Þjóðólfur - 20.04.1918, Blaðsíða 2

18
ÞJÓÐÓLFUR
lega, þá hvíldi þó öll forusta
málsins á herðum hans eins.
Og það er ef til vill betra eft-
irmæli en ílest annað, hve
kynja illa andstæðingunum
gekk að svíða utan af honum,
ekki aðeins prestsskrúðann
heldur jafnvel minstu hvers-
dagsflík.
Síra Friðrik var ekki mikill
fyrir mann að sjá. Heilsuleysi
og sífeld ofvinna hafði gert
hann grannan og beinaberan,
þunnhærðan og gráhærðan
löngu fyrir tímann. Líkaminn
var alls ekki samboðið hús
þeirri sál, sem í honum bjó,
eða hæft verkfæri fyrir áhuga
hans. En augun voru hvik og
snör og sí-tindrandi. Einkum
þó þegar hann talaði og talaði
af áhuga, eins og hann oftast
gerði.
Eg minnist eins slíks atviks.
Það var þegar kirkjumálið
mikla var fyrir rétti í Grand
Forks í N.-Dak. Síra Friðrik
var þá í Islandsferð, en brá
við, þegar er bann frétti hvað
við lá. Hann kom heim til sín
(til Winnipeg) meðan réttar-
höldin stóðu yíir. Þar beið
hann að eins eftir næstu lest,
og þaut svo til Grand Forks.
Þangað kom hann seint um
kvöld, staðuppgefinn af þriggja
vikna ferðalagi, og illa fyrir
kallaður. Daginn eftir var hann
tekinn fyrir réttinn, og var þar
mikinn hluta dagsins, þaul-
spurður flækjuspurningum af
grimmum lögmönnum, sem
vissu, að hér var höfuð-vígið
að vinna.
Mér var starsýnt á hann þá,
einkum er líða fór á daginn,
þar sem hann sat í vitnasæt-
inu. Hann var út-taugaður af
erfiði og vökum. En leiftrin í
svörum hans og fimleikinn í
orðaskilmingum var aðdáan-
legt. Mér fanst þessi vesæli
líkami hans vera orðinn að
engu. Hann var eintóm sál,
eintómar gáfur og eldmóður.
Eg hefi aldrei séð slíkt bál
kynt á jafn-hrörlegum kveyk.
Annríki hans hefir vafalaust
valdið því, að ekki liggja eftir
síra Friðrik fleiri bækur en
raun er á, auk þess, hve erfitt
er að fá gefnar út á íslenzku
guðfræðibækur. En hann skrif-
aði samt afar-mikið. Hann var
lengi ritstjóri »Aldamóta«, og
átti þá margt í þeim. Hann gaf
út »Breiðablik« i 8 ár, og skrif-
aði að mestu sjálfur. Hann
skrifaði ferðabók »ísland um
aldamótin«. Fyrirlestrar nokkr-
ir eftir hann voru prentaðir
og nefndi hann þá »Vafurloga«.
Auk þess ýms smákver, svo
sem nokkrar prédikanir, er
hann nefndi »Eina lífið«, fyrir-
lesturinn »Hvert stefnir« og
fyrirl. »Viðreisnarvon kirkj-
unnar« og eitthvað fleira. En
merkasta bók hans er sú, er
hann ritaði út af kirkjumálinu
vestur-íslenzka og kallaði »Trú
og þekking«. Kemur hann þar
víða við, og er hún sannur
minnisvarði yfir fróðleik hans
og yfirburða-þekkingu í guð-
fræði. Ættu menn að lesa þá
bók miklu almennar en virð-
ist vera gert á landi hér.
Stílsmáti hans var einstak-
lega lipur og reiprennandi.
Lesarinn steytir hvergi fót sinn
við steini, og efnið flýgur upp
í fang manni. Maður tók varla
eftir því, hve fagur stíllinn var,
af því hve auðveldur hann var
og látlaus.
Þó þótti mér hann skemti-
legri sem ræðumaður en rit-
höfundur. Honum var afarsýnt
um að tala. Mér þótti hann
prédika betur blaðalaust en af
blöðurn, og er það þó óvenju-
legt. En það er vottur sam-
vizkusemi hans og vandlætis
við sjálfan sig, að á síðustu
árum sínum var hann farinn
að ski'ifa allar prédikanir sín-
ar, af þvi að honum fanst þær
verða með því efnisríkari og
skipulegri. Þó var honum svo
létt sem frekast er unt, um að
tala blaðalaust, en hitt var
geipiverk i viðbót við öll önn-
ur störf hans, að skrifa tvær
langar prédikanir fyrir hvern
helgidag, tvær stórar postillur
á ári! Hann talaði einnig mjög
oft á fundum og samkomum,
og aldrei heyrði eg hann tala
um svo lítilíjörlegt efni, að
hann ekki gæti komist í móð,
og látið aðra finna nokkurn
yl líka.
