Norðanfari - 01.05.1862, Side 1

M O.-ftO. Mm. 186«.
Menn hafa opt tahib um, hvernig Danakonungar Itafi á
iiinttm fyrri árum lagt svo ntikib og margt f söinrnar Is-
landi lil hjálpar og viíreisnar, ekki einungis þegar hall-
æri, stársóttir og manndauíti, og verziunar-einokunin, sem
v*r þessa skæSust, gefk yfir land b og allt ætlafci afckeyra
um koll, heldur og til nýjti i nnrjettinganna í Reykjavík-
til ý.nsra hygginga, m. fi.; en þah sje mí orbiS allt ö'ru-
vísi á hinum seinni árum, þegar undan eru skilin þau
40,000 rd. sem veitt roru úr ríkissjóbnum til fjárklá&a-
lækninganna, liafi þab optast verib útilátib afmjögskorn-
nm 8kammti, og þá ekki meb öbru skilyrM en því, aít
þab væri etidurgoldib ríkissjóbnum; liafi hiutabeigendurekki
verib slegnir aflaginu meb því, a?> peningarnir ekki væri fyrir
hendi, og ab minnsía kosti áímr nokkub væri afrábií), yrfci
málefnib ab fara fyrir þessa eba tiins dyr, en Bá vegur
hafi opt reynst langur. krókóttur og torsóttur, og atund-
um ab rndlefnin irafi dáib út í rábagjörfinni, verib lögb
npp á hilluna, c'a komib svo búin lieim aptur. þegar
beibst hafi verib styrks úr þessum eba liinum sjóbi, hafi
optast vcrib vibkvaibib, ab ekki mætti skerba hann, lield-
nr verbi sá ab aukast og margfaldast um iiálfa cba heila
Öld; og þó ab nú þetta væri gób meining, þá sto'i hún
ckkert; þá som nú sjeuppi, hversu mjögsem þeir þó þarfn-
ist hjálparinnar. þab sje eins og stofnab væri forbabúr af
heyi og matvæium, sem ætti ab verba svo og svo stórt,
ábur en snerta niætti á því, og enda þótt i millitíbinni
biern ab harbindi og hungiir, svo ab menn og skepnur
fjelii; rjett eins og menn hefbi engrar skyidu ab gæta vib
sjálfa sig eba náunga sína, heldur einungis vib eptirkom-
eodurna; og hvernig sem í þessu íilliti væri miebobib
rjetti náungans, virtist þab, sem því fylgdi engin ábyrgb-
J>ab sje hinni ókomnu kynslób ætlab, ab fá þessu éba liinu
framgengt cba komib á stofn, en þessi sem nú er uppi, eigi
ab lciba ailt hjá sjcr. þeir landsins embættismenn sje telj-
and , sem 'aki sig fram um nokkurt nýtt fyrirtæki, ,er til -
þjóbiicilia lioríi, eba til betri skipunar eba reglu í nánasta >
fjelagi þeirra, iteldur láti sjer lynda, ab embættinu sje svo
þjónab, ab ekki verbi sakabir fyrir, og meban alþýban þe»-
ir, og greibir skatta og skyldur, beinlínis eba í gegnum
ríkissjói'inn.
Og ætlum vjer — þvf mibur — ab þetta, sem ab
franian er gerib, eigi sjer enn, mcira og minnna stab. Vjrr
sjáum {rrf íslendingar, nb mcban þessu fer frain, skilar
litln eba rugu áfram hiá o«s ti! framfara og þjóbmegun-
ar. Vjcr kvökum og bibjum og beijum barlómstrumbuna,
en fáunr þó enau komib tii leibar; ekki hjálpar þó ab
leggja árar f bát og láta enn einusinni reka undan til
skipbroís. .
