Íslendingur - 04.10.1860, Blaðsíða 3

Íslendingur - 04.10.1860, Blaðsíða 3
99 un nein tim þafc, Iiver, hvernig og hvar hver skuli telja fram fje sitt tii þegnskyldugjalds e&a tíundar, ah til voru lög um þab ekki eldri en 5 ara. I Jónsbnkarlögtitu, þskb. 1. kap., er fyrirskipab: ,,ab hver sa bnndi er skyldur ab gjalda skatt. er hann á fyrir sig og hvert sltylduhjú sitt kú e&a kúgildi". Af þessum orfum sýnist þab riú bert iill- um, þegar Iitiö er til þess, sem í kristinrjetti er bofciö, ab telja fram, hvab hver a, hvort sem er í landi eba lausum eyri, aö ekki er fasteign eöa lönd undanskilin franitali til skattsins, þar sem Júnsbókarlög fyrir skipa, afi bóndi li\er sltuli gjalda afþví, sem iiarin á. skattinn, þegar nógu nem- ur tilteknu, h\ ort lieldur þab erkvr, eöa afrir atirar. ígildi kýrinnar, sem nefnist í liigum kúgildi, er á 13. ö!d allt hel'ur verib mifaö vif, ba bi lörid og lausir anrar, sem og sjá má af Jónsb. kaupnb. 6. kap. um fjárlag; eru þar eigi síbur taldir daufir aurar en kvikfjenafur, seni nœgja liefitr þótt, til ab sýna, hvernig þeir skyldu virba Ije manna, er til þessa voru kosnir vib framtaliö. Ab ekki eru h'ind í lagaakvörbnninni til tekin, getur engan grnn vakib um, aö þau sjeu undan þegin, því ekk- ertaf því, sem telja bar fram, er til nefnt öfruvísi en svo, allt hvað hver á, kú og hennar jafngildi í öfrum tíund- arbærum aurum. því er kýrin ein tilnefnd. ab hún var mælikvarbinn sjalfur, sem allt var mitib til jafns vib, en ekkert arinab af attrnm. Skip og nót eru tilgreind sökuiit þess, ab eins voru þeir skyldir ab gjalda skatt, sem ein- göngu gáfu sig vib sjnvarafla, og hinir, sent lifbu af kvik- fjárrœkt. Hafi í. löggjöfinni um skattinn einungis haft. verib tiilit til þess, sem málaílutningsmabnrinn álítur skatt rjett af tek- inn, tnundi þab meb berum orburn og ljósum tekib fram, sem bin fornu lög eru svo mjög rfgætt fyrir, og eiuungis nefnd til mrfinytu- og geldfjár-kúgildi, eins og gjört er í kaupab. 15. kap., í stab þess, aíf hjer eru nieb berum orb- um nefrid öll kúgiidi, í hverju sent meta skal, og ekkert undanþegib. þann rjett rf lögbob þetta á sjer, ab skiljast eptir orbum þeirn, seni í því erti vib liöfb, en ekki eptir því, sem hverjum mrflaflutningsmanni þykir bezt haga, eptir því hvort mal er sótt eba varib. þar sem ákvarbab er um búlausra skattgjald, er svo ákvebib, ab hver mabur sknli skatt gjalda, karl og kona, ef hann á 10 hndr-, þó búiaus sje; þar af verbur ekki sjeb. hvort þab skuli vern í lausnm atirum frenmr en landi; hjer villir ekki einu sinni orbib kúgildi sjónir á rjettum ski'ningi lagabobsins, fyrir þeim, er ekki þykjast vita, ab kúgildi eru liverjir helzt 20 197 þessnm. En Gubmundtir brást reibur vib, og kvab mak- iegt ab þeir menrt yrbu fyrir refsingu, er ljósta vildu upp óhróbri um saklausa menn og liafa af þeim líf og tnatin- orb. Og varb bóndi ab fara heim vib siobúib. Gafiiann þá stúlkunní þab rab, ab hún fœri út ab Hellnum á fund Ingimundar í Brekknbœ, og segja bonum frá rattnum sín- um, því bann muridi helzt bera þrek til ab skerast í vand- í'æbi fyrir hennar liönd, og þab gjörbi Iiún. 10. Nú líbttr ab páskum þennan sama vetur, og var vebtíratt hin bezt.a og sólfar mikib á degi hverjum. þab var prfskadag hinn fyrsta, ab fólk koin margt til tíba ab Ivrierri. þar var kominn Ingimundur frrf Brekkubœ. þar kom og Björn frrf Öx! og kona bans. Stób fólkib úti; því vebur var gott og sólskin bjart. þá er sagt, ab Bjiirn hafi mælt til þtóirru, er næstir stóbu : „Nú eru sólarlitlir dag- ar, piitar“! Hiifbu menu fyrir satt, ab svo vœri bann þá orbinn magnabur í vonzku sinrti og verkum niyrkranna, ab hann mætti eigi sól sjá, þótt liún skiniíheibi. Ingimund- ur sterki var þar nær staddur. Hann þóttist þekkja peysu . þá sillurhneppU, er Björn bar, og átt hafbi sá hinn norb- sex álna anrar, tvennar 60 álnir eba