Fátt eitt hefir nú verið sagt
af síra Friðrik Bergmann. Hann
hafði míklu fleiri hliðar en þær,
sem hér eru nefndar. En til-
gangurinn með þessum minn-
ingarorðum er heldur ekki að
gefa neina tæmandi lýsingu
á honum, heldur aðeins bregða
upp nokkrum endurminning-
um um hann. Bókelska hans
og gáfur hefðu án efa getað
gert hann að ágætum vísinda-
manni. En þá hefði hann
kyrkt það, sem hann átti enn
ágætara, lægnina í umgengni
við menn og foringjahæfileik-
ann í baráttunni fyrir andlegu
frelsi. Hann vann starf sitt að
minni skoðun á mjög óheppi-
legum stað, rneðal þjóðar, sem
er á hverfanda hveli, og mun
starf hans fyrir það miklu fyr
fyrnast en ella mundi. En hitt
á eg þó eigi síður við, að
straumarnir í trúar- og kirkju-
lífinu liggja í aðrar áttir vest-
ur þar en hérna megin hafs-
ins. Hér er slík hreyfing, sem
hann vakti, timans barn. En
þar er það þvert á móti. Og
því er hætt við, að straumur-
inn, sem hann klauf, lykist
saman skömmu eftir, að gröf
hans verður moldu orpin. Hann
lifði því að nokkru leyti ein-
angraður, eins og álftarunginn
í andagarðinum, og eg efast
um, að hann hefði borið þá
raun, ef hann hefði ekki sótt
samúð og styrk frá samherj-
um sinum hér heima.
En mikið og gott starf verður
þó aldrei unnið fyrir gíg. Og hvar
sem minst er gáfaðrá manna
með þjóð vorri, hvar sem minst
er starfsmanna og einkum þó
hvar sem minst er þeirra, sem
berjast gegn ofurefli fyrir and-
legu frelsi sínu og annarra —
þar má nefna nafn síra Frið-
riks Bergmanns.
Magnús Jónsson.
Alþingi.
Setningarfundi alþingis var frest-
að til mánudags 15. þ. m. Liðu
því fimm fyrstu dagar þingtímans
svo, að ekkert var gert, nema
brætt og bruggað að tjaldabaki,
sem hætt er við, að lítinn ávöxt
beri. Þrífast allskonar „makk-
bakteríur“ vel í slíku næði, sem
virðulegum löggjöfum var veitt
mestan hluta fyrstu þingvikunnar.
Fingsetningarfundur hófst kl. 1
e. h. á mánudaginn 15. þ. m.
Aldursforseti þingsins, Ólafur
Briem, steig í stóiinn‘ og stýrði
fundi, þar til er kosinn var for-
seti sameinaðs þings. Mintist hann
með nokkrum orðum fráfalls
Tryggva Gunnarssonar, er lengi
hafði setið á alþingi.
Þá skýrði forsætisráðherra frá
því, að fyrsti landkjörinn þing-
maður, Hannes Hafstein, heíði
skrifað sér, að hann gæti ekki
setið á þingi, sökum heilsulasleika,
og óskað þess um leið, að vara-
maður sá, er koma ætti í stað
sinn, yrði kvaddur til þingsetu.
Það virðist því upphaflega frá
Hannesi Hafstein komið, að Sig-
urjón Friðjónsson sitji nú á þingi
í stað hans.
Umræður spunnust nokkrar um,
hvort honum skyldi leyfð þingseta,
og hversu skilja bæri orð stjórn-
arskrárinnar um þetta efni. Hafði
Bjarni frá Vogi orð fyrir þeim, er
banna vildu Sigurjóni þingsetu,
Pétur Jónsson fyrir hinum. Kvað
Bjarni það með öilu ólöglegt, að
Sigurjón ætti setu á þingi. Eng-
inn þingmaður heíði farið frá,
ekkert sæti væri autt. Þingmenn
yrðu því 41, ef samþykt yrði, að
Sigurjón tæki sæti á þingbekkjum.