Allir scm nokkub þckkja til í öbrum löndum, hvar
menntnn, menning og veglyndi ræbttr fyrir, vita ab þab
eru fjeiagskapur og samskot, sem eru þar undirstaba hinna
mestu framkvæmda og afreksverka. freir láta ekki þar
vib lenda, ab þessi eba hinn sjóbur geti nurlab saman fáa'
skildinga ú áti, og fyrst eptir eina eba fleiri aldir nái ðl-
gangi sínum, ab vjor eklci nefnurn, þá fr&mfarir og mikil-
væg rjettindi manna r iMiggja. Iieldur skcrast þá í leikinn
hundrubum þúsuiidnm og milifónum samaiij til ab fá því
framgengt, sem þaríir iiins náiæga tíma krefjast, óg ekki má
fresta. Forfebur vorir kjöru lteldur, ab yfirgefa fóstur-
jörb sína, óbui og eignir, og fiýja út hfngab, heldur en ab
láta kúgast af ofrfki Haraldar hárfagra og missa af frelsi
sfnu og náttúrlegum rjettimlum, og var þab þó bundib
miklu þreki og áræbi, enda ljetu þeir þab ásannnast, ab
voru vaxnir því ab njóta frelsisins, og kunnu ab stjórna
sjer og afia fjár og frægfcar, án þéss abnjótaþarab ann-
arlegs valds eba iijálpar. f>ab væri því líklegt, ab vjer
vildtim ekki, nje værum þeir rattlerar, ab leggja ekki held-
ur eiithvab hart á okkur, beldtir cn ab betla fyrir dyrum
65
Munatlai'leysingjariiir.
Kaupmabur nokkur, sent var irakkneskur ab ætt og
'ippruna, cn átti hcima í Pjetursborg á Rússlandi, sat ein-
hvern dag í husi sfnu og bossabi á knie sjer rjóbuni og
ffúleguin dreng, r r hann átti. }rab var aubsjeb á honum
ab ltann var efnamafnr og lánsinabur, og ab bann kann-
abist vib og áleit heppni sína svo sent biessun Gubs. þeg-
ar minn«t varbi kom ókunnugur mabur I’ólskur inn til
^aupmannsins nieb 4 fátæk börn, hálfdaub af kulda. rHjer
ij ,Ir börnin" mæiti komumabur; cu kaupmabur-
ar,*‘ann, og vissi ekki hvaban á sig stób vcbrib.
r' a ,'r‘' *f.)ara meb þessi börn? llvcr á þau ? Hver
sendir ybur til mí,> . - , „ 0 ,
J , n 1,1 meb þau“ ? Koinumabur mæiti; „þau
eru munabarlaus: Kor.n ,, , .
’ u"a nokkur,- sem var mobir þetrra,
varb úíi a K .cím., hingab frá Vilna 70 mílur hjeban. þjer
get.ib gjört vib börn !jc,Síi }lvaf. sfim þjcr Kaup_
macurinn mælti: ^icr haflb villzt, -vinur minn; þjer haf.b
«tlab ab finna einhvern annan en mig“. En kon.umabui
lj« sjer ekki sbgjast og nradti: rEf þjcr crub hcrrs
Ch4ik>8(< þá ætlali jeg eir.mitt ab flnna ybui“.
66
Svo var ástatt, ab ekkja cptir frakkneskan maun
nokkurn, haf'i lengi búib í Moskau vib gób kjör og bú-
sadd. En þegar Frakkar kornu til þessarar borgar í leifc—
angursfcrb sinni árib 1812, sýndi hún þessum liindum sín-
um raeiri vináttu en stabarmönnum líka'i, því blóbib renn-
ur jafnan til skyldunnar. En er hún liafbi misst liús sitt
og eigur í borgarbrunanum, eins og abrir, og einungis
getab bjargab börnum sínum, sem voru 5 ab töitt, hlaut
hún ab fara burt úr borginni, og meira ab segja benni
var vísab burt úr landinn, því itenni var gefin siik á, ab
hún hefM ofmjög dregib taum Frakka; annars hefbi hún
haldib tii Pjetnrsborgar. þvf hún átti von á, ab þar væri
frændi hennar einn autugur inabur. J'egar kona þessi í
ferb sinni, í hinuin bitrasía kulda nm veturinn, meb ó-
heyriiegem þrautum, sjúk og allsians, var kominn til borg-
arinnar Vilna, hi;ti ltún þar rússiskan höfbingja, sent var
hinn ágætasti mabur, og sagbi honum frá raunttm sínum.
þessi góíi höfbingsmai'ur gaf hemii þá 300 rúbiur, eba
rússneska dali, og cr lutnn heyrbi ab hún æiti frænda {
Pjetursborg, baub hann lienni ab kjósa um hvert hún vildi