Þjóðólfur - 16.09.1919, Síða 1

I
66. árgaugur.
Pjáðóífur
er vjkubla.6 og kostar ár-
gangurinn 3 krónur, er greið-
ist fyrir iok hvers árs.
Afgreiðsla blaösins verður
fyrst um sinn í Haga í
Sandvíkurhreppi. Auglýsingar,
sem eiga að birtast í blaðinu,
sendist þangað.

Kaupendur Þjóðólfs
og lesendur eru beðnir velvirðingar
á því, hve seinlega hefir gengið að
i.oma blaðinu út í sumar. Þetta
er alt því að kenna, að prent
smiðja blaðsins hefir altaf verið í
iamasessi, meira og minna, bilað
hvað eftir annað og þvi ómögulegt,
að prenta. Er nú vonast til að
prentsiniðjan komist í lag, svo að
blaðið geti komið út með þeirri
skipun sem því var ætluð. Þau blöð,
sem þegar hafa verið prentuð,
hefir eigi þótt taka að senda út
meðan vanséð var hvern enda
þetta hefði.
Af þessum ástæðum komasenni
lega færri blöð út á þessu ári en
ætlað var, og því þykir sjáifsagt
að breyta verði árgangsins, sem
áður var ákveðið 5 kr., færa það
niður í 3 krónur.
Að lokum skal þess getið, að
áður en langt um líður ætlar
blaðið til bragðbætis að flytja
lesendum sínum ýmiskonar þjóð-
legan fróðleik og alþýðuvísur.
Hefir blaðið þar úr miklu að
moða og mun reynt. að vanda
valið eftir föngum.
Haga, 16. scptcmber 1919.
í». tðlublað.
Embættið
og maðurinn.
Á alþingi er deilt um, hvort,
stofnað skuli nýttt embætti fyrir
íslenskan mann, er hafi aðsetur 1
Kaupmannahöfn og gæti hagsmuua
vorra og álits hjá Dönum og
öðrum Norðurlandaþjóðum.
í fæðingunni eða fyrir hana er
þessi tilvonandi embæt.tismaður
nefndur rnörgum nöfnum eins og
börn af konungaættum, — sendi-
herra, tildurherra, legáti, erindreki
og einkverju fleiru, sem eg man
ekkí, alt eftir því í hvaða tón
hann er ávarpaður, eða róttara
sagt, hvaða viðtökur menn ætla
að veita honum. Þeir. sem hugsa
á heldrimanna vísu, ákveða, áður
en barnið f^ðist, að það skuli sett
til menta, svo að það geti háfíiið
uppi sóma ættarinnar á sínum
tíma og haldið sig til jafns við
aðra, sem eru af göfugum foreldr-
um, og vilja láta það heita sendi-
herra. Sumir líta svo á, að af því
að foreldrarnir sóu fremur fátæk,
muni litlar líkur vera til þess, að
þau fái haldið sveininum — ef það
þá verður piltur — til þess vegs
! og virðingar, að svona ríkmannlegt
nafn verði til annars en athláturs,
þótt það í. sjálfu sér yrði afnisbarn.
Eti sakleysingjarnir verða svo ott
að gjalda foreldranna og út af
sendiherra nafninu eru skæðar
tungur farnar að kalla vonina í
þessu barni tildurherra. Á líkan
hátt er iegáta nafnið til orðið.
Pað eiu bara háðglósur í gaið
heldra fólksins, sem að . barninu
stendur. Alvörugeftúr menn og
hóglátir vilja hins vegar hlífa
öllum við þeiin óhöppum og
álitshnekki, sem bæði hégóma-
dekur og háð getur haft á smæl-
ingjana og þess vegna, telja þeir
skylduverk, að hverjum manni og
hverju starfi só valið það nafn, er
eigi þurfi að hafa að spotti hvernig
sem úr rætist. Því finst þeim
erindreka nafnið fara betur íslend
ingi en herra-heitið með þeim
stórmenskubrag sem þeim herra-
dómi yrði að fyigja.
Þannig er því í rauninni varið.
Menn hugsa mjög misjafnlega til
þessa nýja embættis og velja þeim
sem þar á að sitja nafn eftir því;
— til iofdýrðar, háðs eða hófs og
búnota. Og svo virðist sem þeir
er með mál þetta fara, þingið og
undirmeðvitund þess, málgögn
flokksbrotanna sem þar eigast við,
taki fremur einstrengingslega í
málið, sitt á hvern veg. Ýmist er
um of litið á formhliðina, svo að
alt geti lif.ið eins ríkmannlega út
og ríki sæmi. Það nægi ekki
minna en heill sendiherra, maður
sem sé sendiherra komi fram,
hver svo sem hann só, hvað svo
sem hann eigi að gera og hverjum
hæfileikuin sem hann só búinn,
það liggur á milli hluta. Þeir er
þannig hugsa álíta það nurlaraskap,
að telja eftir nokkurnvegin rífiegt
fó handa slíkum sendiherra. Það
verði aö gera hann út sóma vors
vegna sem fullvalda ríkis, Danir
séu búnir að senda hingað annan
slíkan, o. s. frv. Af þessu tæi
virðist öHl röksemdaleiðslan hjá
þeim, ei ætla oss að stássa sem
hina.
í’essi glysgirni sumra þinginanua
hefir svo orðið til þess, að margir
hafa algeilega veist á móti því,
að embættið yrði stofnað, — að
minsta kosti ef það á að verða
^Daily dfíail
Over Seas (Weekly) Edition
J' R q cT i m & s
Weekly Edition
útvegar
VIÐSKIFTAFÉLAGÍÐ
Reykjarík.
með þessu sniði; — Það muni
kosta ógrynni fjár, en þó ails ekki
svo miklu fé til að dreifa., að
fátæktin skíni ekki í gegn. I’etta
verði tildurherra, alt eins líklegur
til skaða og skammar eins og
nokkurs gagns, auk þess sem
embættið verði haft að stór bitlingi
og engu öðru. Við höfum reynsluiia
fyrir okkur um hina fyrri legáta,
abr. sendingarnar vestur og Bjarna
áður fyrri, og fleira þessu likt
segja þeir sem viija málið feigt ,
eins og það horfir við.
