Íslendingur - 08.11.1860, Blaðsíða 4

124
eptir brjefi dómsmálastjórnarinnar frá 11. maí 1858, og
viðbótarlögum frá 29. des. 1857 var ákveðið, að það
2478 rdd. lán, er jafnaðarsjóðurinn hafðifengið hjájarða-
bókarsjóðnum, til þess að standast kostnað af Hvítárverð-
inum gegn Qárkláðanum árið 1857, skyldi endurgoldið
innan tveggja ára, — þá sjest, að þjer hafið eptir beztu
manna ráði ákveðið 10 skildinga gjald af lausafjárhundr-
aði hverju í amtinu til jafnaðarsjóðsins árið 1858, og að
menn hafa greitt það af hendi umtalslaust alstaðar í amt-
inu, þó það væri helmingi meira en árin þar á undan,
nema í B hinum austustu hreppum Barðastrandarsýslu,
sumsje í Geiradals-, Reykhóla- og Gu{udah-\u'e\\\mm, eri
í þessum 3 sveitum neituðu menn að gjalda nema 6 skk.
af lausafjárhundraði hverju, og báru það fyrir, að þeir
þekktu engin þau lög, er heimiluðu amtmanni að verja
nje einum peningi af tekjum jafnaðarsjóðsins til þess, að
greiða kostnað þann, er af Hvítárverðinum leiddi, en hins
vegar hafa þeir, eptir því sem sýslumaður hermir frá,
sagt, að þeir væru fúsir til að greiða síðar meirþá 4 skild.
af lausafjárhundraði hverju, er á vantaði, þegar stjórnin
skipaði svo fyrir, að lúka skyldi kostnaði þessum af jafn-
aðarsjóði vesturumdœmisins.
Af skýrslu yðar sjest enn fremur, að þjer hafið fyrst
13. okt. 1858 fengið brjef frá sýslumanninum í Barða-
strandarsýslu, sem dagsett var 2. sept. þar á undan, í
hverju hann skýrir frá, hvað gjörzt haíi í þessu efni á
manntalsþingum vorið áður í hreppum þeim, er áður voru
nefndir; að þjer 16. okt. þá um haustið haflð skipað hon-
um að taka lögtaki það, sem eptir var ógoldið í þeim 3
lireppum, er mótþróann sýndu, en að hann þrátt fyrir
skipun yðar Ijet það ógjört, og jafnvel svaraði ekki brjefl
yðar fyr en að 14 mánuðum liðnum, eður 20. des. 1859.
Af þessum undandrætti sýslumanns þessa að gegna því,
er fyrir hann var lagt, hefur því leitt, að hinar útistand-
andi skuldir hjá gjaldendum eru ekki goldnar þann dag
dag, og hefur hann ekki getað annað fyrir sig borið
sjer til afsökunar en það, að hann hafl gjört sjer von
um, að gjaldendur mundu fást til með góðu að greiða
það, er á vantaði tollinn.
Eptirdœmi það, er hinir 3 fyrnefndu hreppar þannig
höfðu gefið árið 1858, og sem komst vítalaust af fyrir
undandrátt sýslumannsins, hefur ásamt með œsingum eins
hreppstjóra, eptir ætlun yðar, komið því til leiðar, að þá
erþjerárið eptir, 1859, lögðuð 12 skk. gjald á hvert lausa-
fjárhundrað til jafnaðarsjóðsins, hafa ekki einungis íbúar
247
vagnstjórinn. »IIann hlýtur að fá að vita það fyr eða
síðar. Tim, það veit drottinn, að það vekur harm í brjósti
mjer, að verða að særa hjarta þitt þetta kveld, en sann-
leikurinn er, að Vilhjálmur hefur gjört það, sem hann
átti eigi að gjöra þeim manni, sem hefur verið honum
sem faðir«.
»llvað hefur hanngjört?" mælti Gahan. »IIvað viltu
segja syni mínum til hnjóðs?«
»Ilann hefur tekið peninga«, svaraði vagnstjórinn, »sem
húsbóndi minn hafði einkennt og lagt á afvikinn stað í
skrifborði sínu; því að hannliafði haft grun um það núna
síðast, að stolið væri frá sjer peningum. í morgun voru
peningarnir horfnir; það var höfð fram rannsókn, og hin-
ir einkenndu gullpeningar voru fundnir hjá syni þínum
Vilhjálmi".
Hinn gamli maður brá höndum fyrir andlit sjer, og
reri fram og aptur.
»Hvar er hann nú?« mælti hann loksins höstum róm.
