Norðanfari - 01.03.1864, Blaðsíða 3

11
amtmennina tii stjdrnaiinnar, hctdnr skuii 811
slík málefni ganga frá hjerafcslæknutn til land-
læknis, er aptur scndi þau meb áliti sínu bein-
línis til stjórnarinnar.
þab var nú svo sem aubvitab a& uppá-
stunga þessi nnmdi koma þafan sem hún kom,
nefnilega frá Iandlækni Dr. IJjaltalín; abrir en
hann mundti naumast hafa ráfeist í ab ala
slíkt aíkvæmi; en því er nú verr ab mjer
virbist a& afkvæmi þetta hati verib alib meb
sútt og harmi af sjálfnm laknaforingjanum,
þegar litií) er til ástæbanna, sem þessi uppá-
stnnga hans er byggb á; liann telur þab
nefnilega einn liinn niesta úkost á hinni nú-
verandi læknaskipun, afc lækmim hííii sú skylda
á her'urn, a& senda málefni sín gegnum iiin
verzlegu yfirvöld til stjúrnarinnar, því þessi
verzlegu yfiivöld haíi þannig tækifæri til a&
telja lyrir mílunnm, og meMiöndla þau eptir
eigin vild. En hvar eril nú sannanir land-
læknis fyrir þessari kröfu? E&a hvernig getur
landlækni dotii& í hug a& þcssir menn mundu
tel'ja fyrir læknamáiefnutn frernur enn ö&rum
málum? hefir landlæknir nokkra sönnun fyrir
þvf, a& t. a. in. nokkur amtmanna hafi tafi&,
(jeg meina me& því hindra& e&a táima&) fram-
gang nokkurs læknalegs málcfnis? þar sem
þeiin er bori& slíkt svo sterklega á brýn,
þá þyrfti án efa sönnun, og hún nákværn a&
koma fyrir slíkri kröfu. Landlæknirinn segir
enn fremur a& amtmennirnir skrifi stjúrninni
„í alveg iæknaskipunarlegum málefnum* þa&,
sem þeim líti/,t; en hvernig getur þá þetta
vrrife nokkur mötbára? mun þa& ekki vera
svo fyrir hverjuin einuni, a& hann riti þab
eitt um málefoi þa& rem hann er krafinn álits
utn, er honuni lí/.t ? Einmitt þa&, og ekkert
annafc en þa&, sem honum lízt bezt og rjett-
ast, á liann a& rita um hvert þa& mál, sem
hnnn er krafinn áiits um. — Jeg get þannig
ckki sje&, hversu sem jeg vil velta fyrir mjer
þessari uppástungu landlæknis, a& hún eigi
vi& neinar þær ástæ&ur a& sty&jast, sem vcr&ar
sjeu þess, ab þeim væri nokkur gaumur gefinn,
e&a a& þa& þeirra vegna sje naufcsynlegt a&
gjöra breytingu nokkra á þeirri tilhögun, sem
eins hjer og annirsta&ar á sjer sta&, a& lækn-
arnir, sem eru verzlegir embættismenn, leggi
málefni þau, er frá þeim ganga tii stj'úrnar-
innar, undir álit yfirvalda l/.ndsins, er sí&an
sendi þau stjórninni me& ummælum sínuru;
því eins og stjúrnin mun hafa vit á a& var-
ast þab, a& fara eptir rá&um yfirvaldanna þar
sem um þau mál er a& gjöra, er beinlínis
krefja læknislcga þckkingu, eins munu líka
yfirvöldin gæta sfn ab slá ekki ut í hrcina
læknalega sálma, þegar þau skrila um þessi
mál; en væri sá vegur valinn, sem landlæknir-
inn vill halda, missist mikiö, þar sem er vandafc
og vel yfirvegafc álit þeirra manna, sem eptir
stö&u sinni mega hafa hina glögguslu þekk-
ingu á öllum iandsmálum, en á hinn búginn
vinnst ekki neitt vi& breytingu þá, sem hjer
er farib fram.
þar sem nefndin nú ekki hefir bættnein-
um nýjum ástæ&um vií þessa uppástungu land-
læknis, heldur alveg a&hyllst hana, er þess ekki
þörf a& taka ueitt fram um þetta atrifci gegn
nefndálitinu.