Eftir stjórnarskránni væri tala þing-
manna 40. Sagðist hann hafa
setið í stjórnarakrárnefnd 1913.
Hefði það alls ekki verið hugsun
löggjafa á þvj þingi, að varamað-
ur kæmi í stað landkjörins þing-
manns, er þannig stæði á sem nú.
Ákvæðinu um varaþingmenn hefði
aðeins verið skotið inn til* þess
að komast hjá landkosningum, er
væri mjög umsvifarniklar, ef land-
kjörinn þingmaður færi eða félli
frá.
Þá talaði Pétur Jónsson. Vísir
segir frá ræðu hansþannig: „Hann
áleit, að andi stjórnarskrárinnar
væri sá, að flokkarnir nytu jafnan
bolmagns síns á þingi i hlutfalli
við kjósendafjölda. En ef sæti
ætti að verða autt á þennán hátt,
hlyti það hlutfall að raskast. Svo
gæti staðið á, að fleiri þm. for-
fölluðust, t. d. við það, að þeir
væru fjarverandi í mikilsvarðandi
erindum fyrir landið og væri þá
illa til fallið, að neyða þá til að
segja af sér þingmensku. Sæti
kvaðst. hann hafa átt í stjórnar-
skrárn. á þingi 1913, en ekkert
muna eftir neinu tali um þetta
þá. En það kvaðst Bjarni muna
betur“.
Þá þykir hlýða að greina hér
frá efninu í ræðu Einars Arnórs-
sonar (eftir frásögn Vísis), svo að
lesendur geti séð ástæður þær, er
báðir aðiljar töldu máli sínu til
gildis.
Einar Arnórsson kvað stj.skr.
ekki tæmandi um þetta atriði.
Það væri fyrirskipað, að varamenn
skyldu taka við þingmensku, er
aðalmenn féllu eða færu frá, en
þar með væri ekki sjálfgefið, að
þeir mættu ekki setjastí þingsæti,
þegar svo stæði á sem nú. Stjórm
arskráin væri í ýmsum greinum
ekki tæmandi, t. d. væri svo fyr-
ir mælt í henni, að kostoað við
ferðir ráðherra á konungs-
f u n d skuli greiða úr Landssjóði,
en af því væri ekki dregin sú
ályktun, að hann ætti sjálfur að
greiða kostnað af öðrum embætt-
isutanferðum. Þegar svo stendur
á, að stjórnarskráin eða önnur lög
eru ekki tæmandi, taldi hann rétt
að skýra þau á þann hátt, sem
skynsamlegast væri“.
Nokkurt þjark var um málið
auk þess, er hér er frá sagt, en
þykir ekki skifta máli. Lesendur
blaðs vors hafa nú áreiðanlega
heyrt aðalástæður með og móti
beiðni Hannesar Hafsteins um, að
fyrsta landkjörnum varaþingmanni
yrði leyft að taka sæti á þingi,
Varð þingið við þeirri beiðni
með 20 atkv. gegn 16.
Heimastjórnarmenn ogLangsum-
menn allir sögðu já, og auk þeirra
Einar Árnason og Jón Jónsson
á Hvanná. Sigurður Jónsson, ráð-
herra, og Björn KristjánssoD, fyrv.
ráðherra, greiddu eigi atkvæði;
Þversum og Framsókn sögðu nei.
Kosningar forseta.
Forseti sameinaðs þings varð
Jöhannes Jóhannesson með 19
atkv. Kristinn Daníelsson hlaut
18. — Varaforseti Magnús Torfa-
son, eftir hlutkesti milli hans og
Einars Arnórssonar, er báðir hlutu
18 atkv.
Skrif&rar sameinaðs þings urðu
Sigurður Stefánsson og Þorleifur
Jónsson.
Forseti í efri deild varð Guð-
mundur Björnsson og Ólafur Briem
í neðri deild.
Skrifarar efri deildar: Eggert
Pálsson og Hjörtur Snorrason. —
I neðri deild: Gísli Sveinsson og
Þorsteinn Metúsalem Jónsson.
jfo£ Alla^ afgreiðslu Þjóðólfs
annast Björn Björnsson bókbind-
arl, Laugaveg 18, Sími 286. —
Hann tekur við öllum auglýs-
ingum og hefir á hendi öll reikn-
ingsskil blaðsins. Ef vanskil
verða á því, eru menn beðnir
að snúa sér til hans.