Ný tíðindi - 10.03.1852, Síða 2

26
fasjur vottur frjálslegra hugsana hjá lðnclum
vorum, vaknandi og vaxandi þekkingar og
yfirvegunar á jafnvæginu i rjettinrlum rnanna
innbyrftis. En {regar lxöf. hefur sagt, hvernig
hann vill hafa sniftift á „Tiftin<lunum“ — {rví
brjefið er um jraft, og {raft felli jeg mig vel
vift — {>á segir hann, aft nær sem út af því
verfti brugftift, seni brjefið segir um skoftun
og stefnu ritgjörftanna, Jrá vilji hann ekki
sjá þau. 1 þessu liggur auftsjáanlega hift al-
gjörftasta ófrelsi, sem jeg ímynila mjer, aft
höf. hafi sett í’athugaleysi; |>vi þaft er ekki
samkvæmt öftru í brjefinu. Jví aft eins eru
og blöft til, aft menn skuli eiga frjálst, aft
skofta málin á sem llesta vegu. Komi þá
einhver ófrjáls skoftun efta þrællyndi fram í
einu timariti, þá finnst rnjer liitt skylt til aft
lagfæra þaö og rýfa þaft niftur. Ofrjálsa skoft-
anin getur verift ágæt, til þess aft skýra hina
frjálsu og rjettu fyrir lesenrlum og heyrend-
um tímaritanna; því hún verftur þá tilefni
þess, aft menn fara aft velta málefninu fyrir
sjer. — Jeg vona nú aft lesendur „Tiðind-
anna* segi mjer hjer eptir eins og hingaft til
hreinskilnislega álit sitt um þau; því á meft-
an jeg er ritstj. þeirra, skal jeg leggja allt
kapp á, aft vantla þau, sem jeg hef vit til.
Ritstjórinn.
Lýsing á ókifnndum fiski.
Lengd fiskjarins hjer um bil 4£ al.; breidd á hlið,
þar sem hún var mest, | al.; stirtla við sporð, digur sein
á smáísu; sporðurinn kríumyndaður (sýldur); fiskurinn
flatvaxinn, líkt og spraka; uggi á baki frá hausi til hala,
Jireiðastur á miðju baki 3 þurní., líkur sprökubelti í lagi,
og fagurrauður á lit; sporðurinn með sama lit; kviður
og hliðar gulslikjulitt, og eins og með gyllingablæ; höf-
uðið mjótt, framdrcgið og trjónumyndað fremst; cins litt;
inunnurinn undir trjónunni; augun stór, dökk í iniðju
með rauðum hring uin augnasteininn; tennur líkt og í
spröku; cyruggar með búklit, ekki stórir, og smáuggar
tveir undir þeini með sama lit; fínt hreystur var á öllu
roðinu; fiskur undir roði bláhvítur á lit, líkur spröku-
fyllu; hrvggur líkur þorski, milli beins og brjósks að
hörku; tálkn rauð, lík og á spröku; magalag líkt og í
þorski, og garnaskúfur í; lifur og gall eins ogíspröku.
Ofan á grönurtt fiskjarins lá eins og flöt beinblaka rós-
mynduð. — Fiskur þessi fannst nærri því dauður við
lcndinguí Kópavík — veiðistöð Arnfirðinga — 11. dag
júlímán. 1850.
þannig lýsti fiski þcssum fyrir mjer, einn af for-
mönnum þeim, sem þá voru í Kópavík, Egill nokkur
þorgrímsson, ungur maður, rjcttorður og ekki ógreindur.
Ekki var hann sá, sem fiskinn fann, en hann sá hann
og skoðaði, og horfði á, þegar hann var skorinn upp.
Ekki tók hann heldnr vísst mál af stærð fiskjarins, svo
verið getur, að sögn hans um lengd og breidd sje ekki
svo nákvæni, sem skyldi, þó, að líkum, ekki langt frá
rjettu lagi, og þá ckki hitt annað í lýsingunni; því jcg
innti hann um það allt nákvæmlega, og ekki Ieið lengra en
rúm vika frá jni fiskurinn fannst til þess, er Egill lýsti
honum fyrir injer, og reit jeg þá lýsinguna eptir hon-
um. Fleiri, sem við voru og sáu fiskinn, hef jeg ckki
fundið að máli; því Kópavík er í 2 þingmannaleiða fjar-
lægð hjeðan, 'svo litlar eru samgöngurnar. — Fisklýs-
ingu þessari, þó hún sje nú þannig undir komin, vona
jeg að ritstj. Lanztíð. Ijái rúm í þeim, svo skólakennari
herra Gunnlögsen geti frætt oss um kyntegund, eðli
og nafn fiskjarins.
Brjámslæk 1. dag marzmán. 1851.
Benedikt. þórðarson.
Vegna þess að lýsing þessi varð of sein, til að
komast í Lanztíðindin, þá kemur Inin nú út í „Nýju Tíð-
indunum“. En hvort sem mín athugasemd um fiskinn
verður að nokkru liði, eða ekki, þá hljóðar hún þannig:
Mjer getur enginn fiskur í hug dottið, cr betur eigi
við ofanskrifaða lýsingu, en einmitt flyðruættkvíslin, og
á mcðal hennar tegunda einmitt Pleuronectes hip-
poglossus. Sýnist mjer meining þessi jafnvel liggja
í huga þess, er fiskinum lýsir, þar hann segir: „fiskur-
inn flatvaxinn líkt og spraka“, og þar að auki, að bak-
■ggi, tennur, fiskur undir roði, tálkn, lifur og gall hafi
vcrið sem í spröku. Ekki er jiess getið í lýsingunni,
að augun hafi bæði verið í annari hliðinni, þó gjöri jcg
ráð fyrir að svo haíi verið. þó að það sjc aðalreglan,
að önnur hliðin sjc dökk, en önnur hvít á flyðrunni, j)á
bregður náttúran þó á stundum út af því, svo að á ein-
staklingum bcr svo við, að báðar hliðarnar eru eins lit-
ar. þó er jiað mjög sjaldan, að báðar hliðarnar sjeu
hvítar. það er einn vottur speki guðs í náttúrunni, að
sú hliðin á flyðrunni, sem augun eru á, skuli vera dökk,
syndir svo fiskurinn á hliðinni, þannig að dökkva hliðin
snýr upp, en hin hvíta niður; er það til þess, að fisk-
urinn sjáist síður af óvinuin sínum, en hann þar á inóti
sjái jiá. Af þessu sundlagi fær fiskurinn griska nafnið
Pleuronectes, af pleura hlið og nectes sá sem
syndir. Til eru samt einstaklingar, scm hafa augun
vinstra megin, þó á dökku hliðinni, sem þá snýr upp.
þessar kalla Danir „Vrange FIyndrer“ (Rangflyðrur), en
þær, sem eru eins litar báðumegin, kalla þeir „Dobbelte
Flyndror“. Meðan jcg ekki fæ meira að vita uin þenna
fisk, þá hcld jeg hann hafi verið þess konar „tvöföld
flyðra“. En að hann hafi verið eins litur báðumegin,
sjest af lýsingunni, þar sem segir: „kviður og hliðar
gulslikjulit“.
þar hjer eru menn til í Rcykjavík, sem fullt eins
vel og jeg gætu sagt álit sitt um þenna fisk, einkum
sjcra Hannes Arnason, sein kennir dýrafræðina í hinum
lærða skóla, og Candidatus Benedikt Gröndal, þá væri