Fyrst jeg nú fúr a& a& tala um þi*ssar
oppáslungur landlæknisins vi& þig, Norí anlari
niinnl ætla jeg a& setja hjer kafia úr einu
brjefi landlæknisins til lögstjúrnarríibgjalans,
sem kunningi minn cinn hefir gjört svo vel ab
sýna mjer, og ætla jeg þá a& spyrja þig livort
þjer lítist þa& bezt og hollast, afc allt þa& er
sncrti læknamál landsins, Iiggi undir þann eina
inann, er sýnir a&ra eins sannleiksást; kaflinn
cr svona á íslenzku:
„þegar amtma&ur Havstein fyrir 5 árum
sífan, me& iiinu nafnfræga ávarpi sínu til
lýfsins um fjárklá&ann, hal&i æst alþýfcu alla
í umdæmi sínu til liins hro&alega dráps á
dýrum þeim, sem skaparinn hefir ætlafc ís-
lendingiim a& fæ&ast og klæ&ait af, þa spá&i
landlæknirinn þvíí skýrslu sinni til heilbrygfc-
isráísins, a& allt þetta háttalag hlyti óum-
flýjanlega a& hafa hinar ska&legustu afleifc-
ingar fyrir alþýfu manna, me& því (>afe lægi
< augum uppi, a& missir hins mikla matar-
for&a, sem þannig væri fleygt í sjóinn, hlyti
beinlínis a& hafa hin háskalegustu eptirköst
fyrir líf og heilsn lanrlsbúa ; og þegar nú hjer
við bætist þa& afc Nor&uramtib á liinum sifc-
ustu 6 árum heíir misst eigi færra en 80,000
fjár, og sjálfsagt einnig allan ágófcann af
þessuin hinuni mikla hóp, þú mun þetta
einnig framvegis hafa f for me& sjer liiaar
háðkalegustu aflei&ingar íyrir líf manna og
heilsu. þa& er enn fremur almennt játafc
og vi&urkennt, a& kvefsýki sú (influcnza)
sem gengifc hefir um land á þessu ári, liafi
a& tiltölu veri& langt um skæ&ari nor&an-
lands, hcldur eii hjer á su&urlandi; en þa&
væri nú rjett eptir ö&ru atferli amtmanns
ílavsteins gegn læknunum, a& gefa þeim
eiinim sök á þesstim manndau&a, þó liann
sje svona undirkominn“.
Af þessari litlti grein ællast jeg til afc þú getir
rá&i& < Nor&anfari minn! livort vjcr mættuin
ekki vænta aö sá ma&ur fylgdi sannleikanum
fastlega fram < ölium þeirn niálefnum, sem Irá
honum færu til stjórnarinnar, þegar hann Bynir
þessa sannleiksást í einu cinasta máii.
Jeg Rtla nú a& brjóta bla&i&, og þa& me&
þeirri ósk, a& læknamáiimi megi ver&a sem
bezt framgengt yíir h8fu&, og a& sfjórnin noti
allar þær nppástungur, sem fram hafa veri&
bornar í máli þessu, sem annars eru á rjett-
um rökum byggtar, en Iiafni' hinum, sem
eius og þessi, eru alveg óiiafandi.
þinn,
- þrándur < Götu.
Brjef
Sigurðar prests Guncarssonar á Hallorms-
stað til sjera J. B. Boudoin í Reykjavík.
S. G fr. J. B. B. s. p d.
Bjeit getur þú bró&irl f brjefi þínu til
ritstjóra Nor&anfara dags. 27. tuarz þ. á. afc
stafirnir S. G, undir frjettagreininni „klerka-
einlífib“ í no\embcrbia&i Norfanfara 18G2, eiga
a& þý&a mitt nafn Sigurfcur Gunnarsson. En
hitt er rángt, er þú vænir mig þess a& jeg
hafi samifc greinina sjálfur. Ef þú heffcirveriö
glöggur a& greina frumrita& fslenzkt inál, frá
túlkuíu máli, mundirfcu ei hafa getiö þessa
til. Jeg íslen/.ka&i greinina viljandi svo, a&
glöggt mátti sjá a& hún var ekki frumritu&
þarna í Nor&»nfara; enda var allskostar ólík-
legt u& nokkur mundi hjer dikta henni upp.