Það munu aftur einhverjir vera,
sem vilja að málið fái framgang,
en alt só betur sniðið eftir
vexti en sendiherramennirnir ráð*
geri. Þar á meðal sé heppilegra
að velja hversdagslegra nafn, t. d.
erindreki; á hann muni ekki
leggjast þær kvaðir um ríkisbrag
sem sendiherrann, og aðalstarfið
ætti að vera það, að greiða fyrir
viðskiftum íslendinga á Norður-
löndum, útvega góðan markað
o. s. frv. fremur en hitt, að reyna
að hafa í fulln tré við aðra sendi-
herra og þannig að „representera"
á hæstu stöðum.
Þjóðólfur getur best felt sig við
Landnámabók.
Erlndl á Álfnskeiði 17. ág. 1919.
Ef tir
séra Mar/nús Helgason skólastjóra.
—’— (Frh.)
Pá þykir mér það ekki smáræðis
fagnaðarefni, sem þessi bók sýnir
okkur, að forfeðnr okkar eru fyrstu
eigendur þessa lands. Ættjörð okkar
hefir aldrei verið eign nokkurrar
annarar þjóðar en sjálfra okkar.
íslendingai hafa ekki hrifsað hana
með ofbeldi og herskildi af öðrum
eldri eigendum. Á eignariétti okkar
hvílir engiu blóðskuld, eins og
flestra annara þjóða. Pvi helgari
og dýrmætari finst mór hann, og
því innilegri og fölskvalausari finst
mér að ættjarðarást okkar megi
vora.
Þá þykir mér ekki lítið til koma
að fræðast af Landnámu um
örnefnin okkar. Þau eru heill
fjársjóður, dýrmætur fyrir sögu,
ungu og þjóðfr æði, en lítt kann-
aður enn. Sum örnefnin okkai
eru hrein og bein listasmíði,
stundum heil lýsing í einu orði,
og eins og sérstakur hugblær vakni
við eintómt, nafnið. Við þurfum
ekki annað en heyra nöfn eins og
Hokla, Tindastóll og Herðubreið,
tii þess að við sjáum í huganutn
svjpinn, og mór finst eg sjá,
hvernig Glóðafeykir hofir skautað
sér meb heldur en ekki háreistum
og kvikum faldi af noiðurljósa
flogagulli, þegar hann var skírður.
Manni hlær hugur við Bláhyl,
eins og við sól og sumri, en
stendur geigur af Myrkhyl, eins
og dauðs mannsgröf. „Fjallið eina“
finst mér sveipað í alt hið ein-
manaloga þunglyndi íslenskra ör-
æfa, svo að mér liggur við að
fara að kenna í brjósti um það.
önnur eru eins og sögubrot, hálf-
kveðin vísa, sem hleypa ímynd-
unaraflinu á fiug. Slíkra þarf ekki
langt að leita: Við stöndum á
Álfaskeiði, höfum Borgarás á aðra
hönd, en Virkishamar á hina og
og Skinnhúfuklett að baki. —
Landnáma hefir feikna fróðleik
að geyma um örnefni, hvenær og
af hverju þau eru gefin. — Eg get
ekki skilið, að nokkur só svo
sofandi, að hann hafi ekki gaman af
aé lesa um landnámið í átthögum
sínum og fá þar vitneskju um
örnefni kuim og kær. Það er
verkefni handa ungmennafélögun-
um að safna örnefnum hvert í
sínum átthögum.
Þá er ekki ófróðlegt að skygnast
inn í hug landnáinsmanna, þegar
þeir kveðja ættjörð sína Norveg
og taka nýja hér. Auðvitað er
skapið eins margvisiegt, og menn-
ir-nir eru margir. Oft fara þeir
með gremju og vígahug, hry^ggir
og reiðir, reknir af löndum,
neyddir til að forðá Ilfi sínu, og
hlær þá ekki hugur við landinu
nýja, allra sí-st, þegar þeir koma
seint og verða að sætta sig við
útskaga, en eru ættaðir úr bestu
héruðum Norvegs. Svo var um
Önund tréföt; hann var ættaður
af Hörðalandi og Upplöndum, þar
sém fegurst er og landkostir bestir;
hefir látið frændur og vini, föður-
loifð sína og fótinn annan, og
verður svo hér að sætta sig við
kuldalegt Iand og harkalegt á
Ströndum norður. Hann hefir látið
eftir sig vísu, er sýnir inn í hug
hans og efalaust margra fleiri. Þó
að ekki sé neitt kjökurhljóð í
röddinni, þá er gremja beisk í
orðunum: „Hefk land ok fjöl
frænda -- flýt, en hitt er nýjask —
Kröpp eru kaup, ef hreppik —
Kaldbak, en læt akra.“ Sama
lýsir sér glögt í svari mannsins,
er hann kvað vísuna til. „Margr
hefir svá mikils mist í Norvegi,*
segir hann, „at menn fá þess eigi
bætr.“ En stundum kveður líka
við annan tón. Hallsteinn, sonur
Þengils í Höfða við Eyjafjörð,
sputði lát föður síns á leið frá
Norvegi. Hann kvað, er hann
sigldi inn Eyjafjörð og sá heim:
„Drúpir Höfði — dauður er
Þengill — hlæja hlíðar — við
Hallsteini." Honum er létt um