Norðanfari - 15.08.1864, Blaðsíða 3

33
hann frá f)ví, a?) hann hefii sjeb iand mikife '
vestur frá Islandi. Nokkrum árum sííar fdr
Eyríkur raufei aS leita landsins, og fann þah,
Iiann sigldi í vestur frá Snæfells jökli og kom
austan ab landinu, þaBan sigldi hann sutíur
meb landi, þar til hann kom a& eyju einni,
sem síían er nefnd Eyríksey; lagbi hann þar
skipi sínu ab landi, og bjóst til vetursetu. þegar
liann halbi verib þar í 3 ár ab kanna landib, fór
hann til Islands aptur, lofabi hann landib mjög
og nefndi Grænland. Natsta ár fór hann aptur
til Grænlands, og voru þá í fnr meb honum
25 skip frá Islandi, hvar af helmingur kornst
alla leib, en önner skip fórust sum í ís, og
r.okkur af þeim hurfu aptnr til Islands; þó
varb þessi óheppni ekki því til hindrunar
ab landib byggfist, því menn fjölguíu þar
óbum, og landib varb albyggt á þeim stöfum
rem þab var byggilegt. þabermælt: ab þegar
landib var byggt orbib, haíi þar veiib 90bæir
og 4 hirkjur á Vesturbyggbinni, og 190 bæir
11 kirkjur og ein dómkirkja á Austurbyggbinni.
14 árum eptir ab Eyríkur tók bólfestu
á Giænlandi fór Leifur heppni sonur hans,
til Noregs, kom hann þar á fund 0 I a f s konimgs
Tr y g g v a s o n a r, og tók vib kristinni trri af
honuiti, og Huttist þannig meb honum kristin
trú til Grænlands.
Arib 1121 var fyrst vfgbur þangab biskup
og er talib ab þar hafi verib alls 17 biskupar
hvcr eptir annan.
þ>ab er Ijóst af sögunum, ab Norbmenn
hafa búib á Grænlandi fram um 15. aldamót,
en eptir þann tíma eru mjög óljósar sagnir
um langnn tíma. Um mii'bik 14. aldar, á
dögum Álfs bisknps rjebust á Vesturbyggbina
skradingar, eiur hinir npprunalegu Grænlend-
ingar, sem bygg&u landib fyrir landnám Norb-
manna; þeir gjöriu usla mikinn : drápu menn
og fóru meb ránum, svo 18 hæir eyddnst.
I byrjun 15. aldar, var lokib verzlun og
flutningum til Grænlands, fytir þá sök a&
Margrjet diottning í ÐanmSrku og Eyríkur kon-
ungur köstubu eigin eign sinni á alla Grænlands-
verzlun og lögbu bann á ab undirsátar þeirra
ebur nokkur annar raki kaupskap vib landib,
en um þær mundir var heiskátt mjög í Ðan-
mörkti, svo þab fórst fyrir í inörg ár ab skip
væru send til Grænlands, og endubu þannig
skipafertir til landsins.
þab er því óijóst hvort Nor&manna ætt-
bálkur hefir útdáib í Grænlandi fyrir skeytum
skrælingja; ebur þeir Iiafa orbií) hungurmorfca
fyrir verziunarbanniö ; efcur þeir liafa dáifc út
í Svai tadauf a , drepsótlinni miklu , scm á 15.
öld geysafci um gjörvöll Norfcurlönd ; en þa&
cr líklcgt afc fiiitriingabannib hafi máit þar mest,
því landib tialbi ekki sjálft þá gnægb sem ein-
lilýt var mönnum til viburværis.
Langur tírni leifc, og engin hugsa&i til
Grænlands, þar til loksins ab erkibiskup Ey-
ríkur Valchendorf minntist ganda Grsenlands,
og baubst til a& leila upp landib á eigin
kostnab móti því a& hafa 10 ára ágófca af
verzlun þar; en liann deybi ábur hann fengi
því verki fratn komib.
Kristján kongur þribji, upphóf siglinga-
hannib til Grænlands, og sendi sjálfur skip a&
leita a& landinu, en þa& sltip kom svo búi&
aptur.
Árib 1578 þegar Fri&rik kongur annar
sat a& völdurn, var enn sent skip til ab leita
ab Grænlandi. j>á sáu skipverjar til landsins,
en koniust ekki ab því vegna íss og stöbugra
mótvinda og snöru svo vib þab heim aptur,
og var þá þeim tilraunum lokib um hríb.
