Norðanfari - 01.05.1862, Side 2

34
f’innar dönskn stjörnar tim styik til þess cfa liins, enda
um andvirbi fyrir pl<5g, kerru et;a akt)M, viö kaup-
mannsborbií) um áfenga drykki eta munatarvöru, enda
um í staupinu, snur í dósirnar, vindil eta tóbak í inunn-
inn o. s. frv., er alltsaman getuin veitt ossjállirog þurf-
um ekkert aí) vera uppá aíra komnir meö, ef hef'um einingu
og þolgæbi, og neyttum þeirra hygginda og krapta er höf-
um ráft á. Vjer ættum ltka ah hafa tekib eptir því, ab
þegar Islendingar hafa komib til stjórnarinnar, slíkra cr-
inda og hjer ræbir um, enda uin livab sein beíib hetir
verib, hefir hún sko&ab þ.í, og skofar cnn, eins og efna-
mennirnir sko&a fátæklingana, scm ver&a a& leita sjer láns
e&a styrks af sveitinni, e&a kaupma&urinn þá, sem ekki
standa í skiluin en vilja þó fá lán; og er þettta ekki nema
e&lilegt. Stjórninni e&a hverjuin þeim sem liefir annara
fje undir hendi, til vörzlu e&a úlbýtingar, er mikill vandi
á höndum hvernig þvf er vari&, og a& þeim sem lánsins
bei&ist, ekki sje veiltur of au&veldur a&gangur til þess e&a
hjálparinnar; því finnast muiiu þeir, sem vildu ganga opt-
ar á þa& lagi&, og svo hver af ö&rum, en hggja sjálfir
árar í bát; svo má þa& nú vera djúpur brunruir, sem me&
því móti, yríi ekki þurrausinn. Vjer vitum hvernig geng-
i& hefir ineb sum lánin hjá kaupmönuum, ine&an þau á
hintHn gó&u árunuin fengust svo a& kalla fyristö&ulaust, livab
margur nota&i sjer þa& fyrirhyggjulíti&, og gátu því ekki
þegar árin hörnu&u og gjaldeyririnn rfrna&i og a& skulda-
dögunuin kom, sta&ib vi& or& sín og í skilum, heldur fótu
þá a& hafa framm á ýmsar undanrærzlur ef ckki brög&
til þess þeir gætu dregib, jufnvel komist hjá skuldalúkn-
ingunni, og þeim sem lánib Ije&i, lagt opt illa f þökk, og
gott ef þa& sem lánab var, ckki álitib sem misjafnlega
undir komib, ef ekki rangfengib fje. f>a& er ekki stjórn-
in e&a hi& opinbera nje kaupmennirnir sem vjer eigum a&
kalla oss til hjálpar, þegar eitthvab þykir vanta, öíruvísi
en a& hÖDd selji hendi, heldur eígum vjer í sameining og
me& eindrægni, a& verja þeim kröptnm sem oss hafa ver-
ib áthlutabir; en láta ekki do&a og deyfö framkvænida-
og samtakaleysis, hamla oss framförum, sem því mi&ur hefir
allt of mjög átt sjer sta&, þejar um aliriennar framfarir
og þjó&málefni hefir verib ab tcfla. þa& er t. a. m. þeg-
ar skorab er á menu tii funda, a& ræfca þjó&- e&a nauf-
synjamál, e&a kjósa skal menn til alþingis, eins og ílesiir áltii
sjer þa& ekkert skylt, og á saina standi hvert úrslitin
ver&i nokkur e&a engin, hvert aulirin e&a íturinenni&, Sólon
fslenzkill e&a Jón liddariSigur&sson, sje kosnir; e&ahafi einum
«7
heldur halda áfram fer& sinni 11 Frakklands, e&a fá leií-
arhrjef til Pjetursborgar. Konan vissi ekki þegar í stab
hva& hún skyldi af rá&a, og leit til elzta sonar síns, sem
búinn var a& fá me.'t vit, en var líka sjúkastur af börn-
unum- »IIvert viltu fara drengur minn“ ? sag'i hún vi&
liann „þangafc sem þú fcr& mó&ir mín“, svara&i dreng-
urinn; og hann sag&i rjett, þvf á&ur en þau koniust burtu
frá þessum stab, steig hann ni&ur í grölina á undan lienni.
Nú fjekk konan sjer Iiina nau&synlcguslu hluti, sem
hún þnrfti á a& halda, og saindi vi& pólskan mann, er
tókst á hendur a& flytja hana og börnin til Pjeturshorg-
ar til frænda hennar fyrir 500 rúblur, því hún vona&i a&
frændi sinn mundi bœta vi&, því sem sig hristi til a& geta
borgab ílutningskaupi&. En á þessaii löngu og örbugu
ferb, varb hún me& degi hverjum reikari og veikari, og
dó Ioksins á sjötta e&a sjöunda degi. „þangafe semþú
fer&“ haffei drengurinn sagt. Vesabngs fylgdarmafcurinn
erf&i nú börnin henriar eptir hana, og gat svo sem ekk-
ert talafc vi& þau, því þau kunnii ekki a& tala anna& mál
en frakknesku. Ilann var í sannleika ekki öfundsveríur
e&a ö&rum komib í hug, a& Itoma einhverjtt þarflegu e&a
þjó&legu fyriitæki í verk e&a á stofn, e&a Stemma stigu
fyrir ofdrykkjunni efca f. a. m. rá&lrysinu í lieyja ásetn-
ingunni, þá er eins og fleiri vilji draga sig í hlje. oggolt
ef ekki er haft ab ama og atlilátri, ekki a& tala um ef
þa& misiekst, þá eru nógir palla- og sleggjudómar i lopti,
og hverjir þá þykjast hafa sje& endirinn í upphafinu. A
me&an slílc hugsun og afskiptaleysi ræ&ur mestu í meí-
vitund og liáttum þjó&urinnar, er ekki a& húast vi&, a&
hún sje vaxin verulegu frelsi og franiförum. I þeim lönd-
um hvar frelsifc og frainfarimar rá&a fyrir, láta menn sjcr
annt um alla fundi og samtök, er mi&a til ehihvers gó&s.