hnndrab, sem bæbi lönditm og lausum aurum var skipt í og metin til. Ekkert ma ósanngjarnara finnast. en ab sá, sent á mörg hnndrub hnndraba í landi, sknli meb fá skylduhjú undan- þeginn skattgjaldi, en sá gjalda hann, sem á 1 hundrafc fyrir sig og Iivert sitt hjú, en uin fram uxa. hryasu eba eyk. þab er hvert sem annab, ab þetta hvergi er akvebib í löggjöf- inni um skattgjaldib, enda væri þab mjög ólíkt sanngirni þeirri, er alstabar verbur vart í hinni eldri liiggjöf. þab virbist ab vísti eitthvert hib ósanngjarnasta í iieiiui, ab sá, sem ab eins á svo mikib, ab hanrt er skyldnr ab greiba skatt eptir akvörbuninni um þab, skuli svara jal'nt þeim, er a mörg hundrub hundraba. þetta er ekki sprottib af vönt.un a sanngirni, heldnr er þab komib til af því, ab þegar var \erib ab skattgilda lamiib, hofur þab þótt lík- legast til ab gjöra skattgjaldib sem vinsadast. ab sem flestír tœkju þátt f því, fremnr eri ef liver gildi eptir þ\í mikib, sem lianri væri aubugur. Meb því má skattgjaldib þó vqrba enn ósanngjarnara, ab farib sje eptir því, sem li\er lielur á búi sínu, enekki eptir þ\í, sem Iiann á í löndum eba lausa aura á leigustöbum, sem aldrei var nje gat verib tilætlun þeirra, sem sömdu skattgjaldslögin, eba saniþykkt.u þau. þab er íyrir liingu farib ab tíbkast, ab rnalnytukúgildi er latib fylgja 5 hndr. hverjum í landi eba færri, livort sem eigandi býr a því sjalfur, eba hann selur þab öbrum á leigu, og eru þau málnytukúgildi talin og tíuridub sem nokkur hlnti landsins, en aldrei sem lausir aurar. þegarsvo er. má þab þykja furbanlegt, ab ólög sé kallab. ab leggja saman lönd og Iatisa aura til skattatekju. Eptir þessari nýju skobun á löggjöfinni ttm skattinn breýtist hón all- ntikib frá því, sem rába er af orbunum í lienni, ef e'gandi mrflnytukúgilda rf leigustöðum ekki er skyldur til ab gjalda skatt af þeim, þó hvert eitt þeirra gefi honum 8 álnir meira í leigu. en lög leyfa ab taka af nokkru öbru kúgildi, hvort sem í löndnrn er eba lausafje. Ekki verbnr annab sjeb, en ab þab sje álit málaflutningsmaiinsins, ab ekki megi taka skatt af þeirri eign skattgreibanda, sem í annara en hans hendi sje, heldnr því eina, sent hariri liefur a búi sfiiu; þegar ekki má taka skatt aflöndum, ekki af malnytu- kúgildum á leigustöbum, og ekki lausum aurunt reiknub- unt til kúgildá, eba geldfjarkúgildum öbrum eu þeim, sein reglugjörbin 17. júlí 1782 til tekur, þá virbistof mjög vik- ib frá orbunum og rjettum skilningi á lagabobinu í Jónsb. þskb. 1. kap. um, hverjum skatt beri ab gjald.i, þar sem 198 lenzki niabtir, sem ábur er sagt ab liorfib liefM. þrf gekk Ingimmidur ab Birni og greip hann iiöndum, og varb svo ab vera, sem Inginiundur \ildi, því gb Iiann var rammur ab afli. Dró Ingimundur Björri til stofu, og madti vib Gub- mund Ormsson, ab hann skyliii nú rfbyrgjast morbvarg þennan til þess er valdsmabur konungs kœrniog rannsakabi ntrflib. Hafbi Gubmundur þrf erigin mótmæli, enda þnstu þrf nœnditr ab og studdu fast ab ntáli Ingimitndar. Var Björn þar í varbhaldi, til þess er Jón lögmahur Jónsson kom ab norban. Hann hafbi þá Snæfellsnessýslu og Stapa- umbob, en bjó norbur rf Stab í Reyninesi. Gekk lögmatur meb rniklii fylgi í mrflib og mebkenndist Björn, ab lntnn hel'bi drepib og myrt 9 manns, en fyrir því ab þab kom ekki heim vib allan þann beinafjölda, er menn fnndu, þá leitab var í Öxl, bæbi í fjósi, heygarbi og víbar, þa Ijezt Björn hafa fundib nokkra menn dauba úti á víbavangi, en eigi nerint ab í'œra lík þeirra til kirkju. þab hafa ntenn fyrir satt, ab Bjiirn haft myrt 18 manns, en abrir segja 14 eba 15. Myrti hann flesta þeirra til fjrfr, en suma drap hann fyrir þá sök, ab ltann hjelt þeim mundi kunnugt uin

x

Íslendingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Íslendingur
https://timarit.is/publication/86

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.