Árib 1605 sendi Kristján konungur fjórbi,
þrjú skip til ab leyta a& Grænlandi, og tókst
sú ferb nokkru betur en fyrr. Af einu skip-
inu er ekkert sögulegt a& segja, en abrirskip-
verjar fundu landifc og láu vib þafc í 3 daga,
m enginn þeirra stje fæti á land, þeir höffu
nokkur kaup vifc skræliugja og sigldu svo heim
aptur mefc tvo skiælingja, sem þeir tóku naufc-
uSa, og asti þafc mjög þá sera ept r voru.
llinir þrifcju skipverjar komu afc vesturbyggfc-
inni, gengu þar á land, og ræntu 4 af skræl-
jnguin, afcrir skrælingjar eyrfcu því illa, og
flykktust á bátnm sínum kringum skipifc, og
vildu skjóta pílum á skipverja, en þeir stökktu
þeim á flótta niefc fallbysguskofnm. hinir hand-
leknu skrælingar voiu mjög öfcír, gvo Danir
drápu einn þeitra, til ab skjóta hinum skelk
í bringu; og afc svo gjörfcu sigldu þeir heira
meb þá þrjá Grænlendinga,
Árib eptir fóru 5 skip til Grænlands, og
voru fluttir á þeim til baka þeir grænlenzku
sera teknir voru árib ábur. Skipverjar komust
ab landinu en fengu ekki mikib gjört, því þá
voru skrælingjar mjög grimmir og tortryggnir,
og vörnubu jafnan landgöngu.
þri&ja árib voru skip send en þau kom-
ust eigi a& landinu vegna íss, og máttu Iiverfa
vib þafc heira aptur.
Frá þeim tíma árifc 1607 lil árifc 1670, var
mefc margra ára millibili af og til sigit til
landsins, til afc kanna landifc og leyta upp
stöfcvar fornmanna, en eptir áiifc 1670 til 1710
var ekki hifc minnsta hngsafc til Grænlands.
Árifc-1710 fór prcstur Hans Egede til
Grænlands, til afc rcyna a& kenna skiælineum
kristna trú og leyta afc stöfcvum og raenjum
fornraanna. þ>ar var hann í 8 ár, og kom
aptur til Ðanmcrkur áiifc 1718.
Árifc 1721 stofnafci Frifcrik konnngnr fjóifci
nýlendu á Grænlandi, eptir Iians Egedes prests
bón og áskorun, og sendi Egede sem trúarbofc-
ara þangafc. Frá þeim tíma hafa verifc stöfcugri
skipaferfir til landsins, cinkum á se'nni árum.
J>annig cr nú meft fám orinm, æii og
hörmungasaga landsins allt afc þcssum tíma.
A Grænlandi eru írá 13 smákauptún; og
innbúar eru þar lifcug 9,800 afc tölu. Varan
sem þangafc er flutt árlega, er sögb kringum
30,000 ríkisdala virii; og sjezt á því hve vel-
megan landsins er mikil og hve verzlunin muni
vera þar gófc; því eptir því koma lifcugir 3 rd.
á hvern mann; uppí þetta verfc kaupa Græn-
lendingar mikinn óþarfa, tóbak, kaffi, glertölur
og ljerept til skrautbúnirigs, svo þafc er liægt
afc geta sjer lil, hve mikifc hver fær af naub-
synjavörum, enda er þar ætíb sultur og seyra,
og sum ár liungursdaufci, og seinast í fyrra
vetur dóu þar 300 menn úr hungri.
Verzlanin hefir verifc og er enn cign kon-
ungs í Danraörku, og er því öllum ö&rum en
konungsmönnum bægt trá a& hafa kaup vifc
Grænlendinga; luín cr afc öilu mjög lík því
sem verzlanin var á Islandi, mefcan konungui'
átii iiana þar, þó er hún nú orfcin nokkru þoi-
anlegri en hún var átur hjá okkur á Græn-
lanrji, því nú cr ckki fast ákvefcifc verfc á vör-
uniji nema fyrir eitt ár, en hjá okkur var ó-
breitanlegt verfc í mjög marga ára tugi.
Allt til skamms tíma var varan flutt frá
Grænlandi óunnin hingab og unnin hjer, en
nú eru komin þangafc á nokkra staf i brabslu-
tól, til afc bræfa nokkufc af spikinu; en atlur
æfcardún er fiuttur óhreinn þafcan, og hreinsafcur
hjer. Varan frá Grænlandi er einungis seld hjcr
vifc tvö uppbofc, sem haldin eru haust og vor.
Iljcr afc framan hef jeg getifc þess, iive
nrikil vara var ílult liingab frá Islandi rrastlififc
ár, en þafc er ekki einhlylt til afc vita alla vöru
sem flutt er frá landinu, því nokkufc er flutt
beina leifc til annara landa sem ekki kemur
lijer; en vegna þess ab konungs verzlan er á
Grænlandi, þá er öll varan flutt bingab, og
get jeg þess vegna sagt alla þá vöru uppbæb,
sem þaban kemur.