Ritstjóri Norfcanfara heíir nú sett í ne&anmáls-
grein vi& brjef þitt heimild mína, sem jeg
sendi þegar í upphafi mefc greininni. J>a&
kemur því ekki mjer vi& a& svara því, sem
þú mælir á móti efni greinarinnar, heldur hon-
um, sem setti liana fyrst í dagblafc. Sendu
honum bró&ir! mótmæli þín I
Engu ab sí&ur þykist jcg hafa 3 sakir á
hönd þjer útaf þessu brjefi þínu (til ritstjóra
Norfcanfara) 27. marz þ. á. þá fyrst: a& þú
vænir mig þar lýgi; þá a&ra: aö þú yelur
mjer þar hnjó&yr&i, fyrir þafc, sem najer kemur
ekki viö; þá þri&ju (sem allir landar mínir, er
skyn bera á mófcurmál sitt og skipulega hugs-
un, eiga einnig á hönd þjer) a& þú bý&ur mjer
og þeim svo iila ritaÖ og óskipulega liugsaö
mál, eins og er á brjefi þínu á sumum stöö-
um (t. a. m. í greinimum: „þar ræst athugar
höfundorinn og sv. frv. — og „Nú vel...........
a& svo komnu“) En allar þessar sakir fyrlr—
gef jeg þjer fúslega, því þa& e'r bæ&i, afc brófc-
urkærleikinn bý&ur mjer þa& og mjer skilst
þú hafir fellt þær á hönd þjer, a& nokkru leyti,
ósjáffrátt — af bjálrúarvandlætingu og fá-
kunnáttu < inínu mó&urmáli; og cr þjer bvort-
tveggja vorkunaumál. Vi& vitum a& þær hug-
myndir, sem innrætast manninum í barnæsku
og er stfan hiynnt ai alla æfi bans, þær álftur
hann lengi órækan sannleika, þó þær sjeu
mesti hjegómi og Jelur þa& skyldu sína a&
verja þær, „me& or&i og verki“; eins og hver
álítur sína tiú rjettari en annara, hversu hje-
gómleg sem hún er.
Vi& vitum og a& sá sem lærir ókennda
tungu ver&ur a& verja löngum tíma til a& ná
þjó&legri og skipulegri hugsun þeirrar tungu.
og hann verfcur að hafa kunnað a& litigsa
skipulega áfcur.
En sve finnst mjer og, þjer sæmiekkiaö
hlaupa upp me& hroka og mei&yr&um, þó vjer
sem iiöfum < sumura greinum ólíkar húgmyndir
þinum um trúarháttu og trúarefni, hneiksluirst
á sumu, sem vjer álíium hjegómlegast og skafc-
legast í páfavillunni.
Veit jeg a& þjer hefir misfalli& vi& mig,
a& jeg heli ritafc nokkur or& í blöfcum og
snarað á mitt mál nokkrum greinutn, eptir
útlenda höfunda; sem þjer geta fundist mifca
til þess afc kasta í huga lauda niinna óvirfc-
ing á eitthvafc þafc, sem þjer er líklega annt
um og hjartakært, svo sem á helgi hins kat-
ólska klerkdóms og fleiri hjegiljur páfavillunnar.
En er þab ekki e&lilegt a& þvílíkt komi fram
hjá prótestantiskri þjófc, sem ábur var lang-
þjáfc, ærb og nálega vitlaus gjörfc af páfavill-
unni, og sagan heldur þessum hörmungum hjá
í fersku minni — er þa& ekki e&lilegt, þó ein-
bverjum hrjóti þar o.& af minningu þessa,
einkum þegar svo ber vi&, eins og nú hjá
oss afc erindsrekar páfavillunnar eru ab gægj-
ast hjer upp og sitja mefca! vor, ei-ns og búnir
tik vei&a? þa& finnst mjer vonlegt og ekki
þykkjuefni. Og sízt ættir&u að kunna mig
um þa&, þó jeg snara&i á íslejizku þcirri
fi'jettagrein um páfavilluineun, sem var oss
gle&ileg piótestöntum, eins og'greinin um klerka-
einlífiö í dagbla&inu daíiska. því hva& gat
þa& veriö nema gleMlegt fyrir oss, a& bræ&ur
vorir hinir katólsku endurvitkist og leggi ni&ur
einhverja skafclega hjervillu, eins og t a m.
þetta lögbundna klerka cinlífi. Ilva& gæti
þa& vcrifc anna& en gle&ilegt fyrir os* a& frjetta
a& páfavillumenn Ijeti kermingar og dæmi hins
sæla Lúters lei&a sig tii a& iaga sem flest <
fari sínu, eins ng þetta var& þeim þegar á
hans hjervislardögum tii svo mikils gófcs s. s.
til a& auka þekkingu þeirra — koma þeim til
a& Iiætta a& nokkru leyti aflátsölunni — klerk-
dóminum a& leggja nokkuð nifcur af hnciksl-
anlegnm lifna&i sínum — og fara hóílegar,
en áf.ur me& ofurvald sitt.
