Þjóðólfur - 25.09.1918, Blaðsíða 2

110
ÞJÓÐOLFUR
eigi heyrst óánægja. Yið hitt, að
einnig þurfi 75% kosningabærra
manna að taka þátt í atkvæða-
greiðslunni, eru sumir eigi óhrædd-
ir. En með þessu er þó eigi kraf-
ist meira en 9/'i« eða 56,3í#/o allra
atkvæðisbærra manna í landinu
greiði atkvæði með samningsslit-
um. Ótti manna er á því bygður,
að eigi muni fást nægur fjöldi
kjósenda, því að svo margir muni
eigi taka þátt í atkvæðagreiðslu.
Með því skipulagi, sem á var 1908
og 1911, er hver maður skyldi
koma á einn og sama ákveðinn
stað í hreppi hverjum sama dag,
var kosningahluttakan þó 75,i°/o
og 78,s°/o af öllum þeim, er á
kjörskrá voru. Fyrir þeim, sem
hræddir eru við þessa kröfu um
hluttökuna, mun það vaka, að at-
kvæðagreiðslu þurfi að haga eins
eg nú er hagað atkvæðagreiðslu
við kosningar til Alþingis. Og ef
svo væri, væri þá sönnu nær, að
svo mikil hluttaka gæti verið erf-
iðleikum bundin í víðlendum hrepp-
um, eftir að bæði konur og hjú
hafá fengið atkvæðisrétt. En það
er alger misskilningur, að atkvæða-
greiðslan eftir 18. gr. þurfi að fara
fram með þeim hætti. íslenzka
ríkinu er það alveg í sjálfsvald
sett, hvernig það hagar henni, því
að í 18. gr. er þess aðeins kraf-
ist, að þátt-takan í atkvæðagreiðsl-
unni verði svo sem þar segir, en
engin skilyrði sett um það, hvern-
ig henni skuli hagað. Það má því
setja svo marga kjörstaði í hverj-
um hreppi sem þurfa þykir, til
þess að allir geti sótt. Einnig má
láta hvern kjósapda greiða atkvæði
á heimili sínu eða þar sem hann
er staddur, og er slíkt sjálfsagt
um þá, sem eigi eru heiman fær-
ir eða utan hrepps síns eða kaup-
staðar, eins og nú er um alþing-
iskjósendur, samkv. lögum nr. 47,
30. nóv. 1914. Svo má og taka
fleiri en einn dag til atkvæða-
greiðslu, svo að menn mættu íara
til skiftis hver af sínu heimili.
Og loks, ef eigi þætti enn nægi-
lega trygt, mætti skylda menn til
að greiða atkvæði, að viðlögðum
háum sektum eða réttindamissi,
svo sem dæmi eru til í Belgíu, á
Spáni, í sumum sambandsríkum í
Svisslandi og víðar.
Um 19.gr.verður að láta þess getið,
að nefndirnar telja það lífsnauðsyn
þjóðarinnar, eftir því sem nú er
högum komið í heiminum, að það
sé trygt, að styrjaldarþjóðirnar fái
sem fyrst, jafnskjótt sem lögin
ganga í gildi, tilkynning um það,
að Island só fullvalda ríki og lýsi
yfir hlutleysi sínu og vilji vera
hlutlaust, hvernig sem fari um
hlutleysi sambandsríkisins. Af
sömu ástæðum liggur í augum
uppi, að eigi síðar en öðrum þjóð-
um er birt hlutleysisyflrlýsing vor
verður og að tilkynna þeim, að
vér höfum íslenzkan fána á skip-
um vorum, og lýsa honum fyrir
þeim. í þessu sambandi skora
nefndirnar á stjórnina að sjá um,
að gefinn verði út konungsúrskurð-
ur um íslenzkan þjóðfána og sigl-
ingafána eigi síðar en lög þessi
ganga í gildi.
t
frú Ijelga Dohnsson
fædd Thorsteinsson, kona Ólafs
Johnson’s konsúls, lézt á sunnu-
daginn var (22. þ. m.). Hafði ver-
ið fremur heilsutæp undanfarið af
sykursýki.
HLitt og þetta.
Mark Twain og blaðamenskan.
Einu sinni var Mark Twain
staddur í veizlu í New York. Yar
hann þar hrókur alls fagnaðar eins
og ætíð hvar sem hann var. Yfir
borðum sagði hann meðal annars
nokkrar sögur af: „Blaðamensku
sinni í Nevada", ein af sögum
hans var þetta: „Yið greiddum
æfinlega ritlaun fyrir aðsendar rit-
gerðir, en það var ekki nærri altaf
að við guldum þær í peningum.