Helztu vörur frá Grænlandi, er spik og
Iýsi, selskinn, refaskinn, hreinaskinn, bjarnar-
skinn, skiunföt og æfardún.
þab er ekki gott a& segja hvert verb er
þar á innfluttuin og útfluttum vörum, vegr.a
þess a& því er iialdib mjög á liuldn, en epiir
því sem jeg hef lengst getafe gratib inn íleynd-
ardómana, inun innflutt vara ekki vera seld
þar mefc geysi háu verbi, en innlerd vara er
mjög Htifc borgufc, og mun verfc næstlififc ár
hafa verib þannig.
Pundife af hval- og selspiki 3 sk, spik
þá sem gjörli lýsistunnuna 8 rd. 32 sk. Pundib
af hákarls- og þorskalifur l^sk. en lifur sem
var pægileg í lýsistunnu 6 rd. 24 sk. Refa-
skinn eplir gæbum 3 rd. 48sk.,2id. 48sk.og
1 rd. 32 sk. Selskinn brúnskjótt og kampaskinn
48 sk. Skinn af gráskjóttum selum 24 sk. Og
skinn af ýngri hafselum oglandselum 6 til 12 sk.
Hreindýraskinn frá 48 sk. til 1 rd. Bjarnaskinn
4 til 5 rd. Lpd. af óhreinsufum æfardún, sem
gjörir 4 pd. af iireinsufum dún 6rd. o. s. frv.
(Framhaldife sífar).
Ilcstamarkadurinn og (lcira.
Eins og fyrr er getife í biafci þessu, var
hrossamarkaburinn haldinn 13. júní á Krók-
eyri; koniu þar saman hjcrum 100 manns meb
200 hross. Ýmsir höffu hestakaup, en fátt
seldist fyrir verfc út í hönd, enda niunu fæstir,
sem þangafc voru konntir liafa haft mikla pen-
inga mefcferfcis.
Nokkrir voru þeir, sera kvörtubu yfir þvf>
ab þafe heffei verife eins og einhverskonar vifc-
vapingsbragur á þessum markab, sera líka von-
legt var, því fáir eru smifeir í fyrsta sinni.
þótt nú markafcur þessi gæti eigi í þetta
skiptib orbib afe ósk fyrirlibanna og sumra
annara lilutafeigenda, þá ætti þab samt ekki
afe fæla menn.frá ab gjöra aptur fieiri slíkar
tilraunir, eigi ab eins hjer vib e&a á Akureyri,
Iieidur og livar annarsta&ai' í landinu, hentast
þæiti í þvf tilliti, t. a. in, eins og á er komib
haust og vor í Reykjavfk; og koma í hvert
skipti þá marka&ir væri lialdnir, me& allra handa
kvikfjenab og vöru sem afiafe væri í Lndinu,
til sýnis og sals, tem alvenja er í öfcr um lönd-
nm hvar markafir ern haldnir og sumsta&ar
kallast- messur, og jafnan eru liinar fjölmenn-
nstu samkomur, og suinstabar stai da vikum
saman í scnn, og þafe tvisvar þrisvar á ári (f.
a. m. f Leipzig og Frakkafuifeu á j>ýzka!andi)
livar mergfe kvikfjenafar er þar sýnd og seld
ásamt ógrynni af aiiskonar vöru, bókum og
vixlabrjefum m. fl.
Af því reynslan hefir sannfært inenn um,
a& markaf ir yfir hö ub, haíi rnjög glætt fjelags-
anda manna, aukib og hætt vöruatlann, efit
vifskipti, samgöngur og átt ekki alllftinn þátt
í ymíum framförum og velfaman þjóbanna,
þá hafa allir góbir yfirmenn og stjórnendur
látib sjer annt um afe hlynna sem mest ab kaup-
stefnum þessum, og veitt þcim y'rns einka-
rjettindi, sem eigi fázt vife önnur tæki'æri.
Frjettir.