Jeg vil fegja þjer eins og var: jeg álcit
frjettina um þa&, a& páfavillumenn hef&i í ráfci
a& nema úr lögum bannifc móti kvonfönguin
klerka, gle&iiega fregn. Hvorki gat jeg nje
vildi grennslast eptir því, iivort hún væri vafa-
laus sannindi. Jeg vildi hún væri söm og
áleit þeim þa& heifcur og gagn. J>ví var
mjer Ijúft a& segja löndum mínum Irá því.
Og—hví mundu ekki mínir landar mega heyra
sömu fregn eg samríkismenn þeirra og trúar-
bræfcur í Danmörku?
Eins og jeg mundi hafa álitifc þa& kristi-
lega og kennimannlega skyldn mína a& vara
landa mína, ef á heffci þurft að halda, við þvf,
sem hættulegast er velferð þeirra í kenning-
um páfavillumanna, eins taldi jeg þa& skyldu
mína a& segja þeim frá því sem þeim væri
til lofs.
Af þessu vor.a jeg þú látir þjer skiljast
a& þa& er ófyrirsynju gjört af þjer a& abbast
uppá mig fyrir þab, sem jeg gjöri í beztu veru
og trúarbræ&rum þínum til sóma, og þafc er
ekki allskostar hæfilegt, a& þú gjörist til að
drepa honum ni&ur me& mótmælum þínum.
Jeg sag&i þjer í upphafi þessa brjefs a&
mjer kæmi ekki vi& a& svara því sem þú ritar
móti sannindum greinarin'nar um „klerka ein-
lífi&“ því hún væri ekki eptir mig — en hitt
gæti heldur virzt eiga vi&, a& jeg minntist
eitthvab á þa&, þegar þú ferfc a& prjedika
fyrir söfnu&am fátæku brau&anna hjer á landi,
ura nytsemi klerkaeinlífisins, sjerílagi fyrir þá
og presta þeirra. En þó mjer þyki þú taka
þjer vel mikla djörfung a& fara a& hreiía op-
inberlega slíkri kenningu hjer hjá oss, þá
horfir þa& ekki beinast a& mjer a& svara
henni, og jeg vil ekki me& or&um mínum hafa
af þjer þab þakklæti og lofsorfc, sem verib
gæti a& þessir prestlausu söfnu&ir sendu þjer
fyrir kenninguna, því jeg vil þú hreppir
hei&ur »g lofstýr hvar, sem þú vinnur til þess.
J>a& segi jeg þó a& varla mundi Ijölga
hjá oss prestaefnin, ef þa& óe&lilega band væri
lagt á fielsi þeirra, me& lærdómi frelsisins, a&
þeir rnætti alls ekki kvongast.
Á&ur enn jeg kvefc þig nú, vil jeg segja
þjer bró&ir kær! afc mjer er engin mótgjörfc,
þó þú sendir mjer íleiri kve&jur þínar me&
sama lagi og þú hefir gjört hingafc til. J>ær
æfa mig { þoiinmæ&i og umbui&arlyndi, sem
þú fær aldrei þreytt bjá mjer me& or&um þín-
um til min. Jeg man mjer er kennt a& uin-
bera breyskleika bræ&ranna og fyrirgefa, cn
gjalda ekki illu ílit. J>elrri kenningu cr inn-
dælt a& Íilý&a.
Vertu sælll og gættu jafnan sóma þíns.
Rita& á Ualloimstafc 20. des.m. 1863.
Gæt að raim fyrr en gruiiscind
trúir.
Eins og þa& er sómasamlcgt, þegar ein-
hver Imúfcnr af hræsnislausri mannást, leifc-
beinir mefcbræ&rum sínum í þeim hlutum, er
hann sjer þá fara villt í, en hann sjálfur helir
aflab sjer til hlýtar þekkingar um, annafchvort
af eigin reynslu, sem ætífc er hin ólýgnasta,
e&ur af mefchaldslaust samanborimm og athug-
ufcum skrifum og sögnum skynsamra manna, er
þoim hlutum mættu kunnugastir vera er um skal
ræ&a; eins cr þa& vítavert þegar einhver hálf-
gildings gikkur, hrifinn af eintómum sjálfbyrg-
ingskap, framhleypni og stráklyndi, þusast uppá
fáeina sjer eakiausa og hreint ókennda menn me&
lasti, háfci og ýmsom meifcandi óhró&ri, og grund-
vallar þennann óhró&ur eingöngu á lygaþvæt-