Norðri - 31.08.1860, Blaðsíða 2

66
UM GUÐBRENZKU.
II.
Mundi honum Gubbrandi Vfgfússyni finnast
vera Völsa-bragb ab hessum orbum f Sögu Gísla
Súr,ssonar: rlleyr undr mikii! hcyr iiilygi! Upyr
mál mikit! heyr manns bana, eins cbr
fieiri!-4, fyrst hann hefur svo rnikife vib þau ab
gjöra úr þeim vísu — og meira ab segja: vísu
meb „dragi!1* — og hangir á því sem rakki á
robi? Ilann fer jafnvel svo langt, ab hann vill
færa sönnúr á inál siit — Gubbrandur færir sönn-
ur á mál sitt! lleyr undur mikil! heyr , örlyg'i!
— Og hverjar cru nú þessar sönnur? Ástæbur
hans eiga ab vera tvær; og skal jog nú ekki taka
nerna abra (enn geytna mjer hina, setn öngu er
lakati).
Fyrri ástæban — cr, eba (rjettara ab segja)
— á ab vera sti, ab Itjer sjeu hljóbstafir í? enn
„hlj(5bstaíirnir“ sjeu „einkenni alls íslenzks kveb-
skapar“. f>áb er ekki í fyrsta sinni, ab sálar-
kindin hans Gubbrands kringsúlar eins og höfi-
ubsóttar- rolla.
Allur íslenzkttr kvebskapur e'r meb hljóbs'töf-
um; þar af leibir, ab þab er allt —ekki ab eins
kvebskapur, heldnr — íslenzkur kvebskapur, scm
hljófstalir eru í!!
Allir asnar cru dýr ; þar af leibir, ab öll dýr
eru asnar!!
Gubbrandur er mabur; þar af leibir, ab allir
menn eru Gubbrandar!!
Ef einhverjum yrbi þab á7„currente calamo“,
ab segja, rnibt í suhduríausu tiiáli, um emhvern
liaug af vitleystim: „allt er þetta asnalégt <n>g
fra Völsa kotnib“ —. væri þab þá kvebskapur?
þab væri lafhægt ab tína sarnati úr sttndur-
lausu máli fjölda af hljób'tnía dæmuin, ckki ab
eins íslenzkum, heidur dönskum, enskum, þjób-
verskum, o. s. frv.
Allir þekkja hin dönsktl orbatiHæki: „ITIand
og Mttus“, „Takkel og Toug“, „Top og Tavi“,
o. s. frv.; enn ekki veit je'g’ tíl, ab neinn' mábúr
kalli þau kvebskap.
Hjá J. F. Cooper í „Den röde Rö.vcr“ 1 (Kh.
1839) II 165 stendur: „Var han ©tte Aar?.“...
„Otte i Alder, inen ældie i List'1; og í,.Hjem-
reisen“ eptir sama rithöfnnd (I 65- 66): .jVar blot
„denne Ö af Veien nu, kunde vi staae, som vi
,,stævne“. Og eru þetta þó útleggingar, senj
hljóbstafa- setnirig er iniklu ót’íbari í, enn í frum-
ritum. þ>ví libugra sem orbfærib er, því oplar
bregbur hljóbstöfum fyrir; enn öngum hcilvita
manni kemur til hugar ab gjöra kveb^kap úr
sundurlausu niáli fyrir þá fök. — ,
þetta er nóg af útlcnzkum dæmum, og skaí
nú nefna fáein íslenzk.
