Þjóðólfur - 28.05.1918, Side 1
ÞJOÐOLFUR
65. árgangnr. |
Reykjavík, ‘28. raaí 1918.
10. tölnblað.
ÞJÓÐÓLFUR kemur út einu sinni í
viku. Kostar til ársloka kr. 4.00. Gjald-
dagi fyrir lok júlimánaðar. Afgreiðslu
annast Björn Björnsson bókbindari,
Laugaveg 18, sími 286.
Þingið og þrefið.
Þá er eg hefi komið ofan á
alþingi undanfarna daga, get
eg ekki að því gert, að mér
hefir llogið í hug gömul og
kunn saga, er lesendur nÞjóð-
ólfs« kannast víst allir við. Pað
er sögn Snorra af skemtun Ein-
herja. Þessi mikli ritsnillingur
kallar það »Zei/c« þeirra, að
hvern dag, er þeir hafa klæðst,
hervæðast þeu, ganga út i garð
og berjast »ok fellir hverr ann-
an«. Um dögurðarmál ríða þeir
heim til Valhallar og setjast
sáttir að drykkju, sem ekkert
hefði í slcorizt.
Löggjafar vorir fara svipað
að. Þeir koma í þingsal hvern
virkan dag, vega þar hver að
öðrum af miklum móð og fella
hver annan. Munurinn er að
eins sá, að þingmenn berjast
ekki með bitrum bröndum,
heldur með »gómasverðum«
(a:tungum), og fara ekki í or-
ustulok til mjaðardrykkju, held-
ur til kaffidrykkju. Og eg veit
ekki, hvort háttvirtir löggjafar-
fulltrúar hafa skap til þess að
»sitja meirr of sáttir saman«,
sem Einherjar gerðu. En stjórn-
málamenn sýnast gleyma manna
fljótast fornum fjandskap og
heiftaryrðum. Og áheyrendur
fá stundum ekki varizt þeirri
hugsun, að sókn og vörn séu
leikur, sem í Valhöll forðum,
til skemtunar pöllum og þing-
heimi og köppunum til frægð-
ar. Sjá má og einatt þær þing-
heljur, er hvassast hafa höggv-
izt,ganga ívinsamlegum viðræð-
um í fundarlok út úr salnum
og brosa sem elskendur hvern
framan í annan.
En það er eftirtektarvert um
stríð Einherja, að þess er ekki
getið, að það hafi verið háð
til sigurs nokkru máli, eða
nokkrar framfarir hafi af því
komið, sem eðlilegt er. Það
var »skemtun Einherja«, þá er
þeir drukku eigi. Og mig ugg-
ir, að árangur margrar þing-
snerru verði ekki ólikur.
Stjórnarandstæðingar á þingi
fara undarlega að ráði sínu.
Við því mátti búast, eftir
hljóðinu í blöðum þeirra, að
þeir gerðu öflgar tilraunir til
að steypa stjórn vorri úr valda-
stóli. Þess mátti vænta, að þeir
gerðu pað, þegar er þing væri
hafið. En nú getur verið, að
þeim hafi þótt viðurhlutamik-
ið að hefja slika atrennu í
þingbyrjun, þar sem samning-
ar við Dani vofðu yfir. Var
og meira en líklegt, að af stjórn-
arskiftum á öndverðu þingi
leiddi sundrung og tvístring, er
fánamálinu gat staðið háski af.
Það fór og bezt á því, að sú
stjórn, er flutti málið fyrir kon-
ungi, hefði forustu i þvi, þar
til einhver úrslit sæust. Hefði
þá verið eðlilegast, að þingið
hefði rannsakað gerðir stjórn-
arinnar, birt skýrslur um þær
og tekið sér síðan eldhúsdag
nær þinglausnum, og þá rætt
og rýnt alla frammistöðu »hæst-
virtra« ráðherra. Þá gátu stjórn-
arféndur helt úr skálum reiði
sinnar yfir stjórnina og borið
upp vantraustsyfirlýsing, sem
var og er skylda þeirra, ef þeir
telja stjórnarfar vort eins rotið
og ætla má af blöðum þeirra
og þingræðum. Skylda þeirra
er söm fyrir því, þótt þeir viti
slíkri yfirlýsing bráðan bana
búinn, sökum skjaldborgar
þeirrar, er þingiðslær um stjórn-
ina, eins og sira Sigurður Stef-
ánsson komst að orði í ræðu
fyrir slcömmu. Þá kom — eða
kæmi — og ótvirætt i ljós, hver-
ir væru stuðningsmenn stjórn-
arinnar, bæri ábyrgð á henni
og öllu hennar athæfi. Þá gæti
þhiðin betur greint sauði frá
hofrum við næstu kosningar,
er verður, ef til vill, ekki langt
að bíða.
Nú er mér ekki kunnugt um
fyrirætlanir Langsummanna og
stjórnarandstæðinga. Ætla má,
að þeir hafi ráðið aðför að
stjórninni í þinglok og fh’tji
þá tillögu um, að alþingi lýsi
vantrausti á stjórninni. En ef
slíkt er fyrirhugað, virðist lítil
hagsýni í, hvernig varið er dyTr-
mætum tíma alþingis á dögum
vandræða og voða. Nú rek-
ur hver fyrirspurnin aðra. Og
allar verða þa§r vafalaust til-
efni til árása á stjórnina. Um
Tjörneskola-afrek sljórnarinn-
ar var rifizt á þremur fundum.
