Íslendingur - 05.09.1860, Side 1

Íslendingur - 05.09.1860, Side 1
Hngvekja. (Framhald). þegar rœfta skal um arbinn af afla vor- um, þá ríbur á, ab þab, sem vjer stofnum, verbi sem var- anlegast; meb því verbur arburinn í rauninni mestur, og lcostnaburinn ininnstur; kostnaburinn verbur t. a. m. minni vib þab hús, sem stendur 100 ár, en þab, sem stendur ab eins 20 ár, enda þótt kostnaburinn í eitt skipti verbi fjórfalt meiri vib þab húsib, sem stendur 100 ár, Iieldur en vib hitt. En þessa gætum vjer eigi í bœjagjörbum v or- um. Ef vjer lítum á, hversu bœir oru gjörbir ílestir eba allir hjer á Iandi, þá eru veggir þeirra víbast hlabnir úr grjóti, meb torfi á milli, og fylltir upp meb moldu; þeir eru sumpart súbþaktir, meb reisifjöl eba reptir ab eins, og torfþak utan á, sem opt er eigi svo þurrt og vandab til, sem vera ætti. þab gefur hverjum einum ab shiija, ab þessi hús geta eigi orbib langgœb, og munu varla standa yfir 20 ár, svo ab í megi heita lifandi; torfib fúnar úr veggjunum, þeir skekkjast og hrynja nibur ab lokum; vib- urinn fúnar innan skamms, svo allt verbur ónýtt og ab engu. Vjer ímyndum oss, ab þab þurfi enginn stór bœr ab vera, sem kostar 300 rdd., þegar hann er fyrst reistur, og þegar hann er fallinn ab 20 árum, þá kostar hann á ári 15 rd., auk þess sem vib hann hefurverib gjört á þess- um 20 árum. Af þessu leibir líka þab, ab jarfeir eru hjer á landi í svo lágu verbi, því ab húsin eru einkis virbi talin. Ef vjer tökum til dœmis 10 hnndraba jörb, og setj- um svo, ab hún sje seld fyrir 30 rdd. hvert hundrab, næst því sem jarbir voru metnar hjer 1849 og 1850, þá verbur jörbin öll meb jarbarhúsunum 300 rdd.; þótt bœrinn ájörb- inni hefbi upphaílega eigi kostab nema 200 rdd., þn verbur jörbin sjálf eigi nema einna hundrab dala virbi, eba þá, ef landib sjálft er metib, eins og þab er vert í sjálfu sjer, þá verba húsin einskis eba því nær einskis virbi, ab vjer eigi tölum um, hversu þessir bœir eru óhollir fyrir lieilsu og heilbrigbi manna, og vissulega eiga nokkurn þátt í sjúk- dómnm þeim, sem einatt ganga lijer á landi, og hversu mannskœbir þeir opt verba. Hib sama er ab segja um fjenabarhúsin, ab þau eru gjörb af sama eíni og bœirnir, og einatt næsta lítilfjörleg og lítilsvirbi, eins og vjer þegar sögbum; og auk þess er nú þab hjer á Suburlandi, ab meginfjöldi fjárhúsanna eru einstœb, og því enn kostnab- armeiri en tvístœb hús ab tiltölu, meb því öll moldarverk eru því nser eins mikil, og þab er ab eins viburinn, sem muninn gjörir. Hjer á Suburlandi er þab enn fremur, ab bœndur engar hlöbur hafa vib fjárhús sín, heldur eru heyin öll höfb heima vib bœi, því nær ber fyrir öllunr vebrum, nema hvab þau eru tyrfð ab ofan. Allir mega nú sjá, hví- líkt óhagræði er ab þessu fyrirkomulagi, og hvílíkt tjón bœndur einatt bíba og verba ab bíba af því. Heyin skemm- ast opt á sumrum, ef rigning kemur, bæbi á túninu, er þab verbur eigi liirt, ef lítib er, og eins í heyjunum; og hvílík fyrirhiifn er þab eigi, ab verba ab bera heyib allt á vetrum í fjárhúsin langar leibir, og þab opt í óvebrum og kiiföldum. Menn munu nú spyrja, ef til vill, úr hverju þeir eigi ab gjöra bœi sína og hús, og svörum vjer til þess, ab þab verbur ab miklu leyti ab vera komib undir því, hvernig