Venjulegast hljóðuðu viðtökuskír-
teini vor eitthvað á þessa leið:
„Kæri Jón! Með bréfberanum
sendum vér yður 1 pd. af svína-
keti fyrir hið góða kvæði yðar
um búfjársýningarnar i sveitinni
yðar-“ — Eða svona:
„Heiðraði herra herdeiidarfor-
ingi! Fyrir hinar ágætu ritgerðir
yðar: „Það sem landi voru ríður
mest á“, höfum vér sent yður 10
potta af kornbrennivíni. Það er af
sömu teg. og þér voruð vanir að
drekka þegar þér voruð í stríðinu
og hafið altaf drukkið síðan. Ger-
ið svo vel og látið oss vita hvort
sendingin hefir komist ósnert til
yðar.“ — Og enft þetta:
„Kæra frk.!
Fyrir grein yðar um „nýjustu
tizku“, sendum vér yður hér með
eitt lífstykki “.
„Þá var og þetta bréf ekki sízt
hjá okkur:
„Kæri herra þingmaður!
Af því að vér höfum frétt að
þér ætlið að fara að halda leið-
arþing í kjördæmum yðar, send-
um vér yður hér með fyrirtaks
haglabyssu og dálítinn forða af
skotfærum, sem lítilfjörlega þókn-
un fyrir hin íramúrskarandi skrif
yðar „Um hið stjórnarfarslega
ástand" vort“.
Hnerrar.
Læknir nokkur í Ameríku mælti
einu sinni á þessa leið í fyrirlestri,
sem hann hélt: „Þegar menn
verða fyrir vögnum á götunni eða
hljóta önnur þess háttar meiðsl,
er það ætíð að kenna hnerrum:
Hafið þér ekki veitt því eftirtekt
hvernig menn fara að hnerra? Jú,
þeir gleyma öliu umhverfis þá,
staðnæmast alt í einu, þrífa upp
vasaklútinn — og Hrriti! Já,
menn hnerra afar mikið þegar
þeir eru með kvef að vetrinum.
Oft staðnæmast þeir á miðri göt-
unni til þess — Hrrrtí ! segja þeir
og áður en þeir eru búnir að ná
andanum aftur, — eru vagnar,
sleðar og allur fjandinn komið of-
an á þá. Auðvitað verða menn að
hnerra að vetrinum eins og endra-
nær, þegar þess er þörf, — en
reynið að hafa það hugfast, að
hnerra aldrei meðan þér eruð á
leið yfir um þvera götuna, því þá
„er fjandinn laus“. Hrrrti“.
Spahmæli.
Koss sá er konur kyssa hver
aðra, er álíka sannur og áletrun
á legsteini.
„Ertu innbrotsþjófur manni“?
sagði húsráðandinn með stýrurn-
ar í augunum, þegar hann vakn-
aði við að maður var kominn inn
til hans um nóttina. „Alls ekki“,
svaraði maðurinn, „eg er meðlim-
ur í félagi sem setur skorður við
ofvexti í auðæfum manna“.
Þeim þótti póstvagnin vera nokk-
uð hægfara, svo einn af farþegun-
um stakk upp á því að fara að
tína blóm meðfram veginum. „En
líttu á, það eru engin blóm hér“.
„Það gerir ekkert til, eg hefi
nóg af blómfræi með mér“.
Íiiiileiitlíijr ír<5ttii-
Shipafregnir.
„Lagarfoss' kom úr hring-
ferð kringum land á föstudaginn
(20. þ. mán.) og mun fara bráð-
lega aftur héðan vestur um haf.
„ G u 11 f o s s “ kom frá Ame-
ríku á sunnudagskvöldið. Hafði
farið nokkru fyr frá New-York,
en hingað hafði spurzt. „Gullfoss"
kom með eitthvað af matvöru og
steinolíu auk ýmsra annara vöru-
tegunda til kaupmanna. Nokkrir
farþegar voru með skipinu að
vestan, þar á meðal Nielsen fram-
kvæmdarstjóri.
Á sunnudaginn kom og „F r a n-
c i s H y d e“ frá Englandi. Hafði
hrept ill veður í hafi og mist vör-
ur (kol) af þilfari.
