Norðri - 01.06.1853, Blaðsíða 3

43
]><5tti mjer undarlegt, og fór jeg ab. brjóta heilann
í, hvafe valda mundi; vib nákvæma umhugsun
þóttist jeg íinna orsökina. þegar jeg bar á blett
þenna, var jörbin frosin, og þótt hiin þibnabi'um
vorib, gat lögurinn úr áburbinum ekki sígib langt
ofan í rótfna, vegna þess ab vorife var þurrt; en
um haustií) komu rigningar, og mun þá lögurinn
hafa sígib dýpra nibur.
Annafc er þat) lík'a, sem vakiþ hefur eptirtekt
mína á þessu efni: þar sem jcg bjó fyrst í 14
ár, ljet jeg ær mínar liggja í færikvíum á nótt-
um, frá fráfærum allt til höfubdags, þannig: ab
júlímánuc) allan láu þær inni frá kvöldmjöltum
frarn undir sólaruppkomu, en í ágústmánubi ekki
lengur enn lítio eitt frarn ylir apturelding; þetta færci
þann ávöxt, ab af bletti þeim, cr grindurnar gengu
um í 4 sumur, og 100 ær voru í til jafnabar, fjekk jeg
kýrfóbur; en brciba Ijet jeg á hverju vori vana-
legan' áburb yfir grindastæbin, ab undanteknum
Íþeim reiti, er grindurnar höffcu gengic) um næsta
sumar á undan. Seinna þegar jeg var kominn á
abra jörb, þar -sem útheyskapur Var meiri, og
fjárgeymsla hægri, hætti jeg ab láta fjefc íiggja í
grindum á nóttum, en ljet mjer nægja ab mjólk-
ab væri í þeim 3 eba 4 mál í senn; varb te&sl-
an vib þab meiri, enn þó fjeb hefbi legib frgrind-
unum náttlangt; en þó jeg ljeti nú eins og áfeur
mylja íabib ofan í grindastæbin, gjörbi þetta afc eins
lítib gagn fyrsta árife, en síban alls ekkert. þetta
þótti mjer kynlegt, og gat ei gezkab á orsökina,
þangab til jeg heýrbi sögu þá, sem eptir fylgir:
Gömlum bónda í öbrum hreppi hafbi hugkvæmst
ý ab reyna, hvaba frjófgunarkraptur væri í hlandi,
og hvernig þab mundi hclzt eiga a& nota. Fyrir
túnasláttinn kom kunningi hans; ábur þeir skildu,
býbur bóndi honum ac) skoba túnib sitt; þegar
þeir koma neban til í túnib, getur komumabur ab
líta þrjá aubkcnnilega bletti; sá yzti,er til sjávar
vissi, var meb öllu graslaus, líkastur því þar sem
tún kell á vorum;litlu innar var annar blettur meb
blágrænni töbu, er nærri lá í legu ; á þribja og
innsta blettinum var eins lit tafea þjevttaxin, en
miklu lægri og þó meb skúfum. Heimabóndi tek-
ur nú til orba: á þenna yzta blett, sem graslaus
; . er, hef jeg borib i vor eintómt hland, á mifeblett-
inn liland blandab til helfinga meí) vatni, og á
innsta blettinn vatn blandab ldandi ab fjórbaparti.
þessi frásaga sýndi rnjer orsökina til þess, afe
innilega saufefjár náttlangt gjörir meira gagn, enn
þriggja efea fjögra mála tefesla mefean mjólkafe er.
þegar ærnar standa upp úr náttbólinu, pissa þær
í grindastæfeifc, og er þetta þafe, sem frjófguninagef-
urfremur enn tefesla sú, sem fengizt getur um sjálf-
an mjaltatímann. Af þessu, sem jag hef hjerafe fram-
an sagt, vona jeg, afe hvcrs kynsamur mafeurgeti lært:
1, afe tafcifc einsamalt gefur ei jörfeunni nægílega
frjófgun, og er því bæfei saufca-oghrossatafchland-
laust og ótrofcife mjög svo ljettur og kraptlítill áburfeur,
en verfeur miklurn mun betri, þegar tafeife er látifc
safnast f húsununi, trofeast sundur og digna af
lilandi þessara dýra, og þafe hefur gamall og reynd-
ur bóndi sagt rnjer, afe bæfei mylsna og hrossatafe
gæti orfcifc fullt eins gófeur áburfeur og kúamykja,
mefe þ.ví móti afe skvett væri hlandi yfir breifcsl-
una á vorum. 2, afe jörfein hefur ei þafe gagn af
áburfcinnm, sem hún liafa ætti, nema frjófgunar-
kraptur sá, sem í lionum er, nái afe síga vel ofan
í moldina svo langt sem grasræturnar ná, hjerurn-
bil þriggja fingra, efea þverhönd. I ritgjörfe þeirri,
er hifc íslenzka bókmentafjelag gaf út í Kaup-
mannahöfn 1844, sem þá verandi stúdent ílæknis-
fræfei, Gunnlaugur þ>órfearson, haffci afe rniklu leyti
tekifc úr ritum tveggja nafnfrægra jarfcyrkjumanna
á Englandi, er kennt: afe þafe sje einkum árífeandi,
afe jörfein fái þann áburfe, sem geymir í sjer urta-
lútarsalt (Kali) sameinafc fitu, sem hvorttveggja
er í tafei dýranna, er þafe blandast vifc hland
þeirra, og þar til þurli afc koma nægilegur vökvi
til afe leysa þetta sundur, og blanda þvf saman vife
moldina, sem grasræturnar draga úr vökva þann,
sem veldur vexti og vifegangi jurtanna. Afe kenn-
ing þessi sje rjett, þafc sanna áfeur sögfe dæmi,
og reynsla mín og bónda þess, er jeg um gat, er
reyndi afe bera hland á völl sinn, sem er þafe, afc enginn
áburfcur reynist betri enn forirnar, þegar þær eru
nægilega þynntar mefe vatni. Af því leifcir einnig: afe
fiskislóg og nýir dálkar breiddir um túnin, auka
og bæta grasvöxtinn: afe grotti undan öllu lýsi,
sje liann hrærfeur sundur í nógu vatni og lút
þessari ausifc um tún á vorum, er hinu feitasti og
bezti áburfcur: afc menn geta bæfci aukifc og bætt á-
burfe sinn mefc því afe safna í tópt ýmislegu, svo
sem rofa og-veggjamold, ösku, mofcsalla, hrossa-
tafci og nauta, sem liggur út um liagann, og bleyta
svo í þessu mefc hlandi, sápu-ogöfcru þvottaskólpi
og alls konar sofci, sem ekki er haft til nautnar, svo
sem af liangnu kjöti, fiski, silungi og s. frv. sem
allt saman hefur afc geyma bæfci áfcurnefnda saltteg-
und og fitu; sífcan, þegar allt þetta hefur brotizt efea
gerazt, má hafa þafc til áburfcar á tún. jFramlialdic) sífcar).