þar keppist hver vifc annan, að neyta rjettar síns; og
svo er áhuginn mikill, a& ekkert er til sparafc, a& þessi
efca hinn sje kosinn til þingsetu, e&a því og þvf komife &
stofn. þar kemur saman niúgur og roargmenni þar
fjölmenna menn lil þings, scm forfe&ur vorir, en lijer
er þa& líkt og þá kerlingín var a& segja frá brúfekaups-
reib sinni, a& einn og tveir ri&u í hóp. þar á móti eigi
a& halda uppbo&sþing e&a einhverja skemmti samkomu,
þá vantar ekki a&sóknina. J>a& er ekki einnngis efnaleys*
vort, e&a nátlúran sje svo nízk e&a naum, e&a vetráttan
svo kaldlynd, a& ekki höfnm getafc kornib þessu eía hinu
í verk, e&a á stofn. Nei, hennar er ekki skuldin, heldur
sjálfra vor, Hvar sem farib er um hnöttinn, hvert held-
ur nor&ast í jökulbygg&ir á Grænlaiuli e&a Síberíu, efca
sufur á milli Ganges- og Eufrat -fljóta, þar sem haklib
er a& aldingar&urinn Eden haíi verifc, e&a til fyrirheitna
landsins Hrasiliu, hefir forsjónin haga& því svo hvervetna
til, a& nau&synjar, til lífsins vi&urhalds, eru jafnan tí&
hendina, þegar þeirra er leitab. Oss vii&ist sem þa& sje
lítil fö&urlandsást í því, a& víla og vola fiamaní þjób vora,
hennar vegna, og eins og telja úr hcnni allan kjark, og
sem innbyrla henni, a& hún engu a& sjálfsdá&ura fái k#m-
1& til lei&ar, vegna örbyrg&ar, harfinda, og dírtf&ar, og
þess a& stjórnin tfini engu til ab kosta; heldur sje þafe
skyhla allra, sem nokkur áhrif geta haft á hife almenna
þjó&líf, a& vekja þa& og glæba, svo a& þjó&ín har&i upp
hugann, og láM ekki erfi&leikana vaxaj sjer í augum, verji
þeim kröptum sem Alfa&iiinn hefir gefib hcnni, til afe nota
gæ&i náttúrunnar og efia framfarir sínar og þjó&megun.
þa& etu ekki peningarnir ainir, sem þurfa til framkviemd-
anna, heldur eru þa& og hin andlegu og Fkauilega öflin.
Ilef&i þjó&irnar ekki aflab sjer þekkingar og kuxináttu, og
liaft áræfci og þrek og áhöid til a& praki f y&rumjar&ar-
68
af slöíu sinni, enila var hann ckki me& g’ö&u bragfci.
„llvab á jeg nú a& taka tii hrag&s“? eag&i liann vj& sjálf-
an sig. „Snúa aptur. Hvab á jeg þá a& gjöra af börn-
untiKi ? Halda áfram. Hverjum á jeg þá a& afhenda þau„?
„Gjör&u skyldu þína“, sag&i loksins samvizkan honuni, „þú
mátt ekki svipta hörnin þvf seinasla og einasta, sem þatj
hafa erft eptir mó&ur sína, lofor&inu sem j*ú eafat henni“„
því næst kraup hann nifcur hjá líkinn wefe aumingja mó&-
urlausubörnunum, og las Fa&ir vor me& þeim. hann á Pólsku,
en þau á Frakknesku. „Ogeigi leifc þ ú • s 8 í fr «i s t ni*,
stendur þar. Börnin grjetu öll sto tárin fjellu ofanáhiö
kalda brjóst mó&nrinnar, og svo bieiddu þau snjó yfir
líkifc, og sýndu me& því a& þau voru maua&arleysingjar,
sem gjaman hcf'u gjört hina sí&ustu skyldu vi& mó&ur
sfna, a& jarfea hana ef þau lief&u getafc.
Fyigdarmafeurinn hjelt nú hughraustur áfram me& börn-
in til Pjetursborgar, þ>í hann treysti því siafefastlega, a&
sá, sein hef&i fengib sjer þau ( hendur, mundi ekki láta
sig rata í vandræ&i méfc þau, þegar svo langt var kom-
l ife ferfcimr, afe hin inikla höfu'borg blasti vib þeim, spnr&i