ástatt er á hverjum stabnum fyrir sig; sumstabar Vib sjó er rekavibur svo mikill, ab bœndur hœglega gætu búib til bœi sína og ýms hús, ab minnsta kosti miklu betri, en nú er almennast. Á öbrum stöbum er grjót bæbi mikib og haganlegt, einkum þar sem hraun eru, sem hafa mætti meira til húsagjörbar, en nú-er gjört. þakib mætti oggjöra iniklu betra en þab er nú. þab er svo sem aubvitab, ab vjer verbum ab telja, ab allir bœir ættu ab vera súbþaktir ab innan, og súbin tjörgub, ábur torf væri á Iagt; en auk þess veitti víbast hœgt, ab afla sjer svo mikils af þurrum mosa, ab leggja mætti á milli súbarinnar og torfþaksins, ef þab er liaft; en allt torfþak ættu menn ab forbast sem mest, heldur hafa eitthvab annab sem ytra byrbi; en ef torfþak væri við haft, þá ætti þab helzt ab vera snidduþak. þetta ættu Islendingar vel ab ílmga, og reyna til, sem þeim er framast auðið, og efni þeirra lcyfa þeim, að vanda alla húsagjörð sína; þannig yrbi fyrst nokkur eign í húsunum, og hver og einn, sem kaupa vildi, mundi bjóba meira í 161 Gef'ðu hyggilega. Eptir Ch. Dickens. Siiáib úr ensku, Á norbanverbu Frakklandi er þorp nokkurt lítib, sem B. heitir. þar var prestur einn, en eigi er þess getib, livert nafn lians var. Eitt sinn, fyrir eigi alllöngum tíma, haibi hann gengib heiman, til abvitja fátœklinga nokkurra, er bæbi skortur og sjúkleikur ab þrengdi. Flinn heibvirbi öblingur hughreysti þá meb fyrirheitum gnbsorba, og gaf þeim nokkra skildinga, sem hann átti eptir af hinum litlu tekjum sínum; því ab hann lifbi ofur-sparlega. Um kveld- ib sneri hann heim á leib, studdist vib staf sinn, og var ab hugsa um þab, hryggur í huga, live litla libsemd liann gæti vcitt bágstöddum mönnum. þegar hann kom heim, og gekk inn í dyrnar, barst ab eyrurn honum einhver hljómur af mannamáli, sem hann kannabist eigi vib, líkastur því, sem tveir menn væru ab syngja, en værti eigi sem bezt samróma; var annab karl- mabur, dimmraddabur næsta, og hásmæltur, en hljób hins 162 söngvarans tóku þóyfir; var sá háliljómabur og skrækradd- abur, og þekkti presturinn þegar, ab þab var bústýra hans. „þab fer nógu þokkalega á þessu, herra", mælti bú- stýran, er hún sá húsbónda sinn, og var sem Ieiptrabi úr augum liennar; hjelt hún vinstri handleggnum bognum, en meb hœgri hendinni benti lnín á mann, er stób þar í stof- nnni; var sá heldur þungbrýnn, og klæddur stakki, og hjelt á litlum stokk í hendinni. „Þessi mabur“, mælti bústýran, „er sendur frá póstinum, og vill fá fimmtán „francsl“ fyrir flntninginn á litla stokknum, sem hann heldur á; hann er til ybar, og tel jeg þab handvíst, hvab sem svo í honum er, ab hann er eigi virbi helmings þeirra peninga". „Láttu eigi svona ólmsiega Nanette,“. sagbi prestur, og sneri sjer að komumanni. Komumabur tók hœversklega ofan liattinn, og fjekk prestinum stokkinn, og las hann ut- anáskriptina. Stokkurinn var ákaflega þungur, og var skrifab utan á hann til prestsins, og stób þar hjá innsigli bœjarins San Francisco í Kalíforníu. Presturinn greiddi burbarkaupib. 1) 1 iranc er 94 tkiltlingiir i Uönskum pcnmguin. 81

x

Íslendingur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslendingur
https://timarit.is/publication/86

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.