»Hann erlokaður inni í innra forðabúrinu; húsbónd-
þeirra þriggja hreppa í Barðastrandarsýslu, ^heldur einnig
margir aðrir gjaldþegnar í Dala-, ísafjarðar- og Stranda-
sýslum — og jafnvel meiri hlutimanna í tveim hinum síðast,
nefndu sýslum — neitað að borga meira en 6 skk. fyrir
hvert lausafjárhundrað, og mikill þorri þeirra hefur jafn-
vel haft þá ofdirfð i frammi, að bera fram á manntals-
þingum skriflegt skjal, leitt rök að ogjýst yfir því, að þeir
vildu ekki ldýða boði amtmannsins, og bæði tekið það
upp aptur, er hinir 3 hreppar höfðu sagt árið áður, að
amtið ætti ekkert með að verja efnum jafnaðarsjóðsins til
að gjalda kostnað Hvitárvarðarins, og þar að auki byggt
neitun sína fyrir því, að greiða gjaldið að fullu, á þeirri
ástœðu, að þeir fengju enga vitneskju um, til hvers gjöld
þau, er árlega væru heimtuð af þeim, væru höfð, og að
eptir rjettum skilningi íslenzkra laga yrði engir skattar á
þá lagðir, nema því að eins, að alþingi hefði áður sagt
þar að lútandi álit sitt.
Nú er til stjórnarinnar kemur, og húu, eptir því
sem til er mælzt í brjefl yðar, skal láta í ljósi álit sitt
um það, hvort þjer haflð haft rjett og heimild til þess,
að jafna þannig niður gjaldi á amtsbúa yðar til jafnaðar-
sjóðsins árin 1858 og 1859, eins og þjer haflð gjört, eða
ekki, þá getur svar vort ekki orðið annað en það, að
þjer hafið haft hinn fyllsta rjett til þess, að jafnagjald-
inu til jafnaðarsjóðsins á amtsbúa; því eptir lögum þeim,
er nú gilda, eruð þjer, í þessu efni, hið eina og rjetta
yflrvald, er því máli eigið að ráða, og almenningi getur
ekki verið ókunnugt um, að það er með öllu ástœðulaust,
að krefjast þess, að alþingi eður gjaldþegnar umdœmanna
eigi hina minnstu heimting á, að hafa hlutdeild í niður-
jöfnun þessa gjalds á almenning. Eins Ijóst er og hitt,
að þjer haflð haft fulla hejmild til, að breyta þannig,
sem þjer haflð gjört, því að öðrum kosti hefði jafnaðar-
sjóður umdœmisins ekki verið fœr um að greiða i tœka
tíð skuld sína til jarðabókarsjóðsins, oghins vegar að stand-
ast kostnað þann, er honum að öðru leyti hvíldi á hcrð-
um.
|>ar se'm það því næst er optar en í eitt skipti sagt
í sök þessari, að amtmaður hafl enga heimild haft til, að
verja neinu af jafnaðarsjóðnum til þess að gjalda kostnað
þann, er leiddi af kláðaverðinum 1857 við umdœmamót-
in, þá er slíkt tal með öllu ástœðulaust, því vörður þessi
var, eptir tillögum amtsins til stjórnarinnar og með henn-
ar samþykki, settur í þarflr alls umdœmisins, og kostn-
aður sá, sem af verðinum leiddi, hlýtur því að snerta allt
243
inn hefur í hyggju að láta flytja liann í fangelsi árla á
morgun«.
»Ilann gjörir það ekki«, sagði Gahan seint. »Drepa
drenginn, sem frelsaði h'f hans, nei, nei«.
»Veslings-maður«, mælti eldabuskan, «harmurinnn
gjörir liann ringlaðan; enda er það engin furða«.
»Jeg er eigi ringlaður«, mælti hinn gamli maður
í höstum róm. »Hvar er húsbóndinn? Fylgdu mjer til
lians«.
»Kom þú með mjer mælti kjallaravörðurinn; »jeg
skal spyrja hann, hvort liann vilji tala við þig«.
Gahan þýddist það, og gekk með honum, en riðaði
á fótunum. þegar þeir komu í stofuna, skalf hann allur
og titraði, og studdist upp að vegnum, svo að hann eigi
fjelli, en kjallaravörðurinn lauk upp dyrunum og mælti :
„Gahan er hjerna, herra, og beiddi mig að spyrja
yður um, hvort hann mætti tala við yður um litla stund«.
»Segðu honum að koma inn«, sagði Iíevjson sorg-
fullum róm, en annars var hann vanalega glaðlegur í
máli.