur sívaxandi, sem
menn gera til nýrra vega. Breytt-
ir búskaparhættir og vaxandi hjúa-
ekla veldur þvi, að mönnum verð-
ur sífelt erfiðara um vik með
ferðalög, bæði til aðdrátta og eins
til þess að koma búsafurðum sínr
um á markað. Pörfin fer sívax-
andi eftir hægum og þægilegum
flutningatækjum, og er auðvitað
að á. slíku er enginn kostur, þar
sem ekki eru þeir vegir, sem vel
séu vagnfærir, ekki aðeins í þurka<
tíð á sumardaginn, heldar allan
ársins hring, þegar ekki banna
snjóþyngsli, og þau verða sjaldan
því til fyrirstöðu, að ekki megi
fara allra sinna ferða um vandaða
upphleypta vegi, sem liggja í bygð-
um. Menn reyna og hafa reynt
að bæta úr þessnm þörfum, sum-
part með ruðningum og sumpárt
með illa gerðum og ódýrum vega-
spottum, en hvorugt af þessu er
nema kákið eitt, eins og ekki er
von, þegar alt á að spara, og ekk-
ert gert til neinnar frambúðar.
En svo langt er þó komið nú,
að menn finna til þess, hvað nauð>
synlegt er að hafa góða vegi, og
vilja leggja fram mikil útgjöld tii
að fá þá. En þá kemur það und-
arlega: löggjöfin bannar mönnum
þetta. Vitanlega 'ekki með bein'
um bannlögum, heldur með því
sem verkar bet.ur en bannlög, með
því fyrirfiam að binda allan kraft
héraðanna til þess að viðhalda
aðalvegunum, sem þegar eru gerðx
ir, og það svo illa gerðir, að við-
hald þeirra verður miklu meira
en nokkurri átt getur náð. Vegna
þess að þessi rangláta viðhaldsi
kvöð liggur á héruðunum, er all*
ur þeirra kraftur lamaður til þess
að gera nýja vegi þar sem nauð-
syn krefur, og afleiðingin veiður
sú, að þegar komið er út fyrir
áðalvegina, verða allir vegir ófser*
ir eða lítt færir til vagnaumferðar,
nema þegar alt er þurt á sumar-
dag. Það er meira en blöskran-
legt að sjá, hvernig allmikið fé er
gert að engu, með því að leggja
það í þessar veganefnur. En hór
er hægra um að tala en í að
komast; menn eru neyddir til að
notast þó við þetta, heldur en ekki
neitt, en til hins er engin geta að
koma upp sæmilegum vegum, svo
er vegalögunum fyrir þakkandi.
Á þvi er enginn vafi, að þegar
sá kraftur losnaði, sem nú er
bundinn við hið rangláta viðhaid
aðalveganna, þá myndi þegar hat-
ist handa með vegagerðir. Því að
þar liggja verkefnin allstaðar fyrir,
og fyrst þegar vegagerðin er kom>
in í sæmilegt horf, er þess að
vænta, að bændur geti hagað bú-
skap sínum eftir þvi sem helst er
við hæfi ábýla þeirra, og sparað
þann mikla kostnað^ sem liggur í
því að verða að notast við illa
vegi eða jafnvel vegleysur. Og
gæti sýslufélagið lagt fram, þótt
ekki væri meira fé en það, sem
nú gengur til vegaviðhaldsins, til
þess að leggja nýja vegi, er væru
svo vel gerðir, að hreppsfélag það
er hlut ætti að máli, gæti risið
undir viðhaldinu, myndi ekki liða
langur timi, að vegamálunum væri
komið í svo sæmilegt horf, að
sumar bestu jarðirnar þyrftu ekki
lengur að vera, annaðhvort óbygð
ar, eða í svo miklum lamasessi af
vegaleysi, að þær ekki geta notið
sin. En þetta á sér þó stað nú,
og er það sannarlega meira en
ískyggilegt. Hvort umbæturnar
fást eða ekki, er nú komið undir
athugun stjórnarinnar og vilja
þingsins. Bara að betur gangi
með hvorttveggja þetta, hér eftir
en hingað til.
Ef maður í framtíðinni hugsaði
sér það fyrirkomulag, að nýir veg-
ir væru lagðir af sýslufélaginu, en
haldið við að hlutaðeigandi sveit
eða sveitum, þá segir það sig sjálft,
að til slíkra vega verður í upp-
hafi að vera miklu betur vandað,
en nú er gert. Ekkert hrepps-
félag myndi nú — innan sinna
eigin takmarka — geta risið und-
ir viðhaldi hinna svokölluðu sýsiu'
vega. Þeir vegir líta líka alt anm
að en glæsilega ut: aur ogbleyta
LXIV. árg.
Eyrarbakka 9. nóvember 1917
Nr. 29