Ef vantrauststillaga verður bor-
in upp eftir samninga við Dani,
er eg illa svikinn, ef alt staglið
um skakkaföll stjórnarinnar
verður ekki endurtekið. Eg
trúi því trauðla, að háttvirtum
fiutningsmönnum slíkrar tillögu
nægi að vísa til þess, er þeir
hafa áður sagt. Líkur til, að
stjórnarsinnar segðu þá, að þeir
hefðu aldrei sannað eða rök-
stutt neitt,er vantraustssök væri.
Og þá mundu málrófsgjarnir
og mjög talandi flutningsmenn
tillöguunnar byrja á nýjan
leik.
En gerum ráð fyrir þvi, sem
er þó varla ráð fyrir gerandi,
eftir alt sem á undan er farið,
að stjórnarandstæðingar ætli
ekki að flytja tillögu til van-
traustsyfirlýsingar. Það hefði
samt verið haldl^væmara að
ræða allar gerðir stjórnarinnar
i einu lagi. Með því móti hefði
miklu minni tími, þingskriftir,
blek og rúm í þingtíðindum far-
ið í gagnslausar skammir og
hnútuköst. Þá var árásum á
stjórnina einhvern tima lokið.
Með þessari bardaga-aðferð er
þeim aldrei lokið, þær eru
endurteknar hvað eftir annað,
sístagast á sama. Það hlýtur að
sjást á þingtíðindunum, ef ræð-
um verður þvi ekki meira
breytt og umsteypt.
Sumir óttast, að þetta þing-
rifrildi hafi ill álirif á sam-
komulag og eindrægni þing-
rnanna, er samið verður við
Dani. Um það verður hér eng-
um hrakspám spáð. En það
kemur »Þjóðólfi« ekki á óvart
með öllu, sem sjá má i síðasta
blaði, þó að klofni fylkingar,
áður en lýkur samningagerð.
Honum er ekki úr minni liðið,
hvernig fór, er uppkastið fræga
var á ferðinni, fyrir nákvæm-
lega 10 árum.
Annars myndi viturlegt, áð
stjórn og forsetar gæfu þing-
mönnum leyfi svo sem viku-
tíma eða lengur, áður en þeir
ganga á ráðstefnu með fulltrú-
um Dana, þ. e. a. s. ef áreið-
anleg vitneskja kemur um, að
vér megum vænta þeirra. Þing-
mönnum veitir ekki af að
»létta sér upp« eftir alt stritið,
rykið og rifrildið í þinghúsinu.
Að lyktum má minna á, að
dómur yfir þingi þessu og stjórn
og afstöðu þingsins til hennar
hlýtur að fara mjög eftir því,
hversu fer um fánamálið, hvort
þjóð vor hefir af því gagn og
sóma, eða ógagn og vansæmd.
Um það hefir birzt eftirfarandi
nefndarálit frá allsherjarnefnd í e. d.
Nefndin hefir athugað frumvarp
þetta og haft tal af Birni banka-
stjóra Kristjánssyni um málið.
Lýsti hann yfir því, að frumvarp
það, sem hér liggur fyrir, væri
borið fram eftir ósk sinni, og að
það væri ósk sín og vilji, að fara
úr bankastjórninni sem fyrst, helzt
1. júlí næstkomandi. Liggja atvik
svo að, að heilsa hans er í
veði, ef hann neyðist til að
vera lengur við bankann. Sjálfur
er hann nú efnalaus, því þegar
hann fór að bankanum, fékk hann
syni sínum í hendur verzlun þá,
er hann rak áður, og hefir engin
önnur atvinnustörf haft með hönd-
um, síðan hann fór í bankastjórn-
ina.
Nefndin verður að telja alla
j sanngirni mæla með því, að þeg-
[ ar maður lætur af jafnþýðingar-
J mikilli trúnaðarstöðu i almennings-
i þarfir eins og hér er um að ræða,
1 verði að veita honum hæfijegan
lífeyri eða eftirlaun af almanna
fé. Getur meiri hluti nefndarinn-
ar eftir öllum atvikum fallist á,
j að upphæð sú, er frv. hljóðar um,
| sé ekki of há, þegar tekið er til-
lit til hins mikla verðfalls, sem
orðið hefir á peningum. Rétt þyk-
ir og nefndinni að binda eftirlauna-
réttinn við ákveðið tímatakmark
og vill setja 1. júlí næstkomandi,
eftir ósk bankastjórans.
Fyrirsögn frv. getur nefndin með
engu móti fallist á, þykir hún
löng og þunglamaleg.
Nefndin leyfir sér því að ráða
hæstv. deild til þess að samþykkja
fyrirliggjandi frv. með þessum
breytingum:
1. Frumvarpsgreinin orðist þann-
ig: Frá 1. júlí 1918 greiðir Lands*
banki íslands Birni Kristjánssyni
bankastjóra 4000 krónur í árleg
eftirlaun.
2. Fyrirsögn frumvarpsins orð-
ist þannig: Frumvarp til laga um
eftirlaun handa Birni bankastjóra
Kristjánssyni.
Alþingi, 25. maí 1918.
Guðjón Guðlaugsson, form.
Með fyrirvara.
Jóh. Jóhanness,, fundaskr. og ritari.
Magnús Torfason.
Verzluri Kristínar 5iÉurðardóttur, um„eg20A. snsn.
lielii* fengið miltlar birgðir aí brod©rÍHgU IU •