Kómverja sögur (hinar fornu, íslenzku) munu
margir þekkja; enn fæstir held jeg finni í þeim
Mundi ekki uafnib á þessíri dönskn búk vera ís-
Jenzkur kvebskapur, af því hjer stauda tvii F?! Fyud-
nst öngvir hljúbstatir í búkinni sjálfri, þá v»ii „l,ún upp á
gulbreuzku —“ ekki amiab enn ,,drag“ í tveimur pörtnm I!
mikinn kvebskap þ>ó er þar nóg af hljóbslfifum
og vfsufjórbuneum „upp á gubbrenzku1-! til dærn-
is ab taka; 1) friíj ok frelsi ok fbnu tneb. 2)
þeir váro bæbi freálsir af „fenu ok fræcir í
„oirosto“. 3) „Marius tók nú uiikit herfarig í
„gulli olc gripum ok góbum vápnum“. 4) *gang-
„it æigi at; því at sá bítr sárt er sbr vill æigi
„forfa“. 5.) „ok snöru þeir æ þar at, sem þeir
„tnáttu ane-t nianrispell gera. 6) „sncri hann
„þegar á Rómverja fylking þar scm mestr vnr
„afli Pompeius, ok funduz þar enn frændr ok
„vinir“. 7) „þó ab slíkir lutir væri þunger þá
„virbez þab þegar er í venjo Ieggz“. 8) „æigi
„tná tala höf(singja gjöra hraustan her af hug-
„lausum ntönnum“, 9) „láti , gobin mik öpga
„eptirgjörb ok hvergi lík mitt til landa be.ra“,—
í tveiínir (4 og 7) af þessum ijænnim ’ eru máls-
hættir, og tr nóg eptir þó þau da'tni væru úr
felld. Enn hvers vegtta ætti ab fella þau úr?
Eru aliir málshættir í ljóbum, pf þeir hafa hljób-
stafi ?'
I Karla - Magn. sögu finnst t. a. m.: „skjöklrinn
„brast; enn í brynjunni gnast, ok bilabi hón eigi“.
Fljér érú bsetii hljóbstafir og hendingar, og kynhi
ab vera'þab væri matur íyrir Hundavábs- ættina.
Jeg bæti hjer vib eiitu dæmi nr Cecilíu-
sögu (á skintii); „Tiburlius scgir: þpt heli ek
„aldri fyr. heyrt, at aunat lif sé en þetta. —
„Cecih'a svarar: þetta líf er brigt, cr hér cr —
„sótt mæbir þat; biti þefir 1 þat; fa zlor féita þat,
„ÍÖstur megra þat, §JeN teiti. þat, gr-S’tr lnyggv-
„ir þat; aiibæfi efia | at, en eymd nn'r þat;
„æska. réttir þat. elle beygir þat; en, epjir þessa
„liluti allá vagr datibi þat. ok eybaz þa alliClík-
,,ams fagnabir ok sýnaz þá sem öngvir hafi 'verit'
, þegar er þeir eru libnir. En þat líf, (er) eptir
„þetta Ueror, er gclit ranglátnm meb eilífum písl-
,,um, en réttlátum meb eiiífum fagnabe11. þetta
dæmi et svo merkilegt. ab jeg mnndi setja vib
þab kr.ossmark, ef jeg þyríi þab fyrir þeim Gob-
brandi og Völsa.
I Njálu - skinnbókunum 132 og 46 6 (sb.
28 7 0) segir Skarphébitln vib Kára: „Tíefn þú
,ivár — erin vér skulum þín ef vér lifum eptjr1'.
lijer er nú bærilegur „hexameter11 meb hljóbstöf-
um. Mundi ekki Gbr. „á!ykta“ þar, af l) ab
Njála hali uppltaflega verib kvæöi meb „sexfættu
metri“; 2) ab sá brag'arháttur heiti „Völsalag11
rjettu nafni — eba „,völsaháttur“ r- og sje kom-
inn frá lslendingum til Grikkja og Rótnverja? ?
Fyrir Gbr. er nálega öngrar vitleysu örvænt þess
kyns. KonráÖ Gíslason.
(Afsent). f>ab verbur ekki varib, aÖ ritgjörösú
um jarbyrkjti, sem prentub er í 19. ári Nýrra
Fjelagsrifa, lítur fremitr kynlega lít. Ætti þab ab
vera tilgangor hennár ab fræba menn um jarö-
yrkjuna og sannfæra um nytsemi hennar, þá
mætti þab virbast óafsakanlegt, hve óglögg og
stutt hún er um jafn ríkulegt umtalsefni; enda
*) !>• c' fifrrii'.