Iltllleiular. Allt til hins 2t>. þ. m. var lijer
öndvegistífc og einhvar hin hagfeldasta fyrir hej’f.kapinn,
en núna seinustn daga mánafarins norfcanátt mefc óþerr-
nm og stundum töluverfcri riguing. Fiskiafiinn hefir
vífcast hvar verifc lítill, enda heflr honum eigi orfcifc
sætt vegna beytuleysis og heyanna. Hákarlsaflinn varfc
mestur hjá skipstjórnnum: Stelni Jónssyni í Svæfci, aem
fjekk II, Jóni Loptssyni í Kefiavík 10*/,. þrímeuning-
nnum á „Sailor« (Balvin, Magmlsi og Halldóri) 9>/2J
þorvaldi þorvaldíSyni á Krossum, Jónasi Stefánssyni á
Syfstabæ og Hailgrími Jónssyni á Höffca, hverjum fyrir
sig, 8 tummr ly’sij í hlut. Hvall heflr sífcan rekifc: einn
í Sköruvík á Langanesi, sem Hofskirkja í Vopnafirfci
eignafcistj annar í Iljálmarvík í Jdstilsflrfci sem Sval-
barfcskirkja blaut. Af þessnm hval var búifc afc skera
mest allt spikifc. Fleiri bvalreka en þessa höfum vjer
enn lieyrt nefuda, en ekki haft áreifcanlegar fregnlr nm.
Mælt er afc flejtir ef eigi ailit þeir hvalir, sem nú 16nmar
hafa rekifc hjer efca fluttir til lands, mmti hafa drepist
af skotum skipara V. T. Koys frá Ny'Jn - jórvík í Vestnr- _
heimi, og er gagn afc slíkri gestkomu til iandsins.
þafc er nú svo sem allt annafc, en rán og þjófnafcnr,
sem ntanríkismenn hafa enn framifc hjer í stimar, fyrst
á eggjum og dún úr varpkólmunnm á Hólninm í lleyfc-
arflrfci, Og sífcan á 10—l(í saufkindum úr Mánáreyjmn,
sem liggja úti fyrir Tjörnesi, afc vjer eigi nefnum altt
þafc tjón, sem flskiveifcat útlendra m.nna hjer nndir
laudi ár eptir ár baka búum þess, og danska stjórnin
skiptir sjer lítifc af.
Mefc manni frá Halldórsstöfcmn í Bárfcardat, scm
farifc baffci í þessum mánnfci sufcnr I Reykjavík og kom
nú aptnr hingafc 22. s. m frjettist, afc 60 manna heffcu
sótt jdngvallafundiiin, og afc sýslumaíur E. Briem heffci
verifc fundarstjórinn og leyst ágætlega afhendi. Fnnd-
unun haffci stafcifc I 2 daga, og þar mefcal annars r*tt
og afráfcifc, afc skera rró f íianst, allt kláfcasjúkt og grunafc
fjo. Verfcir verifc settir þar er naufcsyn þótti; 7 manna ^
nelnd kosin til þess afc fylgja fram öllu er tyti afc
þvf, afc kláfcavargnrinn yrfci nú ioksins aldaufca, og
heilbrigt fje fengifc í skarfcifc fyrir þafc sem þyrfti afc
skera. Einnig haffci á fúndinum verifc samifc ávarp tit
kommgs; en nppástungan um „scndinefndina1- fallifc nifc-
ur. þar haffci og verifc ráfcib, afc safna skyldi fje til
þoss afc byggja fundahús á j>íngvölinm.
Um mifcjau þennan mánnfc var eittafskipnm kanp-
mauns Chr. Thaaes „Galeasen Johanne" á leifc frá Hofsós
út á Siglufjörfc, en milium Málmeyjar og Hroiiaugshöffc-
ans leut þar á rifl efca skerjagarfci, vifc hvafc skipifc haffci afc
sögn laskast og komifc á þafc leki, en komst þó á Sigln-
fjörfc hvar þafc 23. þ. m. var ásamt rá og reifca og öfcru
selt af sýslnmanni vifc opinbert nppbofc. Skipskrokkor-
inn meö möstrom og kafcalstigum (vöntnm) liaffci selzt
fyrir 100 rd. og flest annafc mefc l(kn verfci, svo npp-
bofcssnmman namdi afc oins 349 rd. 16 sk., en skipifc
assnrerafc fyrir 8000 rd.
ÍUeittinr. j>egar þjófcverjar, eins og áfur er
um getifc, höffcn tekifc eyjnna Als. drepifc 500 af I)ön-
um, hertokifc 2,500 manns »g lagt uudir sig hertoga-
dæmiu og allt Jótland, sáu Danir, afc vonnm, sjer mefc
engu fært afc halda styrjöldinni áfram gegn J>jófcverjum>
var því Bamifc nm afc vopnahlje skyldi verfca og kvefcifc
til fundar I Víen, er sagt afc kotiungur vor vjerí kom-
þangafc. Jiykir nú, afc svo vöxnn, líklegast afc Dan-
mörk muni sæta þnngnm búsifjum, ef húu eigi verfcnr
hlutnfc snndur og stórveldin skipti heuni milinm stn
som öfcrn herfangí.