B o t n i a kom frá Kaupmanna-
höfn. þ. 20. þ. m. með fjöldan
allan af farþegum (um 60), og
fór héðan aftur á mánudaginn, en
varð að snúa aftur vegna óveðurs
og lá allan daginn eftir úti fyrir
höfninni hér. Með skipinu tóku
sér fari öllu fleiri héðan, en hing-
að komu með því frá Khöfn og
yrði of langt mál að telja þau
nöfn öll. Auk þess flytur það héð-
an talsvert af hestum (um 200).
L a n d s v e r[z 1 u n i n hefir ný-
lega fengið fregnir um að sökt
hafi verið fyrir henni kola- og
saltflutninga skipi. Hefir hún eigi
allfá slík^skip í förum, helst segl-
skip að sögn.
Hjónaefni.
IngibjörgjBjarnadóttir prófasts í
Steinnesi í Húnaþingi og Jónas
læknir Jónasson^ Rafnar hafa ný-
lega birt trúlofun sína.
Hitt og J>etta
úr útlendnm blöðum.
Veiðibrellur.
Nú oiðið er almenningur orð-
inn margs vísari um aðferðir þær,
sem notaðar hafa verið í viðskift-
um við kafbátana., — aðferðir,
sem öllum er kunnugt að hafa
borið góðan árangur. Bandamenn
hafa látið ýmislegt uppi af því
tagi, einkum nú þessa síðustu
mánuði, þar eð þess hefir gerzt
minni þörf að halda því leyndu,
er Þjóðverjum fór að verða full-
kunnugt um hverjar aðferðir voru
hafðar til að ráða niðurlögum kaf-
báta þeirra. Færði reynslan þeim
þar heim all dýrkeypta þekkingu.
Enda þótt ýmislegt af þessu
tagi hafi verið gert heyrum kunn-
ugt, hafa þó tvö atriði viðvíkjandi
kafbátahernaðinum verið algerlega
myrkri hulin fram að þessu.
Bandamenn, eða stjórnir þeirra,
hafa aldrei svo mikið sem tæpt á
því, hversu margir kafbátar hafa
verið eyðilagðir, — eða hvernig
þessum „Q“skipum væri varið og
það enda þótt alkunna hafi verið,
að ýmsir mætir menn hafi verið
sæmdir heiðursmerkjum fyrir frá-
bæran dugnað á þessum skipum.
Hvað opinberar skýrslur áhrær-
ir, var það út af hinu alkunna
„Baralong“-máli, sem þessi dular-
fullu skip voru fyrst nefn á nafn,
„Baralong" var þá talið vera eins-
konar „hjálpar“-beitiskip. Það var
þ. 19. ág. 1915 að „Baralong"
náði í kafbát, sem það sókti þeg-
ar, var það fáum kl.st. eftir að
„Arabic" hafði verið sökt og far-
ist höfðu af því skipi 39 manns.
Var kafbáturinn að skjóta á brezkt
skip, sem hét „Nicosia“ þegar
„Baralong“ bar þar að. Þýzka
stjórnin undi þessu illa og hélt
því fram að skipshöfnin á kafbátn-
um hefði verið myrt, — vegna
þess að — 1) „Baralong" hefði
haft Bandaríkjafánann við hún og
eigi hefði á neinn hátt verið hægt
að sjá að skipið væri herskip; —
2) að skothríð hefði verið hafin á
kafbátinn úr fallbyssum á „Bara-
long“, sem eigi hefðu sézt fyr en
hleypt var af þeirn. Brezka stjórn-
in bauðst til að láta öll gögn í
þessu máli og öðrum þvílíkum
kafbátahernaðarmálum, koma fyrir
óvilhallan (hlutlausan) gerðardóm,
en Þjóðverjar skeyttu því eigi.
„Báralong“ var eflaust eigi fyrsta
tilfellið þar sem þessi veiðibrella
var notuð, en eftir það varð það
varð það alsiða, að útbúa vopnuð
skip eins og meinlaus kaupför og
var fjöldi þvílíkra skipa hafður til
að granda kafbátum. Blöðin máttu
sem minst á þetta minnast, en í
sjóliðinu brezka var það talsvert
rætt, ásamt ýmsum öðrum þess-
háttar kafbáta- „ veiðiaðferðum “.
Fyrst framan af voru þetta
allrahanda skip, sem voru tekin
og útbúin þannig. Aðal tilgangur-
inn var sá, — að þau liti alger-
lega út eins og kaupför, til þess
að lokka kafbátana í gott færi við
þau, — láta þeim sýnast sem þar
væri auðtekin bráð í boði. Undir